Περί μετανοίας

[Νίκος]

Βαρυσήμαντη ομιλία του Γέροντα Εφραίμ Βατοπαιδινού για τη μετάνοια και τη σημερινή κρίση
(15 Ιουνίου 2011)



Λέει ο αββάς Κασσιανός ότι ο μοναχός έχει ως στόχο του την απόκτηση της βασιλείας των Ουρανών, ενώ ως σκοπό την κάθαρση της καρδίας που γίνεται δια της μετανοίας. Κατ' επέκταση αυτό ισχύει για όλους τους πιστούς και τους λαϊκούς, που θέλουν και αγωνίζονται για την σωτηρία τους.

Όταν ομιλούμε περί μετανοίας δεν εννοούμε την μεταμέλεια για τις αμαρτίες μας (αυτό είναι ένα ψυχολογικό γεγονός για το οποίο υπάρχει περίπτωση να μείνει μόνο σε αυτό το επίπεδο και να μην γίνει αγιοπνευματικό γεγονός), ούτε εννοούμε το μυστήριο της εξομολογήσεως που γίνεται με την εξαγόρευση των αμαρτιών και των λογισμών στον πνευματικό, αλλά εννοούμε κυρίως εκείνη την κατάσταση κατά την οποία όλο το ανθρώπινο είναι, ο νους, η διάνοια, η καρδία, η ψυχή και το σώμα του ανθρώπου εμπνέεται και κατευθύνεται προς τον Θεό. Πρόκειται δηλαδή για την οντολογική ένωση του ανθρώπου με τον Θεό μέσω του άυλου πυρός της μετανοίας.

Η μετάνοια είναι ένα ανεκτίμητο δώρο του Θεού προς τον άνθρωπο μετά την πτώση. Δια της μετανοίας συντελείται όχι μόνο η κάθαρση της καρδίας, αλλά και ο αγιασμός, η θέωση του ανθρώπου.

Η οδός της μετανοίας δεν είναι εύκολη υπόθεση, είναι μία μακροχρόνια ασκητική διαδικασία, μία λεπτή επιστήμη και τέχνη που την μαθαίνεις, την παραλαμβάνεις από έμπειρο οδηγό, από Γέροντα που έχει βιώσει όλα τα στάδια της μετανοίας. Και αυτό ουσιαστικά συνιστά την πεμπτουσία της Πατερικής Παραδόσεως, η μεταλαμπάδευση του πνεύματος της μετανοίας, της τέχνης του αγιασμού από γενεά σε γενεά.

Ο μοναχός αφού αρχικά κάνει την αποταγή του, δηλαδή αφού αρνηθεί την οικογένειά του, τους συγγενείς και φίλους του, την επιστημονική και επαγγελματική καριέρα του από την πολλή του αγάπη προς τον Χριστό, θα πρέπει κατόπιν να αποταχθεί, να αρνηθεί όλα τα πάθη του.

Η εσωτερική όραση των παθών και των αμαρτιών είναι τόσο σημαντικό γεγονός, ώστε οι Πατέρες το θεωρούν υψηλότερο και από την όραση αγγέλων. Επειδή τα πάθη είναι ταυτόχρονα εκείνη η απαίσια και ζοφώδης άβυσσος της καρδίας του ανθρώπου, πολλοί λαϊκοί -μη γνωρίζοντας ότι αυτή η κατάσταση αντιμετωπίζεται θεραπευτικά δια της μετανοίας και ουσιαστικά είναι μία κατάσταση αυτογνωσίας, η οποία σε λίγο καιρό θα οδηγήσει σε θεογνωσία- απελπίζονται και εγκαταλείπουν τον αγώνα για την κάθαρση της καρδίας από τα πάθη.

Τα κύρια μεγάλα περιεκτικά πάθη είναι αυτά της φιλοδοξίας, της φιληδονίας και της πλεονεξίας η φιλαργυρίας τα οποία καταπολεμούνται με τις βασικές αρετές και μοναχικές υποσχέσεις της υπακοής, παρθενίας και ακτημοσύνης.

Στο κοινόβιο το πρώτο πάθος που εξολοθρεύεται εντελώς είναι της φιλαργυρίας, δηλαδή της πλεονεξίας. Με την πλεονεξία ο άνθρωπος προσπαθεί να συγκεντρώσει πολλά υλικά αγαθά για την ατομική απόλαυσή τους. Με το πρόσχημα των βιωτικών αναγκών παρεισφρύει το πάθος της πλεονεξίας. Η πλεονεξία φανερώνει το μέγεθος της φιλαυτίας του ανθρώπου αλλά και της απιστίας του προς τον Θεό.

Σε ένα κοινόβιο που όλα είναι κοινά, που δεν υπάρχει τίποτε ατομικό, τίποτε «ίδιον», που δεν υπάρχει ιδιωτική περιουσία, που ο μοναχός δεν εξουσιάζει ούτε το πιο ευτελές υλικό πράγμα, δεν έχει θέση η φιλαργυρία και η πλεονεξία.

Βλέπουμε πολλές φορές οι Πατέρες να επιδεικνύουν τέτοια αυστηρότητα σε αυτό το θέμα της εμπαθούς κτήσεως των υλικών αγαθών, ώστε να υπερβαίνουν και τα όρια της χρείας, της ανάγκης. Στον αββά Δοσίθεο, τον υποτακτικό, δηλαδή τον μαθητή του αββά Δωροθέου, χάρισαν κάποτε ένα πολύ καλό μαχαίρι για το διακόνημά του που τον εξυπηρετούσε πολύ και παρότι ήταν αναγκαίο, επειδή ο αββάς Δωρόθεος είδε ότι ο Δοσίθεος είχε εμπαθή προσκόλληση σε αυτό το μαχαίρι δεν του έδωσε ευλογία να το χρησιμοποιεί.

Αυτή η ακρίβεια των Πατέρων δεν γινόταν μόνο παλαιά, αλλά εφαρμόζεται και στις ημέρες μας. Ο μακαριστός Γέροντάς μας Ιωσήφ έδωσε κάποτε στον Γέροντα Εφραίμ τον Κατουνακιώτη ένα απλό στυλό Bic (μπικ) και ο Γέροντας Εφραίμ χάρηκε πολύ, γιατί έγραφε καλά.

Ο Γέροντας Ιωσήφ προθυμοποιήθηκε να του το χαρίσει, όμως εκείνος δεν το δέχτηκε και ο Γέροντας Ιωσήφ του είπε ότι θα του αγοράσει έναν στυλό από την Δάφνη.

Το ίδιο βράδυ όμως, τα μεσάνυχτα, έρχεται ο Γέροντας Εφραίμ από τα Κατουνάκια στην Νέα Σκήτη στο κελλί του Γέροντός μας, κάνοντας μία διαδρομή πέραν των τριών ωρών μετ' επιστροφής, και τον παρακάλεσε να μη του αγοράσει το στυλό, γιατί είδε στην προσευχή του ότι είχε εμπαθή προσπάθεια γι' αυτό το μικρό πράγμα.

Αυτό το πνεύμα της αληθινής ακτημοσύνης, της απροσπαθείας, της χειραφετήσεως από κάθε εμπαθή προσκόλληση στα υλικά πράγματα μας μετέδωσε ο Γέροντάς μας Ιωσήφ, που παρέλαβε και αυτός από τον Γέροντά του Ιωσήφ τον Ησυχαστή, όταν ζούσαμε ως συνοδεία στην Νέα Σκήτη, αλλά και ύστερα, μετά το 1990 όταν η συνοδεία εγκαταστάθηκε και επάνδρωσε το μεγάλο κοινόβιο του Βατοπαιδίου.

Όσο και αν φαίνεται παράδοξο η καρδία του κοινοβιάτου μοναχού μπορεί να γίνει πιο εύκολα ελεύθερη από κάθε εμπαθή υλική προσκόλληση παρά αυτή του ερημίτου. Ο αββάς Γελάσιος ήταν ερημίτης, αναχωρητής, και κατόπιν σύμφωνα με το θέλημα του Θεού έγινε ηγούμενος σε μεγάλο κοινόβιο, με πολλούς μοναχούς που είχε πολλά κτήματα και ζώα.

Όταν τον επισκέπτηκε ένας γνωστός συνασκητής του που αγωνίζονταν μαζί παλαιότερα στις ερήμους και του εξέφραζε την ανησυχία του, ότι ο νους του αββά Γελασίου θα έχει αιχμαλωτισθεί από την περιουσία της Μονής, ο απαθής, ο διακριτικός και διορατικός αββάς Γελάσιος απάντησε στον ερημίτη: «Από ότι διακρίνω περισσότερο ο δικός σου λογισμός είναι προσκολλημένος στην ραφίδα σου πάρα ο νους μου στα κτήματα της Μονής».

Το ιδανικό της κοινωνικής ζωής της Εκκλησίας ενσαρκώνεται στο μοναστικό κοινόβιο. Σκοπός του κοινοβίου είναι η ανάδειξη της κοινωνίας των προσώπων. Γι' αυτό ο θεσμός του μοναχισμού έχει μεγάλη διαχρονική σημασία για την ζωή του κόσμου. Αλλά και μέσα στον μοναχισμό εκτιμούνται αξίως οι θεσμοί.

Το δεύτερο πάθος της φιληδονίας σχετίζεται με την δεύτερη μοναχική υπόσχεση της παρθενίας, της σωφροσύνης. Βέβαια ο μοναχός έχει φύγει από τα αίτια και κατά συνέπεια και από την πραγματοποίηση της πρακτικής αμαρτίας. Όμως για να πετύχει κάποιος την κάθαρση της καρδίας δεν απομακρύνεται μόνο από κάθε κατ' ενέργεια αμαρτία, αλλά και από την κατά διάνοια.

Ο εχθρός, τα πάθη υποβάλλουν συνεχώς στον νου του ανθρώπου λογισμούς φιληδονίας. Χρειάζεται μεγάλη νήψη, εγρήγορση του νου για να προσέχει και να διακρίνει κάποιος τους λογισμούς του που τον παρακινούν στο πάθος, αλλά και να έχει την δύναμη ο νους του να αναχαιτίζει αυτούς τους λογισμούς. Δεν είναι εύκολη υπόθεση αυτό. Ο πόλεμος των λογισμών είναι χαλεπός. Η τήρηση του νου είναι η πιο επίπονη ασκητική προσπάθεια του αγωνιζομένου χριστιανού.

Αυτό που ενδυναμώνει τον νου σε αυτόν τον αγώνα είναι η μόνιμη διάθεση μετανοίας με την συνεχή επίκληση του θείου Ονόματος, η λεγόμενη μονολόγιστη ευχή, το «Κύριε Ιησού Χριστέ, ελέησόν με». Λέει ο απόστολος Παύλος, «ουδείς δύναται ειπείν Κύριον Ιησούν, ει μη εν Πνεύματι Αγίω» (Α Κορ. 12,3). Άρα κάθε φορά που επικαλούμαστε το όνομα του Χριστού είναι μαζί μας το Πνεύμα το Άγιο, και όπου ενεργεί το Άγιο Πνεύμα δεν μπορεί να σταθεί κανένα είδος κακίας και πάθους.

Η ευχή, η τήρηση του νου θα κυοφορήσει την καθαρότητα της καρδίας και θα εξανθήσει το ευώδες άνθος της αγνότητος μέσα στην καρδία του μοναχού.

Το πάθος που πολεμά τον άνθρωπο μέχρι τις τελευταίες στιγμές του βίου του, και που όταν κυριαρχήσει κάνει την καρδία του ανθρώπου πολύ σκληρή και ζοφώδη, είναι αυτό της φιλοδοξίας, με τα συνώνυμα πάθη της υπερηφανείας και του εγωισμού.

Μόνο το ταπεινό φρόνημα μπορεί να αντισταθεί σε αυτό το πάθος. Και ταπεινό φρόνημα μπορεί να αποκτήσει μόνο όποιος υπακούει εν Χριστώ. Η υπακοή φανερώνει την αναφορά, την εξάρτησή μας από τον Θεό Πατέρα, ότι δεν έχουμε εμπιστοσύνη στον εαυτό μας, ότι δεν θεωρούμε ότι είμαστε κάτι, ότι πιστεύουμε πως κάθε αγαθό που έχουμε προέρχεται από τον Θεό.

Στο θέμα της υπακοής θεωρώ ότι υπερτερούν οι μοναχοί έναντι των λαϊκών χριστιανών. Επειδή ο μοναχός ζει με τέτοιο τρόπο ώστε όλη η ζωή του να είναι μία συνεχής, αδιάκοπη υπακοή -κάτι που δεν μπορεί να επιτευχθεί μέσα στον κόσμο- γεύεται με αφθονία και τους καρπούς της υπακοής.

Ο πραγματικός υποτακτικός είναι πράος, ταπεινός, γλυκόλαλος, ευπειθής, κοινωνικός, ησυχαστικός, συγχωρητικός, αγαπητικός. έχει αποκτήσει το φρόνημα του Χριστού.

Οι μοναχοί ή οι λαϊκοί που αγωνίζονται για την καθαρότητα της καρδίας δια της μετανοίας, σιγά σιγά θα αρχίσουν να γεύονται την ενάρετη κατάσταση και τον θείο φωτισμό. Χρειάζεται όμως να περάσουν πολλά χρόνια, συνήθως 15 με 20 χρόνια η και περισσότερα ανάλογα με τον προσωπικό αγώνα και την θεία Πρόνοια, για να παγιωθούν οι αρετές, να αφομοιωθεί η θεία Χάρις από τον άνθρωπο. Οι αρετές τότε θα γίνουν δεύτερη φύση η μάλλον η αληθινή φύση του ανθρώπου. Η προσευχή, η αγνότητα, η πραότητα, η ταπείνωση, η αμνησικακία, η αγάπη θα γίνουν φυσιολογική κατάσταση.

Ο άνθρωπος δεν θα μπορεί να ενεργήσει κάποια κακία, κάποιο πάθος. δεν θα μπορεί να θυμώσει. Στο Γεροντικό αναφέρεται μία διήγηση για δύο Γέροντες, οι οποίοι δεν είχαν ποτέ τσακωθεί. Κάποια ημέρα είπε ο πρώτος, «ας δοκιμάσουμε να τσακωθούμε και εμείς όπως οι κοσμικοί, για να δούμε τι είναι αυτό το πράγμα, πως νιώθουν όταν τσακώνονται».

Τότε του λέει ο δεύτερος: «Και πως θα γίνει αυτό»; «Να πάρε ένα τούβλο, λέει ο πρώτος Γέροντας, και πες ότι είναι δικό σου, μετά θα το πάρω εγώ και θα πω ότι είναι δικό μου και έτσι θα τσακωθούμε». Πράγματι παίρνει ο δεύτερος Γέροντας το τούβλο και λέει, «είναι δικό μου», «όχι, λέει ο πρώτος Γέροντας, δικό μου είναι». «Ε, αφού είναι δικό σου, πάρτο λέει ο δεύτερος Γέροντας», και δεν μπόρεσαν να τσακωθούν ούτε και εσκεμμένα, γιατί μέσα στις καρδιές τους κατοικούσε το «ειρηνοποιούν» Άγιο Πνεύμα.

