Είναι δόγμα της Εκκλησίας μας η ύπαρξη των αύλων πνευμάτων, των αγγέλων. Στο «Πιστεύω» ομολογούμε ότι ο Θεός είναι «ποιητής ουρανού και γης, ορατών τε και αοράτων». Ανάμεσα στα αόρατα κτίσματα του Θεού είναι οι άσαρκοι –και ως εκ τούτου αόρατοι- άγγελοι. Το σώμα που βλέπουν οι πιστοί όταν κάποτε αυτοί εμφανίζονται, είναι φαινομενικό -κατά τους πατέρες- για να μπορούν να τους αντιλαμβάνονται και να επικοινωνούν μαζύ τους. Το ίδιο και τα φτερά τους. Φανερώνουν το ύψος της φύσεως τους, λέγει ο ι. Χρυσόστομος, και επίσης δείχνουν ότι κατεβαίνουν από ψηλά από το Θεό του οποίου είναι αγγελιοφόροι. Και είναι δόγμα της Εκκλησίας μας ότι οι άγγελοι βοηθούν και συμπαραστέκονται τους ανθρώπους ποικιλοτρόπως. Λέγει η προς Εβραίους επιστολή ότι οι άγγελοι είναι «λειτουργικά πνεύματα εις διακονία αποστελλόμενα διά τους μέλλοντας κληρονομείν σωτηρίαν» (Εβρ. 1,14).
Ο Μ. Βασίλειος (E.Π.E. 5,219·221) λέγει· «Κοντά στο καθένα που πιστεύει στον Κύριο βρίσκεται άγγελος· εάν βέβαια δεν τον απομακρύνουμε με τα πονηρά μας έργα. Διότι όπως τις μέλισσες τις φυγαδεύει ο καπνός και τα περιστέρια τα εκδιώκει η δυσωδία, έτσι και τον άγγελο που είναι φύλακας της ζωής μας τον απομακρύνει ‘η πολύδακρυς και δυσώδης αμαρτία’. Εάν έχεις μέσα στη ψυχή σου έργα που αξίζουν αγγελικής προστασίας και κατοικεί μέσα σου νους πλούσιος στη γνώση της αλήθειας, τότε εξ αιτίας του πλούτου των τιμίων έργων της αρετής, θα εγκαταστήσει αναγκαία ο Θεός φρουρούς και φύλακες κοντά σου και θα σε περιβάλει με αγγελική φρουρά. Γι’ αυτό λέγει ο Δαυίδ· ‘Παρεμβαλεί άγγελος Κυρίου κύκλω των φοβουμένων αυτόν και ρύσεται αυτούς’ (Ψαλμ. 33,7).
»Σκέψου πόσο μεγάλη είναι η φύση των αγγέλων· ότι ο ένας άγγελος παρουσιάζεται με ολόκληρο στρατόπεδο και με πολυάριθμη παράταξη. Από το μέγεθος λοιπόν αυτού που σε φυλάσσει, σε χαρίζει ο Κύριος στρατοπεδεύουσα δύναμη· λόγω δε της δυνάμεως που έχει ο άγγελος, σε περιβάλλει τρόπον τινά από παντού και σε ασφαλίζει. Αυτό σημαίνει το ‘κύκλω’. Διότι όπως τα τείχη των πόλεων κτίζονται γύρω απ’ αυτές και εμποδίζουν τις επιθέσεις των εχθρών από παντού, έτσι και ο άγγελος μας φυλάγει και από εμπρός και από πίσω και από τα πλάγια. Κι όπως λέγει ο Δαυίδ σε άλλο ψαλμό του «θα πέσουν από το αριστερό μέρος σου χίλιοι νεκροί και μύριοι από το δεξιό σου και συ θα μείνεις άτρωτος. Διότι ο Κύριος θα διατάξει τους αγγέλους του να σε φυλάγουν σ’ όλες τις ενέργειες σου’ (Ψαλμ. 90,70)».
Α΄. Έντονο αγώνα βίωσε και ο Χριστός ως άνθρωπος, όταν έζησε σαράντα μέρες στην έρημο με απόλυτη νηστεία, αγρυπνία και προσευχή και αντιμετώπισε τους πειρασμούς του διαβόλου εντελώς μόνος του. Η αμοιβή του, κατά το ανθρώπινο, ήταν μετά το τέλος της ασκήσεως και των πειρασμών να τον διακονούν άγγελοι. «Τότε αφίησιν αυτόν ο διάβολος και ιδού άγγελοι προσήλθον και διηκόνουν αυτώ» (Ματθ. 4,11).
Β΄. Τον Χριστό ενίσχυσε επίσης άγγελος στη κορυφαία στιγμή της δοκιμασίας του στο όρος των Ελαιών, όταν προσευχόταν εντελώς μόνος και εγκαταλειμμένος από τους μαθητές του να παρέλθει το ποτήριον του μαρτυρίου του. Τότε «ώφθη αυτώ άγγελος απ’ ουρανού ενισχύων αυτόν» (Λουκ. 22,4).