Αυτή η ενάρετη κατάσταση που επιτυγχάνεται δια της εν Χριστώ μετανοίας δεν πρέπει να είναι μόνο βίωμα των μοναχών και των λαϊκών χριστιανών, αλλά οπωσδήποτε και των ηγετών, των θεσμικών οργάνων της Εκκλησίας και της Πολιτείας, που οφείλουν ανιδιοτελώς να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για την σωτηρία του συνανθρώπου και το καλό του τόπου.

Στην Παλαιά Διαθήκη έχουμε το παράδειγμα του παγκάλου Ιωσήφ -που είναι ιδιαίτερα συγκλονιστικό για την εποχή μας- ο οποίος για την αρετή του φυλακίσθηκε, επειδή δεν εμοίχευσε την σύζυγο του κυρίου του. Αυτή η ίδια η αρετή όμως τον ανέδειξε κατόπιν άρχοντα της Αιγύπτου.

Δεχόταν το εξ ύψους φωτισμό για την εντιμότητα που προερχόταν από την αρετή του πως να διοικεί όλη την χώρα, πως να αυξήσει την παραγωγή των υλικών αγαθών, ώστε όταν θα ερχόταν η περίοδος της κρίσεως, του μεγάλου λιμού να μπορούν να επιβιώσουν όχι μόνοι οι κάτοικοι της Αιγύπτου, αλλά να μπορεί να θρέψει και άλλους λαούς.

«Την αρετή, λέει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, την θαυμάζει και πολέμιος, δηλαδή ο εχθρός». Όντως ο ενάρετος στην πράξη και όχι ο αρετολόγος και ηθικιστής εντυπωσιάζει με την σύνεση και εντιμότητά του και εμπνέει προς μίμηση του αγαθού τους συνανθρώπους του.

Παρατηρείται σήμερα στην χώρα μας μία κρίση στους θεσμούς. Η οικογένεια, ο μοναχισμός, η Εκκλησία, η πατρίδα, το κράτος ως θεσμοί υπήρχαν ανέκαθεν.

Τι είναι αυτό που διαφοροποίησε την αντίληψη των συγχρόνων ανθρώπων για αυτούς τους θεσμούς, ώστε να τους αμφισβητούν και να τους αρνούνται; Από την μία πλευρά, την εξωτερική, η αριθμοποίηση των ανθρώπων και η μηχανοποίηση της κοινωνικής ζωής και από την άλλη πλευρά, την εσωτερική, η άγνοια της ενάρετης κατάστασης από όσους διοικούν διαλύει τους θεσμούς, διότι τους θεσμούς τους σεβόμαστε εξαιτίας της ορθής και ενάρετης συμπεριφοράς αυτών που τους εκπροσωπούν, η ανύπαρκτη δε μετάνοια υποβιβάζει την ανθρώπινη προσωπικότητα, μεταβάλλοντας έτσι τους θεσμούς σε απρόσωπους και απάνθρωπους.

Η Εκκλησία δια της μετανοίας και των αρετών παρέχει στους θεσμούς την δυναμική των εντίμων και ευλογημένων προσώπων που με την θεία σοφία και σύνεσή τους δίνουν κύρος και σεβασμό στους θεσμούς.

Ο θεσμός είναι το ποτήρι και το πρόσωπο είναι το νερό μέσα στο ποτήρι. Ο θεσμός είναι το περίβλημα και το πρόσωπο είναι το περιεχόμενο του πράγματος. Ο θεσμός είναι τα φύλλα και το πρόσωπο είναι ο καρπός του δένδρου. Ο θεσμός είναι ο τύπος και το πρόσωπο είναι η ουσία του πράγματος.

Η πρωτεύουσα αξία είναι το πρόσωπο. Ο θεσμός καταξιώνεται από το πρόσωπο. Αν τα πρόσωπα δεν ζουν ενσυνείδητα και με επίγνωση τον θεσμικό τους ρόλο τότε αυτομάτως χάνεται και η αξία των θεσμών.

Ουσιαστικά σήμερα δεν ζούμε κρίση των θεσμών, αλλά κρίση του ανθρωπίνου προσώπου σε όλα τα επίπεδα της κοινωνίας, της πολιτικής, της οικονομίας, της τέχνης, της επιστήμης, καθώς και σε κάθε μορφή διοίκησης. Δηλαδή η κρίση εντοπίζεται στο ανθρωπολογικό οντολογικό επίπεδο.

Ο μεταμοντέρνος άνθρωπος έχει λησμονήσει ότι το οντολογικό του περιεχόμενο είναι θεοειδές. Δεν ζει εν μετανοία. Δεν αγωνίζεται για να αποκτήσει ενάρετη κατάσταση.

Και κατά συνέπεια δεν θέλει να κάνει οικογένεια, δεν αντιλαμβάνεται την προσφορά του μοναχισμού, δεν αγαπά την πατρίδα του, δεν θέλει να κυβερνάται, αλλά και δεν μπορεί να κυβερνά σωστά.

Αυτές τις ημέρες παρατηρούμε το νέο φαινόμενο του «αγανακτησμένου πολίτη» αλλά και των απεργών διαδηλωτών. Εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες μαζεύτηκαν στους δρόμους ως διαμαρτυρία για τα τεκταινόμενα στην χώρα μας.

Πόσο ωφέλιμο θα ήταν, αν όλοι αυτοί οι άνθρωποι αντιλαμβάνονταν το πνεύμα της μετανοίας και προσεύχονταν μέσα στις εκκλησίες; Ο ελεήμων και φιλάνθρωπος Θεός δεν θα άλλαζε την τρέχουσα κατάσταση; Ο Θεός που δέχθηκε την μετάνοια και άκουσε τις προσευχές των Νινευιτών και η πόλη δεν καταστράφηκε -παρά το αρχικό του θέλημα- μπορεί να κάνει το ίδιο και σε κάθε περίπτωση.

Η Ελλάδα μας έχει περάσει και άλλες μεγάλες οικονομικές κρίσεις και οδυνηρές καταστάσεις πολέμων στο παρελθόν και άντεξε και επέζησε, γιατί υπήρχε ακόμη ορθή αντίληψη για τον θεσμικό ρόλο των προσώπων, που λειτουργούσαν ως αντισώματα. Χρειάζεται μετάνοια, μεγάλη μετάνοια, βαθιά μετάνοια με επίγνωση και ο Θεός δεν θα μας εγκαταλείψει.

Η οικονομική κρίση είναι απόρροια της θεσμικής και ουσιαστικά της ανθρωπολογικής κρίσεως. Πως ένας άνθρωπος με εμπαθή και σκοτισμένο νου, με ιδιοτελή συμφέροντα μπορεί να κάνει σωστή διαχείριση των υλικών αγαθών; Λέει ο προφήτης Δαβίδ, «πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν, οι δε εκζητούντες τον Κύριον ου ελαττωθήσονται παντός αγαθού» (Ψαλ. 33,11).

Ποιοί ήταν αυτοί οι πλούσιοι που πείνασαν; Οι κακοί διαχειριστές του πλούτου, αυτοί που δεν ζούσαν εν μετανοία με την άσκηση των αρετών, αλλά με ιδιοτέλεια, με την ικανοποίηση όλων των φιληδόνων παθών τους. Και ποιοί είναι αυτοί που δεν θα στερηθούν από κανένα αγαθό; Αυτοί που επικαλούνται το όνομα του Κυρίου, αυτοί που ζουν εν μετανοία με την τήρηση των εντολών του Θεού.

Μας έλεγε ο μακάριος Γέροντας Εφραίμ ο Κατουνακιώτης, ότι στους δύσκολους χρόνους της κατοχής οι συνοδείες στο Άγιον Όρος που έκαναν τα πνευματικά τους, δεν χάθηκαν, δεν πείνασαν, σε αντίθεση με άλλες που είχαν πλούσια υλικά αγαθά και παραμελούσαν τα πνευματικά τους.

Αυτό το πνεύμα παραλάβαμε και εμείς από τους Γεροντάδες μας και επιθυμούμε να το παραδώσουμε και στην επόμενη γενεά. Η προτεραιότητα, η επιμονή στα πνευματικά, στην άσκηση, στην κάθαρση της καρδίας με το φλογερό πνεύμα της μετανοίας, στην επιπόθηση και προσκόλληση στην αγάπη του Χριστού, στην λατρεία του ζώντος προσωπικού Θεού.

Γι' αυτό και σε αυτήν την δύσκολη περίοδο για την Μονή μας με δεσμευμένους τους λογαριασμούς για δυόμισι περίπου χρόνια, τίποτε δεν έλειψε στην Αδελφότητα. Η ιδιαίτερη πρόνοια της Παναγίας μας φροντίζει και για το παραμικρό. Η Αδελφότητα πληθαίνει, είναι ειρηνική, ενωμένη και αγαπημένη προς δόξαν Χριστού.

Η Μονή Βατοπαιδίου έχει μία βαρύτιμη πνευματική και πολιτιστική παράδοση. Στην μακραίωνη πορεία της αναδείχθηκε ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα της Ορθοδοξίας βιώνοντας τον ησυχασμό, αναδεικνύοντας πλήθος αγίων, και παράλληλα επιτελώντας πλούσιο ιεραποστολικό έργο εντός και εκτός του ελλαδικού χώρου.

Η Αδελφότητα που πλαισιώνει σήμερα την Μονή Βατοπαιδίου έχει πλήρη επίγνωση της πνευματικής και πολιτιστικής παραδόσεως της Μονής και αισθάνεται την ευθύνη της έναντι του ελληνικού Γένους και της Ορθοδοξίας, ότι οι δραστηριότητές της κινούνται πάντοτε μέσα στο πλαίσιο της αγάπης προς τον πλησίον και σύμφωνα με το πνεύμα των πνευματικών γεναρχών της, του μακαρίου Γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστού και του αειμνήστου Γέροντος Ιωσήφ του Βατοπαιδινού.

Όλα όσα είδατε στο ντοκυμανταίρ που προηγήθηκε και όσα έχουμε προγραμματίσει ότι θα κάνουμε, θα τα πραγματοποιήσουμε προς δόξα της Εκκλησίας μας και εν γένει της Ορθοδοξίας, αλλά και για το καλό της πατρίδας μας. Για την πατρίδα μας που βρίσκεται σε μία πολύ δύσκολη καμπή της ιστορίας της, και που ευχόμαστε οι αλλότριες δυνάμεις που παντοιοτρόπως την επιβουλεύονται να μην υπερισχύσουν εις βάρος της.

Τελειώνοντας, θα ήθελα να σας παρακαλέσω, να προσευχηθούμε όλοι, αυτές τις ημέρες που εορτάζουμε την επιφοίτηση του Αγίου Πνεύματος, με όποιο τρόπο μπορεί και θέλει ο καθένας, το Άγιο Πνεύμα να δώσει σε όλους τους Έλληνες -άρχοντες και αρχόμενους- αλλά και σε όλους τους ανθρώπους της οικουμένης πνεύμα μετανοίας, συνέσεως και ειρήνης. Αμήν.

Γέροντας Εφραίμ Βατοπαιδινός

Πηγή: agioritikesmnimes.pblogs.gr

[gkou]

Η έλλειψη της μετάνοιας



Είναι μεγάλος κίνδυνος να επαναπαυόμαστε στην ευσέβειά μας. Κάτι τέτοιο εκτρέφει το φαρισαϊσμό. «Ουκ ειμί ώσπερ οι λοιποί των ανθρώπων» ( Λκ. ιη΄,11 ) . Αυτή η
πεποίθηση μας κάνει εγωιστές και σκληρούς προς τους άλλους.

Η έλλειψη της μετάνοιας ως βιώματος διάρκειας δημιουργεί τη θρησκευτική ισχυρογνωμοσύνη και το φανατισμό. Προωθεί την τάση να ελέγχουμε εύκολα τους άλλους και να δείχνουμε σκληρότητα. Μας κάνει να ταμπουρωνόμαστε στις ιδέες, τις γνώμες και τις αντιλήψεις μας. Μας δημιουργεί μία ζωή υποκειμενικής ευσέβειας με τις θλιβερές της συνέπειες. Μας καλλιεργεί μία ζωή ευσέβειας του γούστου μας, συνυφασμένης με τον εαυτούλη μας και τις προσωπικές μας προτιμήσεις.

Υποφέρει πολύ η Εκκλησία σήμερα από παρόμοιες αρρωστημένες μορφές ευσέβειας, από μονόχνωτους και μονοκόμματους αυτοτιτλοφορούμενους ζηλωτές «ορθοδόξους». Λείπει από πολλούς θρησκευτικούς το βίωμα της συνεχούς μετάνοιας. Πρόκειται γι’ αυτούς που εύκολα πιστεύουν τους εαυτούς των ως αγίους και τιμητές των άλλων. Όποιον τολμήσει να αντιταχτεί στην «αλάθητη» γνώμη τους , τον θεωρούν και τον βρίζουν ως προδότη της ορθοδοξίας. Είναι φοβερό πράγμα η πνευματική αρτηριοσκλήρωση. Φάρμακο είναι η μετάνοια ως βίωμα , που ανοίγει τα μάτια, μαλακώνει την καρδιά, εκδιώκει τη σκληρότητα και τη δήθεν ευσέβεια.

Η αληθινή αυτογνωσία και η εσωτερική συναίσθηση των δικών μας ελλείψεων είναι η πιο ευπρόσδεκτη θυσία στον Θεό. «Θυσία τω Θεώ πνεύμα συντετριμμένον ∙ καρδία συντετριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός ουκ εξουδενώσει» ( Ψαλμ. Ν΄,19 ), ψάλλει ο πολύπειρος Δαβίδ.

Η συναίσθηση των σφαλμάτων μας και η καλλιέργεια του βιώματος της διαρκούς μετανοίας καλλιεργεί μέσα μας το πνεύμα της ταπεινοφροσύνης , που είναι σωτήριο για την πνευματική ζωή. Δε μας αφήνει να σηκώνουμε πολύ το κεφάλι και να βλέπουμε τους άλλους ως αμαρτωλούς . Μας κάνει συγκαταβατικούς και επιεικείς προς τους αδελφούς μας. Έπεσε ο άλλος; Μπορεί κι εγώ να πέσω. Έχω κι εγώ ανάγκη του ελέους του Θεού , όπως έχει κι εκείνος.

Είναι φάρμακο για την ορθή πορεία στην «εν Χριστώ» ζωή η βίωση του βιώματος της διαρκούς μετανοίας . Αυτή μαλακώνει την καρδιά και την κάνει πιο επιδεκτική της Θείας Χάριτος. Η μετάνοια κάνει τον άνθρωπο καλοσυνάτο και καταδεκτικό. Τον κάνει αληθινά χαριτωμένο και αξιαγάπητο.

Οι Άγιοι , καθώς ως τώρα σημειώσαμε, ζούσαν με συνεχή μετάνοια και ταπείνωση. Λέγουν ότι, όταν πέθαινε ο Μέγας Αντώνιος, παρουσιάστηκε ο σατανάς και του είπε: «Αντώνιε, ό,τι κάνεις εσύ το κάνω κι εγώ: νηστεύεις εσύ; Και εγώ δεν τρώω. Παρθενεύεις εσύ; Και εγώ τα ίδια. Ένα δεν μπορώ να κάνω που κάνεις εσύ. Δεν μπορώ να ταπεινωθώ». Δεν μπορεί να υπάρξει αληθινή πνευματική ζωή χωρίς ταπείνωση χωρίς εσωτερική συναίσθηση των σφαλμάτων μας και συνεχή μετάνοια.

Αυτός που καλλιεργεί τη μετάνοια συνεχώς, είναι αυστηρός στον εαυτό του και επιεικής στους άλλους. Μισεί την αμαρτία, όχι τον αμαρτωλό. Τον αμαρτωλό τον λυπάται, θέλει τη μετάνοιά του και δεν τον κεραυνοβολεί.

Η βίωση της διαρκούς μετάνοιας είναι φάρμακο που ειρηνεύει την καρδιά. Κάθε παράπτωμα, έστω και μικρό, δημιουργεί για τον πνευματικό άνθρωπο μία εσωτερική αναταραχή. Τότε η συνείδησή του διαμαρτύρεται και τον κάνει να χάνει την καλή του διάθεση. Φάρμακο ειρήνευσης για τις στιγμές αυτές είναι να μετανοήσουμε, να ζητήσουμε με ταπείνωση και συντριβή το έλεος του Θεού και να Τον παρακαλέσουμε να μας συγχωρήσει για να ειρηνεύσει η καρδιά μας. Έτσι επιτυγχάνουμε μία διαρκή ειρήνη στηριζόμενη στη Χάρη και το έλεος του Θεού.

Τα καθημερινά μικροσφάλματα , που φαρμακώνουν τη ζωή και αναστατώνουν τη συνείδηση, είτε πολύ είτε ολίγο, με τη συνεχή και άμεση μετάνοια τα διορθώνουμε και ειρηνεύουμε στην καρδιά. Είναι ένα ξεσκόνισμα της ψυχής μετά από κάθε σκόνισμα. Είναι μία αποτοξίνωση από τα δηλητήρια των καθημερινών μικροπτώσεων.

Έσφαλες αδελφέ σε κάτι; Αμέσως μετανόησε και ζήτησε συγνώμη από το Θεό και ειρήνευσε. Τα μικροσφάλματα τα καθημερινά, που δυστυχώς είναι αναπόφευκτα στη ζωή και των πιο πνευματικά προηγμένων ,συγχωρούνται με τη μετάνοια και την εκζήτηση του ελέους του Θεού. Μόνο εάν το σφάλμα είναι βαρύ, τότε τρέξε αμέσως στον πνευματικό και εξομολογήσου. Για τα μικροσφάλματα φτάνει η μετάνοια, η συντριβή κι η ταπεινή προσευχή προς τον Θεό. Γι’ αυτό μας δίδαξε ο Κύριος στο «Πάτερ ημών» να λέμε: «Και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών» ( Ματθ. στ΄ 12 ) .
Βέβαια στον πνευματικό του ο πιστός –γιατί δε νοείται πνευματική ζωή εάν δεν έχει κανείς τον πνευματικό του-θα αναφέρει συγκεντρωτικά τα καθημερινά μικροσφάλματά του στην κατά 3-4 φορές τον χρόνο εξομολόγησή του.

Από το βιβλίο: “Μητροπολίτου πρ. Πειραιώς
Καλλινίκου Καρούσου
Η «εν Χριστώ»
Πνευματική ζωή
Εκδόσεις Χρυσοπηγή
Αθήνα 2010

[Νίκος]

Πέντε τρόποι μετανοίας (μοναχός Μωυσής, Αγιορείτης)
Πέμπτη, 10 Νοεμβρίου 2011 - από kelliotis



Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος πρακτικά μας δείχνει πέντε δρόμους της μετανοίας. Μας λέγει:

Πρώτος δρόμος μετανοίας είναι ν' αυτοκαταδικάζεσαι για τις αμαρτίες σου. Ο Κύριος εκτιμά ιδιαίτερα αυτή σου την πράξη. Αυτός που μόνος του καταδίκασε τ' αμαρτήματά του πολύ δύσκολα θα τα επαναλάβει. Η έγκαιρη εξέγερση της συνειδήσεως σου διά της αυτοκατηγορίας δεν θα έχει κατήγορο στο ουράνιο κριτήριο.

Δεύτερος αξιόλογος δρόμος μετανοίας είναι να μη βαστάς κακία για κανένα, ακόμα και γι' αυτούς τους εχθρούς σου. Να συγκρατείς πάντοτε την οργή σου, να συγχωρείς τ' αμαρτήματα των άλλων, γιατί έτσι θα εξαλείψει και τα δικά σου ο Κύριος. Είναι αυτό ένα αποτελεσματικό καθαρτικό, αφού μας το υπέδειξε ο ίδιος ο Κύριος λέγοντας: Αν συγχωρέσετε τους χρεώστες σας, τότε θα σας συγχωρήσει σίγουρα και ο ουράνιος πατέρας μας (Ματθ. 6. I).

Τρίτος ασφαλής δρόμος μετανοίας είναι η ορθή, θερμή και εκ βαθέων καρδιακή προσευχή. Μη λησμονάμε την ευαγγελική χήρα που επέμενε στο αίτημα της στον δύστροπο δικαστή και τελικά έλαβε το ποθούμενο (Λουκ. 18, 1-8 ). Αν εκείνη έλαβε για την επιμονή της από τον αδιάντροπο δικαστή, πόσο μάλλον εμείς που έχουμε ουράνιο πατέρα ήμερο, φιλικό και φιλάνθρωπο και οπωσδήποτε θα μας δωρίσει τα προς τη σωτηρία μας αιτήματα.

Τέταρτος σίγουρος δρόμος μετανοίας είναι της ελεημοσύνης, που η δύναμή της είναι ανέκφραστα μεγάλη. Ο προφήτης Δανιήλ είπε στον βασιλέα Ναβουχοδονόσορα να ξεπλύνει τις πολλές αμαρτίες του μ' ελεημοσύνη και τ' ανομήματά του με το να ευσπλαγχνισθεί τους φτωχούς. Η αγάπη είναι ικανή να εξαλείψει αμαρτήματα. Ο μετανοημένος παραβάτης με τη φιλανθρωπία επανορθώνει τα πάντα με τον αγώνα του και τη χάρη του Θεού.

Πέμπτος δρόμος σταθερός ο συνδυασμός πηγαίας μετριοφροσύνης κι εγκάρδιας ταπεινοφροσύνης. Μάρτυρας προς τούτο ο τελώνης της ευαγγελικής παραβολής. Η γνήσια ταπεινοφροσύνη του αποτίναξε όλο το βαρύ φορτίο των αμαρτημάτων του.

Καταλήγει λοιπόν, αγαπητοί μου αδελφοί, ο ιερός Χρυσόστομος: Να καταδικάζουμε τις αμαρτίες μας, να συγχωρούμε τις αμαρτίες των αδελφών μας, να 'χουμε κερδοφόρα προσευχή, καρπούς ελεημοσύνης και ταπεινοφροσύνης, δίχως να καθυστερούμε, δίχως να χάνουμε ούτε μία μέρα και ώρα βαδίζοντας τους πέντε αυτούς σωτήριους δρόμους καθημερινά.

(Μοναχού Μωυσέως Αγιορείτου, «Χριστός χριστιανούς χαρά χαρίζει», εκδ. Τήνος)

Πηγή: ΑΓΙΟΡΕΙΤΙΚΕΣ ΜΝΗΜΕΣ

[ΠΟΠΗ]

Η μετάνοια του Δαυίδ



Δύο θανάσιμα αμαρτήματα διέπραξε ο Δαυίδ· μοιχεία και φόνο. Αρχή ήταν ένα αμαρτωλό βλέμμα... Μοιχός ο Δαυίδ, έγινε και φονιάς ενός αθώου ανθρώπου γενναίου αξιωματικού της στρατιάς του...
Αλλά να! Ο Δαυίδ ξυπνά από τον φοβερό ύπνο της αμαρτίας. Πως; Ξυπνά με ένα κήρυγμα...
Ένας άνθρωπος του Θεού, ο Προφήτης Νάθαν, πήγε στα ανάκτορα και έγινε δεκτός σε ακρόαση από τον πανίσχυρο βασιλιά που τον έτρεμαν όλοι. Άφοβος στάθηκε μπροστά του, και του είπε:
-Βασιλιά, ήρθα να σου καταγγείλω ένα έγκλημα που έγινε στο βασίλειό σου. Δύο άνθρωποι ήταν γείτονες. Ο ένας ήταν πολύ πλούσιος. Είχε χιλιάδες πρόβατα και βόδια, ενώ ο άλλος είχε μια μικρή προβατίνα. Την αγαπούσε πολύ αυτός και τα παιδιά του, και τρώγανε μαζί. Αλλά κάποιος ξένος χτύπησε την πόρτα του πλούσιου. Ο πλούσιος έπρεπε να τον περιποιηθεί. Τι ήταν να πάρει ένα από τα πρόβατά του και να το παραθέσει ως γεύμα στον ξένο; Αλλά δυστυχώς δεν το έκανε. Πήγε και πήρε την προβατίνα του φτωχού και την παρέθεσε στο γεύμα.
Ο Δαυίδ, όταν άκουσε την καταγγελία αυτή, εξωργίσθηκε και είπε·
-Αυτός ο πλούσιος που έκανε αυτή την ατιμία πρέπει να καταδικασθεί σε θάνατο.
Τότε ο Νάθαν λέει..
-Βασιλιά, συ είσαι αυτός που έκανε το έγκλημα αυτό! Συ ο τόσο πλούσιος, που είχες στη διάθεσή σου τόσες γυναίκες, πήγες και πήρες τη μία γυναίκα του Ουρία.
Τότε ο Δαυίδ ήρθε σε βαθιά συναίσθηση και είπε στο Νάθαν·
-Αμάρτησα στο Θεό (Β΄ Βασ. 12,13)
Και έδειξε πραγματική μετάνοια. Κάτω από τα άστρα της νύχτας σηκωνόταν και έκλαιγε και μούσκευε με τα δάκρυα του την κλίνη του. Εκδήλωση της μετανοίας του δάκρυα είναι οι Ψαλμοί του, και μάλιστα ο πεντηκοστός ψαλμός, ο λεγόμενος ψαλμός της μετανοίας, που τόσο συχνά ακούγεται στην Εκκλησία μας (επισκόπου Αυγουστίνου Ν.Καντιώτου, ΄Ενα βλέμμα στο πανόραμα της αγίας Γραφής τ.Α΄Αθήναι 1987, σελ 126-11)

Η μετάνοια του Δαυίδ έμεινε υποδειγματική και ενθαρρυντική για όλους μας. Γι΄αυτό η Εκκλησία, κάι μέρα μυστικώς δια του στόματος του ιερέως, στην δεκάτη ευχή του όρθρου, την κατανυκτική ώρα του εξάψαλμου, λέει·

Κύριε ο Θεός ημών, ο την δια μετανοίας άφεσιν τοις ανθρώποις δωρησάμενος, και τύπον ημίν επιγνώσεως αμαρτημάτων και εξομολογήσεως την του προφήτου Δαυΐδ μετάνοιαν προς συγχώρησιν υποδείξας· αυτός, Δέσποτα, πολλοίς ημάς και μεγάλοις περιπεπτωκότας πλημμελήμασιν, ελέησον κατά το μέγα σου έλεος, και κατά το πλήθος των οικτηρμών σου εξάλειψον τα ανομήματά ημών· ότι σοι ημάρτομεν, Κύριε, τω και τα άδηλα και κρύφια της καρδίας των ανθρώπων γινώσκοντι και μόνω έχοντι εξουσίαν αφιέναι αμαρτίας. Καρδίαν δε καθαράν κτίσας εν ημίν, και πνεύματι ηγεμονικώ στηρίξας ημάς και την αγαλίασιν του σωτηρίου σου γνωρίσας ημίν, μη απορίψης ημας απο του προσώπου σου...

αρχιμ. Λαυρέντιου Μ. Γράτσια

[gkou]

Περί μετανοίας



Όλα τα φυσικά σώματα τείνουν στο κέντρο της γης και όλες οι ανθρώπινες ψυχές φυσικά στρέφονται στο πνευματικό τους Κέντρο ή το Αρχέτυπό τους, τον Θεό. Η αμαρτία ήταν που διέστρεψε αυτή τη φυσική κατεύθυνση της ψυχής.
Στην καρδιά του ανθρώπου συμβαίνει άλλοτε να προσεγγίζει προς τον Θεό και άλλοτε να απομακρύνεται από τον Θεό. πότε ησυχία και χαρά, άλλοτε σύγχυση, φόβος και στενοχώρια∙ πότε ζωή και πότε θάνατος πνευματικός.
Η εγγύτης στον Θεό συμβαίνει μέσα στις θλίψεις. Το κυριώτερο ζητούμενο της ζωής μας είναι η ένωση με τον Θεό, αλλά η αμαρτία εμποδίζει απόλυτα τον σκοπό αυτό. Γι’ αυτό απέφευγε την αμαρτία και πρόσφερε ενώπιον του Θεού μεταμέλεια για τα κακά που πράττεις με καθαρή καρδιά, μετάνοια.
Η μετάνοια, κατά τη διδασκαλία της Ορθόδοξης Εκκλησίας, είναι ανάκληση του Βαπτίσματος, Δευτέρα Χάρις, κάθαρση της συνειδήσεως, υπόθεση στον Θεό νέας ζωής, συμφιλίωση με τον Θεό με το μέσο των καλών έργων που είναι αντίθετα από την πτώση στις αμαρτίες.
Αλλά ποιος γνωρίζει πόσο δύσκολο είναι για τον αμαρτωλό, χωρίς την ιδιαίτερη χάρη του Θεού να στραφεί από την προσφιλή σ’ αυτόν οδό της αμαρτίας στην οδό της αρετής; Πόσο βαθειές ρίζες πιάνει η αμαρτία στην καρδιά του ανθρώπου και σ’ όλη την ύπαρξή του, πώς δίνει στον αμαρτωλό τη δική της όραση, η οποία βλέπει τα πράγματα τελείως αλλιώτικα! Γι’ αυτό βλέπουμε ότι οι αμαρτωλοί δεν βάζουν στον νου τους τη μεταστροφή τους και δεν θεωρούν τους εαυτούς τους μεγάλους αμαρτωλούς, επειδή η φιλαυτία και η υπερηφάνεια τυφλώνουν τα μάτια τους∙ κι αν θεωρήσουν τους εαυτούς τους ως μεγάλους αμαρτωλούς, τότε παραδίδονται στην απελπισία.
Οι ανομίες, όπως έρχονται τον άνθρωπο, έτσι και αναχωρούν, δια της ειλικρινούς μετανοίας. Σκέψου ότι οι ανομίες είναι όνειρα , ανοησία και παραφροσύνη. Κράτησε την απόφασή σου από δω και στο εξής να ζεις με επιμέλεια και ο Θεός θα σε καθαρίσει δια του λειτουργού των μυστηρίων του…