Γ΄. Ο προφήτης Δανιήλ στο 10ο κεφάλαιο της προφητείας του παρουσιάζεται να είναι γεμάτος αγωνία για το μέλλον των ομοεθνών του, οι οποίοι περνούσαν δύσκολες στιγμές εξόριστοι στην Βαβυλώνα και αλλάζοντας συνεχώς κυρίους. Από την υποτέλεια στους Βαβυλωνίους περάσανε στην υποτέλεια των Περσών και το μέλλον τους διαγραφόταν δυσοίωνο. Λοιπόν ο Δανιήλ χωρίς να είναι περίοδος νηστείας ή άλλη θρησκευτική ή εθνική επέτειος, αρχίζει να νηστεύει αυστηρότατα για τρεις ολόκληρες εβδομάδες, προσευχόμενος και στενάζων, χωρίς ν’ αλείφεται με μύρα για να του αποκαλύψει ο Θεός τι θα γίνει με το λαό του. Και πράγματι αξιώνεται φοβεράς και μεγαλοπρεπούς οπτασίας αγγέλου που απεστάλη από το θεό για να τον ενισχύσει και να του υποσχεθεί ότι ο Θεός φροντίζει για το έθνος του.
Δ΄. Οι άγγελοι στους αγωνιστές που «βιάζουν» τον εαυτό τους κατ’ αυτό τον τρόπο, μερικές φορές, δεν εμφανίζονται ενώ ζουν οι άγιοι και αγωνίζονται. Εμφανίζονται όμως μετά θάνατον, προς επιβράβευση της αρετής τους. Η περικοπή του πλουσίου και του φτωχού Λαζάρου (Λουκ. 16,19-31) είναι χαρακτηριστική. Ο Λάζαρος φτωχός σε απόλυτο βαθμό -δεν είχε ούτε ψίχουλο- ήταν συγχρόνως και άρρωστος και αδύνατος, σε τέτοιο βαθμό, που δεν μπορούσε να διώξει ούτε τα σκυλιά που γλύφανε τις πληγές του. Ήταν ένας πάμφτωχος ζωντανός νεκρός. Αβοήθητος, τελείως μόνος, χωρίς κανένα δικό του. ΄Εβλεπε τον πλούσιο απέναντι του να φορά εκκεντρικά ρούχα, να γλεντά καθημερινά, να μη έχει κανένα πρόβλημα, να είναι απόλυτα υγιής, να έχει πλήθος επισκέπτες. Δεν ήξερε τότε για ανάσταση νεκρών, για κρίση και αμοιβή. Κι όμως δεν διαμαρτύρεται, δεν λέγει που είναι ο Θεός, που είναι η θεία του πρόνοια. Δεν τον βλασφημεί, όπως δυστυχώς συνηθίζουν πολλοί. Δεν μισεί τον πλούσιο, δεν τον καταριέται, δεν τον φθονεί. Υπομένει τα δεινά αδιαμαρτύρητα και εν ευχαριστία και δοξολογία προς το Θεό. Κι όμως σημάδι θείας παρηγοριάς και ενισχύσεως πουθενά. Στους πολύ δυνατούς αγίους ο Θεός δεν εμφανίζεται καθόλου, κάποτε, ούτε οι άγγελοί του. Όταν όμως πέθανε ο Λάζαρος τότε άγγελοι τον συνόδευσαν τιμητικά στον κόλπο του Αβραάμ δηλαδή στον παράδεισο. Πέθανε και ο πλούσιος· ποιος τον συνόδευσε αυτόν; Οι δαίμονες απαντά ο ι. Χρυσόστομος.
Ε΄. Την παρουσία αγγέλων μετά θάνατον, την συναντούμε και στο τέλος του αγίου Ανδρέα, του κατά Χριστόν σαλού. Αντιγράφουμε από το συναξάρι του· «Τον σήκωσαν δύο άνδρες· χωρίς να τον έχουν φροντίσει, χωρίς να τον έχουν πλύνει, χωρίς θυμίαμα και ψαλμωδίες και πήγαιναν να τον θάψουν σ’ ένα κοινοτάφιο. Όταν έφθασαν στο σπίτι ενός Εβραίου, φάνηκε να δοξολογείται το λείψανο του αγίου από πλήθος ανθρώπων που έψαλλαν γλυκύτατα και άλλοι τον προέπεμπαν και άλλοι τον ακολουθούσαν. Βγήκε ο Εβραίος στο παράθυρο σαν άκουσε τις τόσες ψαλμωδίες και σκύβοντας είδε μόνον δύο φτωχαδάκια να σηκώνουν το λείψανο του οσίου. Και τότε είπε· ‘Είσαι ευτυχής σαλέ, γιατί μη έχοντας ανθρώπους να σε ψάλουν έχεις τις επουράνιες δυνάμεις να σε τιμούν με ύμνους’». Τι μεγάλα δώρα παίρνεις όταν πεθαίνεις μόνος και αβοήθητος!
Μήπως θα πρέπει να ζηλέψουμε και εμείς αυτή τη συντροφιά των αγγέλων αδιαφορώντας τι δοκιμασίες θα περάσουμε για να τη πετύχουμε;
ΜΕΛΕΤΙΟΣ ΑΠ. ΒΑΔΡΑΧΑΝΗΣ
ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΗΣ
Συνεπώς αυτό που φέρνει τους αγγέλους κοντά μας είναι ο ενάρετος βίος. Είναι ο αγώνας για τη βίωση των εντολών του Χριστού και την αποφυγή της αμαρτίας. Ο αγώνας αυτός μερικές φορές προσλαμβάνει μεγάλη ένταση και απαιτεί αιματηρή προσπάθεια. Είναι αυτό που λέγει ο Ιωάννης της Κλίμακος, για τους μοναχούς βέβαια, ότι πρέπει να είναι η ζωή τους «βία φύσεως διηνεκής και φυλακή αισθήσεων ανελλιπής».