…Είναι κακό όταν αμαρτάνεις και δεν σπεύδεις να διορθωθείς. Ας μη δώσει ο Θεός να φύγουμε με αμαρτίες για εκεί, όπου πλέον δεν είναι δυνατόν να τις αποβάλουμε. Μην αναβάλεις την μετάνοια και τη διόρθωση της ζωής σου για αύριο. Σ’ αυτό το αύριο δεν θα υπάρχει τέλος…

… Αρχή της μετανοίας είναι η συναίσθηση των αμαρτιών μας και η συντριβή γι’ αυτές: Όταν αποστραφείς στενάξης, τότε σωθήση» ( Ης. 30,15 ) .
Μερικοί από άγνοια ή απροσεξία στο έργο της μετανοίας, εναποθέτουν το μυστήριο της μετανοίας σε μία μόνο εξομολόγηση. Νομίζουν ότι με την προφορική εξομολόγηση των αμαρτιών στον πνευματικό πατέρα καθαρίζονται τελείως απ’ αυτές. Αλλά είναι μάταιη η ελπίδα τους. Δεν περιμένει τέτοιου είδους μετάνοια από μας ο Κύριος. Θέλει εμείς να αισθανθούμε όλο το βάρος των αμαρτιών μας, να πονέσουμε γι’ αυτές, να τις πλύνουμε με καρδιακά δάκρυα συντριβής και να δώσουμε στην καρδιά μας σταθερή υπόσχεση ότι διορθώσουμε την ζωή μας. Τότε μόνο η μετάνοιά μας είναι πραγματικά ευάρεστη στον Θεό.
Παραδείγματα τέτοιας μετάνοιας χρησιμεύουν σε μας: ο άσωτος υιός, ο τελώνης, η Μαρία η Αιγυπτία, ο απόστολος Παύλος, ο ιερομάρτυς Κυπριανός και άλλοι. Με βαθειά λύπη πρέπει να πούμε ότι μεγάλο μέρος των σημερινών χριστιανών δεν προσφέρει την πρέπουσα μετάνοια και εξ αυτού δε διορθώνεται η ζωή τους, η αμαρτία τους κυριεύει, τα πάθη τους δεν τιθασεύονται κι αυτοί, αφού δεν καθαρίζονται από τις εσωτερικές πληγές , δεν αφήνουν τις κακές τους συνήθειες και δεν φέρουν καρπούς αξίους της μετανοίας.
Η εξομολόγηση πρέπει να γίνεται εκ βάθους καρδίας, χωρίς την παραμικρή απόκρυψη ή δικαιολογία του εαυτού μας. Και όποιος καλύπτει κάτι στην εξομολόγηση , εκείνος ιδιαίτερα διπλή αμαρτία παίρνει στην ψυχή του.
Αν, έχοντας ανάγκη το γιατρό για την ανημπόρια σου, κρύβεις την ασθένειά σου, τότε δεν σώζεσαι από την αθεράπευτη σήψη.
Δεν πρέπει να ντρέπεσαι να αποκαλύπτεις στον πνευματικό σου πατέρα τις αμαρτίες σου, όσο μεγάλες κι αν είναι.
Συνεχώς πρέπει να πονάς για τις αμαρτίες σου και πάντοτε να τις έχεις ενώπιον των οφθαλμών σου, όπως λέγει ο Ψαλμωδός:
«Η αμαρτία μου ενώπιόν μου εστί διαπαντός» ( Ψαλμ. 50,5 ) .
Υπάρχουν δύο είδη ασθένειας, τα οποία χρησιμεύουν σε κάποιους σαν αιτία της αμετανοησίας ,της μη εγκαταλείψεως των αμαρτιών τους. Η πρώτη αρρώστια είναι η πλήρης απελπισία για τη σωτηρία τους και η δεύτερη η υπερβολική ελπίδα στη φιλανθρωπία του Θεού.
Η απελπισία συνίσταται στο ότι ο άνθρωπος ,συναισθανόμενος το πλήθος των αμαρτιών του, δεν ελπίζει πλέον να λάβει γι’ αυτές συγχώρηση από τον Θεό, βυθιζόμενος ακόμη περισσότερο στην άβυσσο της ανομίας. Τα κακά πνεύματα χρησιμοποιούν την απελπισία και οδηγούν τον άνθρωπο στον τέλειο όλεθρο.
Μέχρι να πέσουμε, οι δαίμονες μας παρουσιάζουν τον Θεό ως φιλάνθρωπο, αλλά μετά την πτώση μας ως αδυσώπητο. Μη πιστεύεις τον ψεύτη διάβολο, μη χάνεις την ελπίδα σου στη φιλανθρωπία του Θεού, έχοντας στο νου σου τον προφητικό λόγο: «Μη επίχαιρέ μοι, η έχθρα μου, ότι πέπτωκα∙ και αναστήσομαι, διότι εάν καθίσω εν τω σκότει, Κύριος φωτιεί μοι» ( Μιχ.7, 8 )…

Από το βιβλίο: «ΣΤΑΡΕΤΣ ΣΑΒΒΑΣ
Ο ΠΑΡΗΓΟΡΗΤΗΣ»
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΩΣ

[Νίκος]

Η δύναμη της μετάνοιας



Tου Μητροπολίτη Μόρφου κ. Νεόφυτου

Τέκνα εν Κυρίω αγαπητά, μετάνοια είναι, νομίζω ταπεινά, να προσπαθώ να μάθω να αγαπώ τον Θεό μου και τον πλησίον μου, έχοντας επίγνωση των προσωπικών μου παθών και λαθών.

Αυτό σημαίνει πως θα πρέπει να έχουμε έγνοια και καλή αγωνία για το πως συγχωρούμε, πως εξομολογούμαστε, πως μετανοούμε. Αυτή η στάση, προϋποθέτει την τόλμη να βλέπουμε τα λάθη μας, τα πάθη μας, τις αμαρτίες μας. Τα οποία δεν είναι αφηρημένα. Είναι πολύ συγκεκριμένα! Έχουν όνομα! Δεν είναι γενικά και αόριστα: «Ε, είμαι αμαρτωλός, διάβασε μου παπά και μιαν ευχή».

Η μετάνοια είναι ένα κοίταγμα στον εαυτό μας. Στην ιδιαίτερή μας κάμαρη, μέσα στην καρδία μας να μαζέψουμε τον νου μας και να ταπεινωθούμε. Καρδίαν δε «συντετριμμένην και τεταπεινωμένην, ο Θεός ουκ εξουδενώσει», όπως μας βεβαιώνει ο 50ος Ψαλμός του Δαυίδ, που είναι ψαλμός μετανοίας. Η ταπείνωση αποτελεί προϋπόθεση στην μετάνοιά μας.

Μπορούμε να μετανοούμε όχι μόνο όταν θα πάμε να εξομολογηθούμε η να κοινωνήσουμε, αλλά καθημερινά, στην προσευχή μας. Εύκολο είναι σήμερα να πάμε σε ένα παπά να εξομολογηθούμε την ζωή μας. Είναι ίσως δύσκολο για κάποιους μεγαλύτερης ηλικίας ανθρώπους που έχουν μέσα τους μια παρεξηγημένη αντίληψη για το τι είναι αξιοπρέπεια και τι είναι ντροπή. Οι νεότεροι εύκολα εξομολογούνται και αυτό είναι ένα κατόρθωμα της νέας γενιάς. Όμως δεν αρκεί αυτό. Η Εκκλησία μας, μας θέλει να έχουμε συνεχή μετάνοια. Η μετάνοια μας δίνει την συγχώρεση και η εξομολόγηση στον πνευματικό μας, μας δίδει την άφεση των αμαρτιών.

Να ψάχνουμε, λοιπόν, που υστερήσαμε στις εντολές του Χριστού, αφού όλοι υστερούμε. Είναι σημαντικό να το κάνουμε αυτό, εάν είναι δυνατό κάθε μέρα. Πρώτα και κύρια να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας και με τον Θεό μας. Αυτό το κάτι να το βρούμε. Και αυτό λέγεται στην γλώσσα της θεολογίας «επίγνωσις». Το οποίο σημαίνει να αναγνωρίσω σε τι υστερεί ο εαυτός μου. Που λυπώ τον Θεό μου και που δεν μπορώ να αγαπήσω και να συγχωρήσω τον διπλανό μου, τον πλησίον μου;

Πρακτικά, αυτό τι σημαίνει; Δεν χρειάζεται να πάμε πολύ μακριά. Πόσο προσεύχεται η σύζυγος για τον σύζυγο και αντιστρόφως; Πόσο προσευχόμαστε για τα παιδιά μας, για τα αδέλφια μας, για τους γειτόνους μας, για τους συγχωριανούς μας, για τους αρρώστους μας, για τους ανθρώπους που μας στεναχωρούν και μας αδικούν και για τους νεκρούς μας; Εάν έχουμε αυτή την δύναμη να συνομιλούμε εύκολα με τον Χριστό, με την Παναγία και με τους Αγίους μας για όλους αυτούς που προαναφέραμε, ήδη αρχίσαμε να μπαίνουμε στο πνεύμα της μετάνοιας. Αν θέλουμε να δούμε πόσο μετανοούμε, θα πρέπει να δούμε πόσο προσευχόμαστε για τον πλησίον μας, πόσο είμαστε σπλαχνικοί γι’ αυτόν. Εάν δεν υπάρχει ευσπλαχνία, όσες προσευχές και να κάνουμε, όσους μεγάλους σταυρούς και να κάνουμε, όσες νηστείες, η ευσέβειά μας είναι ψεύτικη. Είμαστε πολύ μακριά, ακόμη, από το βαθύ νόημα της άσκησης. Ο μεγαλύτερος εχθρός της μετάνοιας είναι ο ευσεβισμός.

Για να ξεκουράζεται η ψυχή και το σώμα χρειάζεται μετάνοια. Η μετάνοια θέλει επίγνωση και η επίγνωση θέλει πρώτα εξαγόρευση εκεί στο δωμάτιο μας και στις εκκλησιές και στα εξωκκλήσια μας.

Οι ακολουθίες της Εκκλησίας μας αυτόν τον στόχο έχουν, να μας εισαγάγουν δηλαδή σε βάθος μετανοίας, να μας οπλίσουν με την τόλμη να βλέπουμε τον πραγματικό μας εαυτό. Μέσα στην προσπάθεια μας να τηρήσουμε τις άγιες εντολές του Κυρίου μας Ιησού Χριστού, διαπιστώνουμε με έκπληξη ότι δεν τα καταφέρνουμε, έστω και αν νηστεύουμε, έστω και αν εξομολογούμαστε. Διαπιστώνουμε ότι υστερούμε σε πολλά, ότι υπολοιπόμεθα πάρα πολύ εν σχέσει με τους Αγίους μας. Όταν έτσι αισθανόμεθα, είμαστε σε ορθόδοξο δρόμο! Γι’ αυτό πρέπει να αξιοποιούμε την κάθε στιγμή που μας δίνεται για να αποκτήσουμε αυτογνωσία, αυτομεμψία, αυτοκατάκριση του εαυτού μας. Αλλά χωρίς να χάνουμε το θάρρος μας στο έλεος του Θεού.

Εάν έχουμε την τόλμη να βλέπουμε αυτήν την άθλια πλευρά του εαυτού μας χωρίς να χάνουμε την πίστη μας, χωρίς να χάνουμε την ελπίδα μας στο έλεος του Θεού και να μετανοούμε παρόλο που βλέπουμε τον εμπαθή εαυτό μας, τότε βρισκόμαστε σε καλό δρόμο.

Η ησυχία μας ανοίγει τους δρόμους που μας βοηθούν να ζήσουμε καλύτερα την εργασία καλλιέργειας της προσευχής και προπαντός της μετάνοιας μας. Είναι πολύ απαραίτητη στη ζωή μας, τόσο η εξωτερική ησυχία από τους θορύβους, όσο και η εσωτερική από τα πάθη. Όταν έχουμε ευκαιρίες ησυχίας πρέπει να τις αξιοποιούμε, ιδιαίτερα την ησυχία της νύχτας. Μην καταναλώνουμε την νύχτα μας βλέποντας συνεχώς τηλεόραση η και με άσκοπη χρήση του ηλεκτρονικού υπολογιστή. Να μαζεύουμε τον νου μας, ιδιαίτερα τα ήσυχα βράδια και να θυμόμαστε τα δικά μας λάθη. Όχι τα λάθη του άλλου. Τα δικά μας πάθη που είναι μια ενέργεια που συνεχώς ανακυκλώνεται μέσα μας. Αυτό λέγεται επίγνωσις. Μαθαίνουμε δηλαδή ποιά είναι τα προβλήματα, ποιές οι αρρώστιες της ψυχής μας, κατά τι παραβήκαμε τις εντολές και τους λόγους του Χριστού.

Ο καθένας μας έχει κάποιες συγκεκριμένες, ιδιαίτερες και προσωπικές αρρώστιες και ο καθένας μας μπορεί να έχει τελείως διαφορετικά πάθη και λάθη από τον άλλο. Να τα αναγνωρίσουμε, να τα αποδεχτούμε. Επειδή δεν μπορούμε μόνοι μας να τα ξεριζώσουμε, ούτε να τα μειώσουμε. Να ζητήσουμε το έλεος, την βοήθεια, του Θεού. Έτσι αρχίζει η μετάνοια στον Χριστιανό. Όταν έχουμε επίγνωσιν, μετά αρχίζουμε να μιλούμε στον Χριστό σε πρώτο πρόσωπο: «Χριστέ μου, θεράπευσε την ψυχή μου που είναι γεμάτη ζήλεια, που είναι γεμάτη φθόνο», άλλος θα πει: «που είναι γεμάτη θυμό», άλλος θα πει: «που είναι γεμάτη αισχρότητα», άλλος θα πει: «που είναι γεμάτη από φιλαργυρία και τσιγκουνιά». Εκείνον που στεναχωρήσαμε με την κατάκρισή μας, με το θυμό μας η με την ειρωνεία μας να τον φέρνουμε στον νου μας και να του ζητούμε νοερά συγγνώμη. Έτσι μαθαίνουμε την μεγάλη αρετή, που είναι παιδί της μετάνοιας, τη συγχωρητικότητα. Όταν ζούμε τη συγχωρητικότητα, έχουμε μέσα μας έλεος. Η ψυχή μας εύκολα ελεεί, εύκολα λέγει καλή κουβέντα για τον διπλανό. Προσέξτε πόσο εύκολα κατηγορούμε, πόσο εύκολα απαριθμούμε τα λάθη του άλλου, έστω και αν οι αρετές του υπερτερούν αυτών.

Μετά την επίγνωση, λοιπόν, έρχεται η μετάνοια. Και μετά την μετάνοια έρχεται κάτι πιο δυνατό, έρχεται η ευσπλαχνία. Γινόμαστε σπλαχνικοί. Τι σημαίνει ευσπλαχνία; Να αποκτήσουμε καλά σπλάχνα, καλοσύνη δηλαδή, συγχωρητικότητα. Χρειάζεται, όμως, να υπάρχει θέληση και διάθεση, και ας συνεχίζουμε να διατηρούμε τα χάλια μας. Την αμαρτία δεν πρέπει να την φοβόμαστε. Η αμαρτία, μας είναι πολύ χρήσιμη, διότι μας δημιουργεί τις αφορμές για μετάνοια, φτάνει εμείς να θέλουμε. Όπως τολμηρά λέει ο Γέροντας Παΐσιος: «Οι πολύ αμαρτωλοί, αν γνωρίσουν τον εαυτό τους, έχουν φυσιολογικά και πολύ υλικό για ταπείνωση. Η κάθε πτώση είναι φυσικά πτώση, αλλά είναι και υλικό για ταπείνωση και προσευχή. Οι αμαρτίες αν αξιοποιηθούν για ταπείνωση, είναι σαν την κοπριά που ρίχνουμε στα φυτά. Γιατί να μην χρησιμοποιήσει λοιπόν κανείς αυτό το υλικό, για να λιπάνει το χωράφι της ψυχής του, για να γίνει γόνιμο και να καρποφορήσει; ». Το παράδοξο με τα πάθη μας, είναι το εξής: όταν τα χρησιμοποιήσουμε ταπεινά και αρχίσουμε να ζητούμε το έλεος του Θεού για να τα μειώσει και σιγά σιγά να τα εξαφανίσει, αυτή η προσπάθεια γίνεται πηγή μεγάλης χαράς. Μας επισκέπτεται το Άγιο Πνεύμα, απότομα πολλές φορές, σε στιγμή που δεν το περιμένουμε.

Και μόνο να έχουμε διάθεση για μετάνοια, να έχουμε διάθεση για να τηρήσουμε τις εντολές του Χριστού και ας μην τα καταφέρνουμε, αυτή η διάθεση είναι ενέργεια του Αγίου Πνεύματος.

Είχα ένα γέροντα λεπρό, τον γέροντα Ευμένιο, ο οποίος έλεγε: «Χριστέ μου, θέλω να σε θέλω πιο πολύ. Βοήθα με να σε θέλω πολύ, Εσύ μπορείς…», έλεγε: «Χριστέ μου, θέλω να σε αγαπώ όλο και περισσότερο και στο πρόσωπο των συνανθρώπων μου να σε βλέπω εσένα, αλλά δεν τα καταφέρνω. Φαίνεται, θέλω λίγο. Βοήθα με να σε θέλω περισσότερο και να θέλω τους συνανθρώπους μου περισσότερο, να τους συγχωρώ περισσότερο, να τους αγαπώ πιότερο».

Εξάλλου, ο ίδιος ο Χριστός είπε, «άνευ εμού ου δύνασθε ποιείν ουδέν». Εμείς νομίζουμε ότι θα αλλάξουμε και θα βελτιώσουμε τον εαυτό μας με τις δικές μας δυνάμεις. Αυτές είναι τεχνικές και άθελα μας βγάζουμε τον Χριστό από τη ζωή μας. Και φορτώνουμε και πολύ τον εαυτό μας, τον δυσκολεύουμε, τον θλίβουμε σε σημείο κατάθλιψης, ενώ η προσευχή της μετάνοιας μας βοηθά να μην είμαστε ποτέ μόνοι μας, συνεχώς βλέπουμε και μιλούμε με τον Χριστό. Ο Χριστός πέμπει το Άγιο Πνεύμα, που είναι το «καθαριστήριο», γι’ αυτό και όλες οι ακολουθίες αρχίζουν με το:

«Βασιλεύ ουράνιε, Παράκλητε, το Πνεύμα της αληθείας, ο πανταχού παρών, και τα πάντα πληρών, ο θησαυρός των αγαθών, και ζωής χορηγός, ελθέ και σκήνωσον εν ημίν, και καθάρισον ημάς από πάσης κηλίδος, και σώσον, Αγαθέ, τας ψυχάς ημών˙ Αμήν».

Αυτή είναι προσευχή στο Άγιον Πνεύμα. Δουλειά του Αγίου Πνεύματος είναι να μας ελευθερώνει και να μας καθαρίζει από την αμαρτία, είτε δική μας είτε κληρονομική. Γι’ αυτό και Του λέμε, «ελθέ και σκήνωσον εν ημίν, και καθάρισον ημάς από πάσης κηλίδος». Το Άγιο Πνεύμα μας πιάνει από το χεράκι και μας πάει στην Εκκλησία που είναι το Σώμα του Χριστού και εκεί κοινωνούμε τον ίδιο τον Χριστό, το Σώμα Του και το Αίμα Του, «εις άφεσιν αμαρτιών και ζωήν αιώνιον». Εκεί παίρνουμε την Χάρη, την Ενέργεια του Αγίου Πνεύματος, τους καρπούς του Αγίου Πνεύματος: την Αγάπη, την Χαρά, την Ειρήνη, την Πραότητα, την Καλοσύνη, την Πίστη, την Εγκράτεια… και δεν τελειώνει η ζωή της Αγίας Τριάδος στο Άγιο Πνεύμα και στον Χριστό, υπάρχει και ο Θεός Πατέρας. Στον Θεό Πατέρα μας οδηγεί ο Υιός Του, ο Χριστός δηλαδή. Και ο Θεός Πατέρας μας υιοθετεί, αφού γινόμαστε αδέλφια του Χριστού ενωμένοι με το Σώμα Του και το Αίμα Του. Αυτό σημαίνει όταν ακούμε τον ιερέα να λέει με δυνατή φωνή προς το τέλος της Θείας Λειτουργίας στο Θεό Πατέρα: «Και καταξίωσον ημάς, Δέσποτα, μετά παρρησίας, ακατακρίτως, τολμάν επικαλείσθαι σε τον επουράνιον Θεόν Πατέρα, και λέγειν». Ακολουθεί το, «Πάτερ ημών, ο εν τοις ουρανοίς, αγιασθήτω το ονομά σου˙ ελθέτω η βασιλεία σου˙ γενηθήτω το θέλημά σου ως εν ουρανώ και επί της γης˙ τον άρτον ημών τον επιούσιον δος ημίν σήμερον˙ και άφες ημίν τα οφειλήματα ημών, ως και ημείς αφίεμεν τοις αφειλέταις ημών˙ Και μη εισενέγκης ημάς εις πειρασμόν, αλλά ρύσαι ημάς από του πονηρού».

Ακολούθως ο ιερέας δοξάζει όλη την Αγία Τριάδα που γνωρίσαμε με τρόπο μυστικό και μυστήριο μέσα στην Θεία Λειτουργία. Λέει ο ιερέας εκ μέρους όλων μας: «Ότι σου εστίν η βασιλεία και η δύναμις και η δόξα, του Πατρός, και του Υιού, και του Αγίου Πνεύματος, νύν και αεί, και εις τους αιώνας των αιώνων. Αμήν.»

Όλα αυτά τα εξαίσια και ωραία για να τα ζήσουμε και να τα απολαύσουμε σε βάθος, έχουν ως μοναδική προϋπόθεση την μετάνοια που αρχίζει μέσα στην καρδία μας, μέσα στο δωμάτιο μας, στο κελί μας, μέσα στον αμαρτωλό εαυτό μας, αρκεί να δούμε τα κάρβουνα και τα κούτσουρα που έχουμε μέσα μας και να καλέσουμε τον Τριαδικό Θεό, που είναι «πυρ καταναλίσκον», να στείλει την φωτιά Του, να τα ανάψει. Η φωτιά όμως παράγει και Φως, το Φως του Χριστού που είναι το «Φωτηστήριο», και το Φως έρχεται και φωτίζει την ψυχή μας και φωτίζονται και αυτοί που βρίσκονται γύρω μας. Μια πολύ ωραία προσευχή στον Χριστό είναι η ακόλουθη:

«Χριστέ, το Φώς το αληθινόν, το φωτίζον και αγιάζον πάντα άνθρωπον ερχόμενον εις τον κόσμον, σημειωθήτω εφ’ ημάς το φως του προσώπου σου, ίνα εν αυτώ οψόμεθα φως το απρόσιτον˙ και κατεύθυνον τα διαβήματα ημών προς εργασίαν των εντολών σου, πρεσβείαις της παναχράντου σου Μητρός και πάντων σου των Αγίων. Αμήν.»,

και η ευχή:

«Κύριε Ιησού Χριστέ ελέησόν με τον αμαρτωλόν».

Με αυτό τον τρόπο συμμετέχει στην μετάνοιά μας σύνολη η Αγία Τριάδα και κάνουμε τον Θεό οικείο στη ζωή μας.

Σήμερα, στην μοντέρνα εποχή, πολλοί νομίζουν ότι όλα αυτά, δηλαδή η πραγματική ξεκούραση και ο πλούτος του σώματος και της ψυχής μας, μπορούν να γίνουν με την ψυχανάλυση. Η πολλή ανάλυση, όμως, φέρνει διάλυση. Άλλοι νομίζουν ότι πρέπει να κατανοήσουμε την Λειτουργία μεταφράζοντάς την για να καταλαβαίνει η λογική μας περισσότερο τον Θεό. Τον Θεό και τον εαυτό μας δεν τον καταλαβαίνουμε με λέξεις και νοήματα αλλά με την μετάνοια και το Φως του Χριστού. Το έλεος του Θεού θέλει η ψυχή μας και την δόξα Του που είναι αιώνια. Η ψυχή του κάθε ανθρώπου ποθεί το αιώνιο, το αληθινό, το ωραίο, την δόξα, τον πλούτο των χαρισμάτων του Αγίου Πνεύματος. Και όλα αυτά τα ψάχνουμε πολλές φορές αλλού, σε χώρους που μπορεί να μας δώσουν κάτι, αλλά κάτι στιγμιαίο. Αν όμως συνδέσουμε αυτή τη δίψα με τον Τριαδικό Θεό, τότε θα λάβουμε ύδωρ αιώνιο, αθάνατο. Ενωνόμεθα με Αυτόν, γινόμεθα άγιοι, ισχυροί και αθάνατοι. Γι’ αυτό και οι Άγγελοι ψάλλουν στον Θεό το «Άγιος ο Θεός, Άγιος Ισχυρός, Άγιος Αθάνατος, ελέησον ημάς».

Ο Τριαδικός Θεός θέλει να μοιράζεται μαζί με τους ανθρώπους την ζωή Του, τον τρόπο ύπαρξής Του. Η ζωή Του να γίνει ζωή μας. Αυτό είναι το ήθος των Αγίων μας, το ήθος της Εκκλησίας μας.

Η μετάνοια, λοιπόν, είναι η ποιότητα της πνευματικής ζωής κάθε ορθόδοξου χριστιανού. Και θέλει χώρο και χρόνο.

Από: 1. Εορτόλογιο 2012, Ιεράς Μητροπόλεως Μόρφου , εκδ. «Θεομόρφου».
2. Ιστοσελίδα της Μητροπόλεως: WWW: immorfou.org.cy

Πηγή: συν - οδοιπορία

[Νίκος]

Η αληθινή μετάνοια
13 Φεβρουαρίου, 2012 — vatopaidifriend4



του Μοναχού Μωυσέως Αγιορείτου

Συμβαίνει, αγαπητοί μου, λέγει ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης, συχνά ο άνθρωπος στον κόσμο να φοβάται πολύ. Φοβάται μη αρρωστήσει, μη πάθει κάτι άσχημο, μη του κάνουν κακό, μη δεν επιτύχει, μη δεν προοδεύσει, μη εκτεθεί, μη δεν τιμηθεί, μη δεν αναγνωρισθεί. Για τη σωτηρία της αθάνατης ψυχής του δεν πολυνοιάζεται, δεν φοβάται, δεν αγωνιά, μόνο ελπίζει στον Πολυεύσπλαχνο Θεό, αν βέβαια πάλι νοιάζεται και ενδιαφέρεται. Δεν αγαπά πολύ τη σωτηρία του φαίνεται σήμερα ο άνθρωπος. Γιατί άραγε;

Τί είναι αυτό που τον κάνει ν’ αμαρτάνει εύκολα και να μετανοεί δύσκολα; Είναι τόσο δύσκολο ν’ αλλάξει ο άνθρωπος; Είναι υποτιμητικό να ζητήσει συγχώρεση; Είναι αναξιοπρεπές να ταπεινωθεί; Τον ομιλητή παρακαλώ καλείσθε ν’ ακούσετε ως αδελφό σας, ως συναγωνιστή και όχι σαν αυστηρό δάσκαλο. Θα προσπαθήσει ν’ απαντήσει στα βασικά και καίρια παραπάνω ερωτήματα. Θα χρησιμοποιήσει προς τούτο την απαράμιλλη Αγία Γραφή, τη θεοκίνητη Πατρολογία και τον μυροβόλο Συναξαριστή.

Το κήρυγμα της Εκκλησίας είναι, θα πρέπει πάντα να είναι, περί μετανοίας. Αυτό ήταν το κήρυγμα όλων των προφητών της Π. Διαθήκης έως του Τιμίου Προδρόμου, αυτό ήταν και του Χριστού. Η μετάνοια δημιουργεί το κατανυκτικό κλίμα της ελεύσεως της βασιλείας του Θεού, της θεωρίας του Θεού, της συναντήσεως με Αυτόν. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς ο Αγιορείτης, ο διαπρύσιος κήρυκας της χάριτος και του φωτός, λέγει χαρακτηριστικά πως η αληθινή μετάνοια είναι αρχή, μέση και τέλος της εν Χριστώ πνευματικής ζωής. Όλοι μα όλοι έχουμε ανάγκη μετανοίας, γιατί ουδείς αναμάρτητος. Η πνευματική ζωή αρχίζει οπωσδήποτε με τη μετάνοια. Το έργο της δεν παύει ποτέ. Ο Μ. Βασίλειος λέγει πως όλος ο ανθρώπινος βίος είναι προς μετάνοια. Ο ατελής άνθρωπος θέλει συνεχή αγώνα για να πλησιάσει τον Παντέλειο Θεό. Ατέλεστος η τελειότητα θα πει ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης. Δεν υπάρχουν νιρβάνα στην Ορθοδοξία, όπου παύεις τον αγώνα και επαναπαύεσαι μακάρια. Ο αγώνας είναι έως του τάφου, ασταμάτητος, αδιάκοπος.

Ο μεγάλος δογματικός πατήρ της Εκκλησίας μας άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός λέγει πως μετάνοια σημαίνει επάνοδο από το παρά φύση στο κατά φύση και όδευση προς το υπέρ φύση. Είναι πορεία από το κατ’ εικόνα στο καθ’ ομοίωση.

Ο Αδάμ πλάσθηκε από τον Πανάγαθο Θεό κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωσή Του. Το κατ’ εικόνα του δόθηκε αμέσως. Το καθ’ ομοίωση θάπρεπε όμως να το καλλιεργήσει ελεύθερα και φιλότιμα ο ίδιος με τη συνεργία βέβαια της Θείας Χάριτος. Η κατάκτηση του καθ’ ομοίωση αποτελεί τον αγιασμό, τη χαρίτωση, την τελείωση, τη θέωση. Ο Αδάμ πριν την πτώση είχε την άνεση να συνομιλεί με τον Θεό συνέχεια. Είχε καθαρότητα, φωτεινότητα, απλότητα, ταπεινότητα. Μετά την πτώση διαταράχθηκε αυτή η σχέση η ωραία. Σκοτείνιασε ο νους του, θόλωσε, αμαυρώθηκε. Ο ακάθαρτος νους δεν μπορεί να είναι δεκτικός της θείας Χάριτος.

Η αμαρτία αποτελεί παρά φύση κίνηση, που δεν επιφέρει απλά στον Αδάμ τη στέρηση της κοινωνίας του με τον Θεό, αλλά δεν μπορεί τώρα πλέον η θεία ενέργεια νάναι καθαρτική, φωτιστική και θεοπτική. Ο παρασυρμός του Αδάμ από την Εύα και της Εύας από τον δαίμονα επέφερε τη στέρηση της θείας Χάριτος. Πώς θα επανέλθουν στο πρωτόκτιστο κάλλος; Μόνο διά της μετανοίας. Η μετάνοια η αληθινή είναι δυνατή να θεραπεύσει, να καθαρίσει, να επαναφέρει στην προπτωτική κατάσταση. Η θεόσδοτη και θεοδώρητη μετάνοια είναι ικανή να ξεσκοτεινιάσει τον νου, να καθαρίσει την καρδιά και την πνευματική όραση. Ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος τονίζει πως η μετάνοια δύναται να επαναφέρει τον μετανοούντα σε μεγαλύτερη καθαρότητα και από την πριν της αμαρτίας κατάσταση.

Κατά τον άγιο Μακάριο τον Αιγύπτιο ο Αδάμ με το να υπακούσει στον δαίμονα, αποδυναμώθηκε αλλά δεν καταστράφηκε τελείως. Κέντρο του τώρα γίνεται ο εαυτός του κι όχι ο Θεός του. Η βάση της αμαρτίας κατά τον μακαριστό Γέροντα Ιουστίνο Πόποβιτς είναι να γίνουμε θεοί δίχως Θεό, μόνοι μας. Η αυτοθέωση αυτή είναι αντίθεη, αντίχριστη, δαιμονιώδης. Πουλήθηκε στον δαίμονα ο Αδάμ, κάνοντας κακή χρήση της ελευθερίας του, και ο δαίμονας τώρα τον κάνει ότι θέλει. Τάχασε ο Θεός με τον άνθρωπο, λέγει κάπου ο Μ. Αθανάσιος, δεν περίμενε ότι θα βγούμε τόσο σκάρτοι. Ο άγιος Μακάριος συνεχίζει: Τη μέρα που ο Αδάμ έπεσε, ήλθε ο Θεός στον Παράδεισο και έκλαψε για το κατάντημά του. Προτίμησε το κακό αντί του αγαθού, τη ντροπή από τη δόξα, το σκοτάδι από το φως. Ο Αδάμ παρέσυρε όλο το ανθρώπινο γένος στην κακία.

Η συνάντηση της ψυχής με την αμαρτία γεννά τα πάθη. Η τροπή αυτή δεν έχει επιβληθεί, είναι εντελώς εκούσια, αποτέλεσμα της πλήρους ελευθερίας. Η κακία είναι ξένη στη φύση της ψυχής. Η αμαρτία διάβρωσε την ψυχή, την αποδυνάμωσε. Η συνήθεια της αμαρτίας είναι ως πορνεία με τον δαίμονα κατά τον έξοχο όσιο Μακάριο. Τα πάθη κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά είναι δαιμονοκίνητα. Η παραμονή της αμαρτίας τυφλώνει την ψυχή, τη σκοτεινιάζει, την αρρωσταίνει, την τραυματίζει, τη θανατώνει. Στην κατάσταση αυτή εμπαίζεται από τους μισάνθρωπους δαίμονες. Ο αμαρτωλός, κατά τον άγιο Γρηγό­ριο τον Παλαμά, είναι κατά ένα τρόπο δαιμονισμένος. Η ψυχή δεν ταυτίζεται με την αμαρτία και ποτέ δεν γίνεται ένα με αυτή. Η παράβαση του Αδάμ έδωσε δικαίωμα στον δαίμονα να κτυπήσει και να σκοτίσει το νου του ανθρώπου, που είναι το βασιλικό μέρος της ψυχής, ο ηγεμόνας νους που ορά τον Θεό κατά τους αγίους πατέρες.

Έτσι ο ηγεμόνας νους γίνεται δούλος της αμαρτίας. Τον κυριεύουν τότε άτοποι, ακάθαρτοι, πονηροί λογισμοί. Ασχολείται μόνο με τα κοσμικά, τα γήινα, τα φθαρτά. Λησμονά να προσεύχεται. Δεν αισθάνεται την ανάγκη. Ενίοτε τον ελέγχει η μνήμη ή η παρου­σία του Θεού τον αμαρτωλό άνθρωπο. Σκανδαλίζεται με την Εκκλησία, αγαπά πιο πολύ τον κόσμο. Τον αιχμαλωτίζει το κακό. Τότε νομίζει πως ζει. Κυκλοφορεί νεκρός, νεκρός ψυχικά.

Το κακό είναι ηθελημένο, επιλεγμένο και πραγματούμενο εκούσια από τον άνθρωπο. Η βούληση του ανθρώπου είναι κύρια υπεύθυνη για κάθε αμαρτία. Αναίτιος του κακού η θεία αυτοαγαθότητα λέγει ο Μ. Βασίλειος. Κανένα κακό έξω από την προαίρεση του ανθρώπου δεν υπάρχει, λέγει ο αββάς Ισαάκ. Ο Αδάμ είναι ο κύριος υπεύθυνος για την παράβαση ως αυτεξούσιος και τέλεια ελεύθερος. Η πτώση μόλυνε τον Αδάμ. Ο Χριστός λέγει ν’ αρνηθούμε το θέλημά μας, να το υποτάξουμε, να το νεκρώσουμε και έτσι αυξάνουμε στην αρετή.

Η αμαρτία είναι παράλογη, αφύσικη, αντίθεη και δημιουργεί αποσύνθεση της ανθρώπινης προσωπικότητος και αποσύνδεση από τον Θεό. Η αμαρτία είναι θα λέγαμε η λογική του δαίμονα, που είναι ιδιαίτερα ύποπτος, ύπουλος, πονηρός, πανούργος, τεχνίτης, πλάνος, ευφυής, έμπειρος και μεγάλος απατεώνας. Με την πτώση του ο Αδάμ παρέλαβε τη φθαρτότητα και τη θνητότητα.

Η Ενανθρώπηση του Χριστού θέωσε την ανθρώπινη φύση. Με τον Σταυρό και την Ανάσταση νίκησε τον θάνατο. Τ’ άγια Μυστήρια και ιδιαίτερα η θεία Ευχαριστία μας αθανατίζει. Από τα παραπάνω νομίζουμε πως διαφάνηκε πως η μετάνοια δεν είναι απόφαση στιγμής, προσωρινή αλλαγή δοκιμαστική, ψυχολογική ανανέωση, απλή νομική πράξη, ηθικιστική διόρθωση και επιπόλαιο πείραμα, αλλά πράξη γενναία ζωής, ακολούθηση ορθού βίου, ήθους και ύφους, εκκλησιολογικής, υγιούς, γνήσιας, ανόθευτης, ιερής και ωραίας νοηματισμένης βιοτής. Η αποτυχία του Αδάμ είναι διδακτική. Η ακραιφνής οδός της μετανοίας στηρίζεται στ’ απαραίτητα στάδια: κάθαρσης, φωτισμού και θέωσης.

Μετάνοια αληθινή σημαίνει όχι απλά απομάκρυνση της αμαρτίας αλλά μίσος της αμαρτίας και τρυφερή αγάπηση των ένθεων αρετών. Μόνος ο άνθρωπος είναι αδύναμος να το καταφέρει. Έτσι συνδράμει ουσιαστικά ο ίδιος ο Χριστός, ο Θεάνθρωπος. Όσο αγαπάμε τον Χριστό τόσο βοηθούμεθα να μισούμε την αμαρτία. Η σύνδεση του ανθρώπου με τον Χριστό δημιουργεί προσωπική αναγέννηση, απαλλαγή από τη ρίζα του κάκου, την εωσφορική υπερηφάνεια, και στολισμό της ψυχής από την υψοποιό ταπείνωση. Ο μετανοημένος πιστεύει, αγαπά και ελπίζει.

Η μετάνοια είναι βασική και μεγάλη αρετή, πάνω στην οποία οικοδομείται η πνευματική ζωή του πιστού. Ο μετανοημένος μόνο μπορεί να επικοινωνεί με τον Θεό. Πρόκειται για μεγάλο δώρο του Θεού στον άνθρωπο. Του Θεού που δεν παύει ποτέ ν’ αγαπά, να εμπνέει, να μη ξεσυνερίζεται τον αγνώμονα αμαρτωλό. Είναι μια τρανή ακόμη απόδειξη της άφατης και φιλόστοργης φιλανθρωπίας του Παναγάθου Θεού Πατέρα και Πλάστη. Δεν απομένει από το ν’ αποδεχθεί αυτόβουλα την πρόκληση και πρόσκληση προς απόλαυση των πολλών αγαθών της μετάνοιας. Η αντίδραση, η αντίθεση και η απόδραση του ανθρώπου από το ευγενές αυτό προσκλητήριο τον καταταλαιπωρεί.

Καρποί άξιοι της μετανοίας κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά είναι η εξομολόγηση, η ελεημοσύνη, η δικαιοσύνη, η αγάπη, η ταπείνωση. Οι αρετές αποτελούν αναμφισβήτητα σημαντικό έργο της εν Χριστώ ζωής και συνδράμουν στη σωτηρία του ανθρώπου. Δίχως μετάνοια κανείς δεν μπορεί να σωθεί. Ο καταπληκτικός όσιος Ιωάννης της Κλίμακος λέγει πως αρχή μετάνοιας είναι η αποχή του κακού και η αρχή της μετάνοιας είναι αρχή της σωτηρίας μας. Ο άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς πάλι λέγει πως η μετάνοια αρχίζει με την αυτομεμψία, την εξομολόγηση, την απομάκρυνση από τις κακίες. Δεν μπορεί ποτέ κανείς, λέγει, να προχωρήσει και προοδεύσει πνευματικά στα υψηλά και τέλεια αν δεν αγγίξει την αρχή των αρετών.τη μετάνοια.

Μετά τη Σάρκωση του Υιού και Λόγου του Θεού και το Θείο βάπτισμα ο πιστός είναι υπεύθυνος ο ίδιος αν θ’ ακολουθήσει τον Χριστό ή τον δαίμονα. Ο Αδάμ προσκλήθηκε και παρακλήθηκε από τον Θεό επίμονα να μετανοήσει και να παραμείνει οικήτορας του έξοχου κήπου της Εδέμ. Δεν θέλησε όμως να πει το «ήμαρτον» καθόλου, λέγει ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος. Ο ειλικρινά μετανοών παρουσιάζει λοιπόν διάθεση και στάση εντελώς αντίθετη από αυτή του αμετανόητου και τελικά δυστυχισμένου Αδάμ. Ο μετανοών θα πρέπει να πιστεύει στον Θεό, να έχει φόβο Θεού, ν’ απαρνηθεί ότι τον χωρίζει από τον Θεό εκούσια και να λυπηθεί για την πρότερη κατάσταση που λύπησε και τον Θεό. Λυπάται λοιπόν ο μετανοημένος ειλικρινά. Δεν άγχεται, δεν φοβάται, δεν είναι τρομοκρατημένος, θυμωμένος με τον εαυτό του, δεν είναι ταραγμένος, δεν έχει ενοχές, δεν τον κυνηγούν Ερινύες. Αν είναι έτσι δεν είναι σωστή η μετάνοιά του. Παρουσιάζεται να είναι θιγμένος ο εγωισμός του, να έχει εκτεθεί, ρεζιλευθεί και ντροπιασθεί ανεπανόρθωτα. Δεν αισθάνεται διόλου έτσι ο πραγματικά μετανοημέ­νος.

Η μετάνοια είναι βάπτισμα μετά το βάπτισμα, χάρη μετά τη χάρη. Η μετάνοια συνυφαίνεται με την εξομολόγηση και απαλλάσσεται ο εξομολογούμενος από το βάρος το κουραστικό των αμαρτιών. Η εμμονή στη μετάνοια θερμαίνει την πίστη και αυξάνει την ταπείνωση, κατά τον άγιο Συμεών τον Νέο Θεολόγο. Τότε, λέγει, αληθινά ευτυχούμε γινόμενοι θεοχαρίτωτοι, αγιοπνευματικοί. Είμασθε με τον Θεό, όπως ήταν ο Αδάμ στον παράδεισο της τρυφής, προγευόμαστε την ανεκλάλητη χαρά της βασιλείας των ουρανών, διατηρώντας γνήσιο ταπεινό φρόνημα, κατάνυξη, κατά Θεόν πένθος, καρδία καθαρή, πράττοντας πρόθυμα έργα μετανοίας, ευάρεστα στον Θεό.

Είπαμε πως η μετάνοια είναι διαρκής. Ο άγιος Συμεών μάλιστα λέγει πως και αν χίλια χρόνια ζήσουμε στη γη, ποτέ δεν θα μπορέσουμε τέλεια να κατανοήσουμε τη μετάνοια, αλλά καθημερινά να βάζουμε αρχή σε αυτή και ν’ αγωνιζόμεθα. Ο όσιος Ιωάννης της Κλίμακος τη θεωρεί αναβαπτισμό, νέα συνθήκη με τον Θεό, ενδυνάμωση κατά της απελπισίας, λογισμός αυτοκριτικής και αυτοκατάκρισης, εμπιστοσύνη στον Θεό και απόλυτη ελπίδα, συνδιαλλαγή και αγαθοεργία, καθαρή συνείδηση, υπομονή στις θλίψεις, αντοχή στη νηστεία, νέκρωση του παλαιού εαυτού. Η μετάνοια κατά τον άγιο Γρηγόριο τον Παλαμά δεν εξαντλείται στο μίσος της αμαρτίας αλλά και στην αγάπη της αρετής.

Πώς θα μετανοήσει κανείς; Πώς θ’ αρχίσει; Χρειάζεται να ξαποστάσει κατ’ αρχάς, να ξελαχανιάσει από το καθημερινό τρεχαλητό, το κυνηγητό της ηδονής, να στραφεί προς τα μέσα του, να κινηθεί από τη συνεχή ετεροπαρατήρηση στην αυτοπαρατήρηση, από το κουτσομπολιό των πάντων στη συνομιλία με τον άγνωστο εαυτό του. Να σκύψει λίγο μέσα του, να σκάψει εντός του, να δει τις δυνάμεις, τις δυνατότητες, τα όρια, τις αντοχές, τα δοθέντα τάλαντα. Χρειάζεται περισυλλογή, αυστηρός αυτοέλεγχος, επιείκεια και κατανόηση των άλλων. Να βρούμε τα ποσοστά της προσωπικής μας ευθύνης. Να μη τα ρίχνουμε εύκολα και γρήγορα πάντα μόνο στους άλλους. Απλά και ειλικρινά, τίμια και δίκαια πρέπει και αξίζει να οδηγηθεί ο εαυτός μας, που συνηθίζει να ξεγλυστράει σαν χέλι, να παραδεχθεί την αμαρτωλότητά του. Να θελήσει γενναία, ηρωικά και παλληκαρίσια ν’ αναχωρήσει ανεπίστροφα από την αμαρτία. Να μη επωάζει πια μνήμες και φιλεπίστροφους λογισμούς στα πρότερα, τ’ άχαρα, τ’ αμαρτωλά, τ’ ανέντιμα της προηγούμενης ζωής.

Όλ’ αυτά φυσικά γίνονται ελεύθερα και αυτοπροαίρετα και δεν υπάρχει κανένα νόημα σε κανενός είδους εξαναγκασμό. Ποτέ δεν επιτρέπεται να εκβιάσουμε κάποιον να εξομολογηθεί. Η εξομολόγηση εμπνέεται και είναι ιερό μυστήριο και πράξη ελευθερίας. Προηγείται της μετάνοιας η επίγνωση της αμαρτίας, η συνειδητοποίηση της αμαρτωλότητος. Ακο­λουθεί η λύπη για την αμαρτία. Έπεται η εξομολόγηση, με καρδιά συντετριμμένη και πνεύμα τεταπεινωμένο, δέηση για συγχώρεση και άφεση και απόφαση υποσχετική για μόνιμη αποχή από το κακό. Ελεύθερα και αυτόβουλα επιλέγει ο αμαρτωλός τη μετάνοια και πλουτίζει από τ’ αγαθά της ειρήνης. Πάντα ιδιαίτερα με προβληματίζει ο λόγος ενός σύγχρονου, σοφού κι ενάρετου Αγιορείτου: Πολλοί εξομολογούνται, λίγοι μετανοούν!

Η μετάνοια έχει οπωσδήποτε καθαρά προσωπικό χαρακτήρα. Ο καθένας μετανοεί για τον εαυτό του. Στην εξομολόγηση ο εξομολογούμενος καταθέτει την προσωπική του ευθύνη. Δεν αναλύει πόσο κακοί είναι οι άλλοι που δεν τον καταλαβαίνουν και πόσο άστατος ο κόσμος που τον κουράζει. Η μετάνοια δεν έχει σχέση με την επιφάνεια αλλά με το βάθος. Δεν στηρίζεται τόσο στα λόγια αλλά στις πράξεις. Η ευσέβειά μας, λέγει ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, δεν μένει στα λόγια αλλά στα πράγματα. Η μετάνοια ελευθερώνει και δεν υποδουλώνει τον άνθρωπο. Όσο ο πιστός βαθαίνει στη μετάνοια τόσο περισσότερο αισθάνεται την αγάπη του Θεού και βιώνει την ελευθερία.

Μετανοεί ο χριστιανός γιατί ελπίζει ότι θα λάβει από τον Θεό τη συγχώρηση κι έτσι είναι στην πραγματικότητα. Παραδεχόμενος ειλικρινά την αμαρτωλότητά του ο άνθρωπος αναγνωρίζει και ομολογεί την αδυναμία του. Η γνώση της αδυναμίας είναι δύναμη. Η παραδοχή της ήττας είναι νίκη. Η δίχως δικαιολογίες συναίσθηση της παραβατικότητος, ανυπακοής και καταχρήσεως της ελευθερίας οδηγεί στη μετάνοια. Η έξοδος του Αδάμ από τον παράδεισο επήλθε λόγω της αμετανοησίας του. Φθάνουν μάλιστα οι άγιοι πατέρες να λέγουν ότι ο Αδάμ έχασε τον παράδεισο όχι λόγω της συγκεκριμένης αμαρτίας του αλλά λόγω των δικαιολογιών του. Αν απροφάσιστα και ντόμπρα παραδεχόταν το σφάλμα του θα τον συγχωρούσε ο Θεός και θα παρέμενε στον παράδεισο. Έτσι φθάνει ο μακαριστός Γέροντας Παΐσιος ο Αγιορείτης να λέγει τον φοβερό λόγο: Όποιος συνέχεια δικαιολογείται έχει Γέροντά του τον δαίμονα!

Ελπίζοντας στην αγάπη του Θεού ο πιστός και πιστεύοντας στη συγχώρεση αναγνωρίζει ότι ο Παντοδύναμος Θεός μπορεί να τον ελεήσει και να τον δε­χθεί ως τον άσωτο της παραβολής. Η μετάνοια όμως θα πρέπει να υπάρξει σε αυτή τη ζωή. «Ιδού νυν καιρός ευπρόσδεκτος, ιδού νυν ημέρα σωτηρίας». Η αναβλητικότητα είναι ένα από τα πιο πονηρά παιχνίδια του δαίμονα. Ο Γέροντας Τύχων ο Ρώσος, ο Αγιορείτης, έλεγε πολύ χαριτωμένα: Η κόλαση είναι καλά στρωμένη από «θα»! Κατοικείται από ανθρώπους καλών προθέσεων και ωραίων, μακρυνών σχεδίων. Η μετάνοια επαναφέρει, επανορθώνει, ανορθώνει. Αν επιτρέπεται, όλα επιτρέπονται εκτός από την απελπισία. Ο δαίμονας επισταμένως εργάζεται να μας οδηγήσει στην απόγνωση. Αφού συνέχεια πέφτουμε στα ίδια και τα ίδια, ποιος ο λόγος να συνεχίσουμε ν’ αγωνιζόμαστε; Ο θεοφόρος άγιος Μάξιμος ο Ομολογητής λέει: Η αμαρτία μαυρίζει, η μετάνοια ασπρίζει. Καμιά αμαρτία δεν είναι μεγαλύτερη της αγάπης του Θεού. Όλα συγχωρούνται αρκεί ο άνθρωπος έγκαιρα και έγκυρα να μετανοήσει. Ο μετανοών αμαρτωλός είναι πάντοτε συμπαθής, ο αμετανόητος πεισματάρης και θεληματάρης απομακρύνει τη θεία χάρη και βρίσκεται σε δύσκολη θέση.

Οι νηπτικοί πατέρες συνδυάζουν πάντοτε με τη μετάνοια την κατάνυξη, την οποία θεωρούν απαραίτητη όσο τ’ οξυγόνο. Ο άγιος Συμεών συνδυάζει την κατάνυξη με τα θερμά δάκρυα και την αγαθοεργία, διά των οποίων καθαίρεται ο άνθρωπος. Η κατανυκτική προσευχή έχει δάκρυα, αυτά όμως είναι άκοπα, θερμά και γλυκά. Δεν είναι αποτέλεσμα συναισθηματικών καταστάσεων και νοσηρών φαντασιών ενός στραπατσαρισμένου εγωισμού και μιας κακομοίρικης ψευδοαμαρτωλότητος και νόθας μηδαμινότητος. Όσο ο άνθρωπος αμαρτάνει σκληραίνει, πωρώνεται, δεν δακρύζει εύκολα. Όσο ο άνθρωπος μετανοεί, χύνει δάκρυα, σπάει ο πάγος, φανερώνεται η επίσκεψη της θείας χάριτος. Τέλος, δακρύζει ενθυμούμενος την αγάπη του Θεού, τις πρεσβείες των αγίων, ιδιαίτερα της Θεοτόκου. Τα δάκρυα της χάριτος καμιά σχέση δεν έχουν με τα φυσικά δάκρυα λέγει ο πάντοτε ευκατάνυκτος όσιος Εφραίμ ο Σύρος. Ο άγιος Συμεών ο Νέος Θεολόγος λέγει η σκληροκαρδία θα μαλαχθεί με δάκρυα, η καρδιά θα ταπεινωθεί με δάκρυα, η ένωση με τον Θεό θα γίνει με δάκρυα, η γνώση του Θεού είναι αδύνατον να επιτευχθεί δίχως δάκρυα.

Ο πρώτος Αδάμ, κατά τον αββά Δωρόθεο, απογύμνωσε τον άνθρωπο από τις πνευματικές δυνατότητες της «κατ’ εικόνα» Θεού υπάρξεώς του, γιατί επέλεξε την υπερηφάνεια και όχι τη μετάνοια. Ο τέλειος άνθρωπος και τέλειος Θεός Χριστός, ο δεύτερος Αδάμ, κάλυψε τη γύμνωσή του, τούδωσε τη δύναμη ν’ ανθίσταται στην αμαρτία και ν’ αγαπά την αρετή. Η μετάνοια συνδράμει σημαντικά να γνωρίσουμε τον πραγματικό εαυτό μας με την όλη νηπτική εργασία και όχι να θεωρούμε, να νομίζουμε ή να φανταζόμαστε κάτι άλλο από αυτό που είμαστε στην πραγματικότητα. Η βίωση της μετάνοιας διασφαλίζει την αυθεντικότητα των αρετών του ανθρώπου, τις οποίες αρμολογεί, συνέχει και συντηρεί η πάντα απαραίτητη, γνήσια ταπείνωση.

Οι κατά το μυστήριο της εξομολογήσεως κανόνες – επιτίμια, όταν τίθενται από τον πνευματικό, δεν έχουν ποτέ τον νομικό χαρακτήρα, εκδικήσεως του παραβάτη, τιμωρίας του αμαρτωλού, εξιλεώσεώς του προς ικανοποίηση του προσβληθέντος Θεού, όπως θεωρούν οι Λατίνοι. Τα επιτίμια είναι φάρμακα προς θεραπεία. Χρειάζεται μεγάλη διάκριση, γνώση, σοφία, τέχνη, προσοχή, προσευχή. Χρειάζεται ανάλογα η αυστηρότητα ή η επιείκεια και η κατάλληλη οικονομία. Όχι πάντα αυστηρότητα, όχι πάντα οικονομία. Ο κύριος θεραπευτής είναι ο Χριστός. Ο ιερεύς είναι διάκονος των μυστηρίων του Χριστού. Η άφεση όμως των αμαρτιών γίνεται διά του πετραχηλιού του έγκυρου, κανονικού ιερέως, που θα πρέπει να στολίζεται από εμπειρία, προς διάκριση των πνευμάτων. Θα πρέπει νάχει ο πνευματικός κοινωνία με τον Θεό ο ίδιος, για να οδηγήσει και αυτούς που τον πλησιάζουν σε Αυτόν.

Είναι σημαντική οπωσδήποτε η συνδρομή του πνευματικού πατέρα στην ανόρθωση του πνευματικού τέκνου. Η μεγάλη μάχη όμως πρέπει να πούμε δίνεται εντός του ίδιου του ανθρώπου. Θα πρέπει ν’ απομακρυνθεί από τη δουλεία των παθών, να ενισχυθεί από τις ευχές της Εκκλησίας και ν’ αγωνισθεί υπομονετικά και επίμονα για την απαλλαγή από τις αμαρτωλές ενθυμήσεις, μνήμες και προσβολές, αγαπώντας όλο και πιο πολύ τον Χριστό. Θα πρέπει να φτιάξουμε, κατά τον Γέροντα Παΐσιο, ένα εργοστάσιο καλών λογισμών. Ο πνευματικός συνδέει το τέκνο του πιο πολύ με τον Χριστό και λιγώτερο με τον εαυτό του. Προσεύχεται γι’ αυτό, ακόμη και όταν παρακούει, ίσως τότε πιο πολύ. Η υπακοή εμπνέεται, δεν επιβάλλεται. Η υπακοή δεν έχει σχέση με τη στρατιωτική πειθαρχία. Η υπακοή βοηθά στην ταπείνωση, στην εκκοπή του νοσηρού ιδίου θελήματος.

Ο ανυπάκουος, ο αυθαιρετών, αυτός που πράττει ό,τι νομίζει, ό,τι τον συμφέρει, ό,τι τον αναπαύει, έχει πρόβλημα, πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα. Έχει αρχίσει να χάνει τον προσανατολισμό του, νάχει μια μεγάλη ιδέα για τον εαυτό του, νάναι ένας μικρός ή μεγάλος Φαρισαίος. Η υπακοή στον πνευματικό πρέπει νά­ναι αβίαστη, ελεύθερη, πρόθυμη, φιλότιμη, ευχάριστη. Χρειάζεται αγώνας για νάναι έτσι. Η υπακοή από μόνη της δεν λέει πολλά πράγματα. Θα πρέπει να συνδυάζεται με την καθαρή προσευχή και τη συνειδητή και εμπροϋπόθετη συμμετοχή στ’ άγια μυστήρια και ιδιαίτερα της θείας Ευχαριστίας. Η υπομονή στους πειρασμούς ενδυναμώνει τον αγώνα, ωριμάζει πνευματικά και καλλιεργεί ψυχικά τον ταπεινό αγωνιστή.

Ο άνθρωπος της μετανοίας αγαπά την άσκηση, αντιμετωπίζει μ’ εγρήγορση και γνώση τις παραχωρούμενες για καλό δοκιμασίες. Ο ειλικρινά μετανοημένος δεν έχει ψυχολογικά προβλήματα μειονεξιών, διχασμών, ανικανοποίητων και ανολοκλήρωτων καταστάσεων, συναισθηματικών ασταθειών, φοβιών, καχυποψιών και λοιπών κουραστικών παρόμοιων πραγμάτων. Ο μετανοημένος άνθρωπος του Θεού αγαπά τον Θεό και τον συνάνθρωπο, ταπεινώνεται, χαίρεται μυστικά, δοξολογεί, ευχαριστεί και ευγνωμονεί τον Θεό.

Ο πνευματικός πατέρας μπορεί να μη είναι άγιος και τέλειος και κάπου να σφάλλει κιόλας, όμως πρέπει να γνωρίζει τις θεραπευτικές μεθόδους των παθών καλά, ώστε να μη ταλαιπωρεί τους προσερχόμενους με λαθεμένες διαγνώσεις και οδηγίες. Συντείνει βεβαίως ιδιαίτερα στη βοήθειά του η ειλικρίνεια και η μετάνοια του εξομολογούμενου. Έτσι πνευματικός κανείς καθίσταται κυρίως όταν τον διακρίνει αυτή η εμπειρία, που πάντοτε δεν υπάρχει με τη μεγάλη ηλικία. Ο επίσκοπος θα πρέπει να γνωρίζει επίσης πολύ καλά ποιους τοποθετεί σε αυτή τη διακονία και να είναι βαθύς γνώστης των διαχρονικής αξίας Ιερών Κανόνων της Εκκλησίας μας.

Ο επιφανής π. Επιφάνιος Θεοδωρόπουλος, κάτοχος άριστος του Πηδαλίου, έλεγε: Οι Ιεροί Κανόνες δεν είναι κανόνια! Και ο σοφός π. Ιωάννης Ρωμανίδης, έλεγε: Μαχαίρι κρατά και ο ιατρός και ο κρεοπώλης… Ο σκοπός των Ιερών Κανόνων, κατά τον μητροπολίτη Ναυπάκτου Ιερόθεο, είναι η βίωση της αποκαλυπτικής αλήθειας της πίστεως και η πνευματική αναγέννηση των ανθρώπων. Πνευματική αναγέννηση δεν σημαίνει απλά προσωπική πρόοδο του χαρακτήρα μας, αλλά εκκλησιοποίηση του ανθρώπου.

Οι Ιεροί Κανόνες συνδράμουν στην επαναφορά του μετανοούντος αμαρτωλού στην ευθεία, τη μεσότητα, την Ορθόδοξη πλεύση.

Το Πηδάλιο στα χέρια ενός αδιάκριτου πνευματικού πατέρα θα μπορεί να δημιουργήσει και συντρίμια. Ο προσευχόμενος, δηλαδή θεολόγος, και με διάκριση πνευματικός είναι απαραίτητο να μπορεί να διακρίνει το θεϊκό από το δαιμονικό, το αγγελικό από το ανθρώπινο, το πνευματικό από το υλικό, το ψυχικό από το σωματικό, το ψυχολογικό από το νευρολογικό, το ψυχιατρικό από το νευρικό, το αγχωτικό από το ανυπόμονο και πολλά άλλα παρόμοια. Η αδιακρισία θα δημιουργήσει σύγχυση και αυτή σοβαρή πνευματική ζημιά, που μπορεί πολύ να ταλαιπωρήσει και τον εξομολόγο και τον εξομολογούμενο.

Ο πνευματικός πρέπει να γνωρίζει τον εαυτό του, τις δυνατότητές του, τις αρμοδιότητές του και το μέτρο των καθηκόντων του. Να μη θέτει δυσβάστακτα φορτία στους ανθρώπους και λυγίσουν και αποθαρρυνθούν και απογοητευθούν. Δεν είναι για όλους πάντοτε όλα. Ιδιαίτερα εδώ χρειάζεται μία εξατομικευμένη ποιμαντική. Ακόμη σ’ ένα αρχάριο δεν πρέπει να παρουσιάζονται υψηλές καταστάσεις, που αδυνατεί τώρα ν’ ανέλθει. Η σύγχυση της ακριβούς διαγνώσεως, π.χ. ένα πρόβλημα ψυχολογικό να θεωρηθεί ως δαιμονισμός, μπορεί όπως είπαμε να δημιουργήσει μεγαλύτερες περιπλοκές, καθυστερήσεις και ταλαιπωρίες. Καλό θα ήταν ο κάθε εξομολόγος να ήταν και Γέροντας, δηλαδή πνευματικός καθοδηγητής. Όμως αυτό δεν σημαίνει ότι στον κόσμο μπορούν απόλυτα να μεταφερθούν τα μοναχικά πράγματα και οι νέοι ή οι οικογενειάρχες ν’ ακολουθούν ένα απαράβατο κανόνα υπακοής και στις λεπτομέρειες κατά τις προτιμήσεις του πνευματικού. Ή να χρησιμοποιεί και εκμεταλλεύεται κατά διάφορους γνωστούς τρόπους ο πνευματικός τα πρόσωπα που η χάρη του Θεού φέρνει στο άγιο πετραχήλι του. Ο πνευματικός οπωσδήποτε και ποτέ δεν είναι παντογνώστης και αλάθητος. Γι’ αυτό δεν θα πρέπει νάχει γνώμη επί παντός επιστητού. Θα πρέπει να περιορίζεται στο καθαρά πνευματικό του έργο. να μορφώσει Χριστό στις καρδιές των τέκνων του. Ο πνευματικός ο καλός σέβεται πάντοτε την ελευθερία του τέκνου του, ακόμη και όταν ελεύθερα του την προσφέρει εκείνο. Με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος αγωνίζεται να θεραπεύσει τον μετανοημένο και όχι να τον κάνει οπαδό, που θα τον φοβάται, θα τον κολακεύει, θα τον χειροκροτεί, θα τον ακολουθεί παντού και πάντοτε.

Αντιλαμβάνεσθε πόσο σπουδαία είναι η εξεύρεση ενός διακριτικού πνευματικού προς ορθή καθοδήγηση μακρυά από υπερβολές, ακρότητες, συναισθηματισμούς και νοσηρότητες. Η αγωγή που δίδει ο πνευματικός συνδράμει στο ξεκαθάρισμα πολλών πραγμάτων, στην είσοδο στην ουσία της πνευματικής ζωής, στη γνώση ότι η Εκκλησία μας δεν είναι ένας ωραίος και ιερός έστω θρησκευτικός οργανισμός, ένα σωματείο κοινωνικής αλληλεγγύης, ένας χώρος όπου περνάμε ευχάριστα, αποδεχόμενοι, συζητώντας και χαμογελώντας συνέχεια, όπου ικανοποιούνται συναισθήματα και καταξιωνόμαστε. Η Εκκλησία είναι το σώμα του ζώντος Χριστού, η κοινωνία των αγίων, η μόνη οδός θεώσεως των μετανοούντων.

Οπωσδήποτε η Εκκλησία είναι και πνευματικό θεραπευτήριο και πνευματική οικογένεια και ο σημερινός κυνηγημένος και ανέραστος άνθρωπος μέσα στις δύσκολες και μαζοποιημένες κοινωνίες έχει ανάγκη από την ανεύρεση της μοναδικότητος του ιερού προσώπου του και την αληθινή επικοινωνία. Ο πνευματικός πατέρας είναι απαραίτητος. Την ανάγκη του κόσμου θα εκπληρώσουμε όταν είμεθα καθαροί, τίμιοι, αγαθοί και ταπεινοί. Δεν μπορεί ένας να είναι πνευματικός και να μη έχει πνευματικό.

Το θαυματουργό και ιαματικό μυστήριο της μετανοίας πολλοί άνθρωποι, ακόμη και πιστοί εξομολογούμενοι, συχνά δεν το μεταχειρίζονται σωστά, ώστε τελικά να μένουν αθεράπευτοι. Η κάθε αμαρτία είναι μία μικρή επανάσταση του ανθρώπου κατά του Θεού, διαχωρίζεται από Αυτόν, απομακρύνεται, φεύγει από τη χάρη της Εκκλησίας, αποξενώνεται, τελικά νεκρώνεται. Η αμαρτία αυτοκαταστρέφει, απομονώνει και στενοχωρεί τον άνθρωπο. Η μετάνοια, όπως είπαμε, είναι μία διορθωτική πράξη, επαναφέρει, αποκαθιστά στην αρχαία ωραιότητα. Μερικοί δεν γνωρίζουν, λένε, γιατί να μετανοήσουν. Το πρόβλημα είναι σοβαρό. Έχουν αμβλυνθεί φοβερά τα κριτήρια. Η θεωρούμενη ελευθερία έχει εξασθενήσει ηθικά, τρομερά τον σύγχρονο άνθρωπο. Η μετάνοια δεν μπορεί να εξαντλείται σε μία εντελώς τυπική εξομολόγηση πριν τις μεγάλες εορτές, με το ξεμπέρδεμα των θρησκευτικών μας καθηκόντων και την κατάθεση του βάρους μας για να ξαλαφρώσουμε ψυχικά. Η μετάνοια είναι ριζική αλλαγή όλης της ζωής, αναποδογύρισμα, επανατοποθέτηση, επαναπροσανατολισμός, άρνηση και μίσος του κακού, πλήρης αλλαγή νοοτροπίας, αγάπη ολοκάρδια του αγαθού και πιστή και υπομονετική ακολούθησή του.

Η μετάνοια δεν τελειώνει σε μία εξομολόγηση με λίγα έστω δάκρυα. Η μετάνοια δεν είναι αστραπή ή φωτοβολίδα, αλλά συνεχές, επίπονο έργο ζωής. Η εξομολόγηση δεν είναι πάλι απλή διαλογική συζήτηση, λύση αποριών, τυπική εξαγόρευση δυσκολιών που έχουμε με τους άλλους, που δεν μας καταλαβαίνουν και δεν μας αγαπούν τόσο. Η εξομολόγηση δεν γίνεται από καλή συνήθεια, για το καλό, για το έθιμο, από φόβο μη μας τιμωρήσει ο Θεός και λοιπά. Η εξομολόγηση είναι βαθειά ανάγκη της μετανοημένης ψυχής, ταπεινή κατάθεση του βάρους των πλημμελημάτων.

Δεν είναι σωστό ν’ αλλάζει κανείς συνέχεια πνευματικούς. Να έχει συγχρόνως δύο πνευματικούς. Να λέγει λίγα εδώ και λίγα εκεί. Τούτο φανερώνει μεγάλη πνευματική ανωριμότητα, επιπολαιότητα και αστάθεια. Θέλει μια κάποια προετοιμασία η εξομολόγηση. Μη ζητώντας τον τέλειο και άγιο πνευματικό δεν πάμε καθόλου. Η αγιότητα δεν είναι μεταδοτική. Ο πιο άγιος πνευματικός δεν μπορεί να μας κάνει τίποτε αν δεν αγωνισθούμε. Μη νομίζουμε ότι ανεβαίνουν οι πνευματικές μετοχές μας με το να έχουμε ονομαστούς πνευματικούς, μάλλον αυξάνονται οι υποχρεώσεις μας και θα πρέπει να ελεγχόμεθα. Καλό είναι να ζητάμε το καλό και το τέλειο, όχι όμως να πάσχουμε ως ατελείς και δεινοί ευσεβιστές. Μη φοβόμαστε να παραδεχθούμε την ήττα μας, την αδυναμία μας, την αμέλειά μας.

Δεν θα κατακριθούμε γιατί πέσαμε, αλλά γιατί δεν σηκωθήκαμε. Μόνο ο δαίμονας έπεσε και δεν σηκώθηκε ποτέ. Δεν θα κολασθούμε, αδελφοί μου, γιατί αμαρτήσαμε, αλλά γιατί δεν μετανοήσαμε. Η υγιής παραδοχή της αμαρτωλότητός μας είναι πολύ σημαντική. Όλοι οι άγιοι της Εκκλησίας αυτή την παραδοχή είχαν μόνιμα. Αυτό το συντετριμμένο πνεύμα πρέπει πάντοτε να υπάρχει στην καρδιά του μετανοούντος χριστιανού, πολύ περισσότερο κατά την ώρα της εξομολογήσεως. Μη αναμένουμε ανακριτικές ερωτήσεις, μη φοβόμαστε, μη δειλιάζουμε, μη ντρεπόμαστε, μη αναβάλλουμε, μη θεωρούμε αμαρτίες μόνο τον φόνο και την κλοπή. Ούτε αδιάφοροι ούτε σχολαστικοί, ούτε φοβισμένοι ούτε ξεθαρρεμένοι. Θα μπορούσε κανείς πολλά να πει επί του σοβαρού αυτού θέματος. Ας παρακαλέσουμε τον Θεό να μας φωτίζει ν’ αναχωρούμε από το εξομολογητήριο όχι με πρόσθετες αμαρτίες. Παρουσιάζοντας ακόμη και εκεί προφάσεις και δικαιολογίες για τον καλό εαυτό μας και τον κακό κόσμο….

Ο άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης στον ωραιότατο λόγο του περί μετανοίας μεταξύ άλλων γράφει χαρακτηριστικά, εμπνευσμένα και θεοχαρίτωτα: Γνωρίζω ότι εις όσους παλαίουν κατά της αμαρτίας, ο Κύριος χαρίζει όχι μόνον την άφεσιν αλλά και την χάριν του Αγίου Πνεύματος, η οποία χαροποιεί και πληροί την ψυχήν με βαθείαν και γλυκείαν ειρήνην… Δεν υπάρχει μεγαλύτερον θαύμα από το να αγαπά τις τον αμαρτωλόν εις την πτώσιν του. Τον άγιον είναι εύκολον να αγαπάς – είναι άξιος… Χαίρει ο Κύριος επί τη μετανοία των ανθρώπων. Και όλαι αι ουράνιαι δυνάμεις αναμένουν, όπως και ημείς απολαύσωμεν της γλυκύτητος της αγάπης του Θεού και ίδωμεν το κάλλος του προσώπου Αυτού… Δόξα τω Κυρίω, ότι έδωκεν εις ημάς την μετάνοιαν, και διά της μετανοίας σωζόμεθα πάντες ημείς, άνευ εξαιρέσεως. Δεν θα σωθούν μόνο οι μη μετανοούντες… Σημείον της αφέσεως των αμαρτιών είναι ότι εμίσησαν την αμαρτίαν… Ας ταπεινωθώμεν, ίνα διά της μετανοίας αποκτήσωμεν ελεητικήν καρδίαν και τότε θα ίδωμεν την δόξαν του Κυρίου… Όστις μετανοεί αληθώς, ούτος είναι έτοιμος να υπομένη κάθε θλίψιν… Εις τον ελεήμονα ο Κύριος παρευθύς συγχωρεί τα αμαρτήματα… Θα ηυχόμην να μάθω μόνον την ταπείνωσιν και την αγάπην του Χριστού, ώστε ουδένα να προσβάλλω, αλλά να προσεύχωμαι δι’ όλους, ως δι’ εμαυτόν….

Ταπεινώς φρονώ ότι οι λόγοι αυτοί του αγίου Σιλουανού είναι συμπύκνωση όλων των προηγουμένων. Λησμονήστε, λοιπόν, αν θέλετε τα παραπάνω. Να θυμάσθε πάντα όμως ότι όποιος παλεύει κατά της αμαρτίας χαριτώνεται και ευλογείται από τον Θεό. Ν’ αγαπάμε τον αμαρτωλό και να μισούμε την αμαρτία, όπως λέγει και ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Χαρά λαμβάνει ο Θεός από τη μετάνοιά μας, χαρά αληθινή αισθανόμεθα τότε κι εμείς. Απόδειξη ότι μας συγχώρεσε ο Θεός είναι το μίσος κατά της αμαρτίας. Η συγχωρητικότητα είναι χαρακτηριστικό του αληθινά μετανοημένου.

Εύχεσθε να συνεχίζουμε ελπιδοφόρα το ωραίο ταξείδι στα βαθειά νερά της μετανοίας, οδηγούμενοι στον εύδιο λιμένα της σωτηρίας μας από τον Σωτήρα και Λυτρωτή Κύριο, διά πρεσβειών πάντων των αγίων και της Θεοτόκου.

«ΜΕΤΑΝΟΙΑ ΚΑΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΗ»
ΜΟΝΑΧΟΥ ΜΩΥΣΕΩΣ ΑΓΙΟΡΕΙΤΟΥ
ΕΚΔΟΣΕΙΣ «ΟΡΘΟΔΟΞΟΣ ΚΥΨΕΛΗ»
ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Πηγή: vatopaidi.wordpress.com

[Γαβριήλ]

"Μετάνοια είναι η επίγνωση της αμαρτίας"
Κυριακή, 1 Απριλίου 2012 - Γράφει ο μοναχός Μωυσής, Αγιορείτης.



Ο φιλάνθρωπος Θεός δέχεται πάντα τη μεταστροφή των αμαρτησάντων τέκνων του διά της ειλικρινούς μετανοίας. Ο άνθρωπος, μισώντας το κακό και αγαπώντας το αγαθό, ολοκληρώνει τη μετάνοιά του και ξαναγίνεται τέκνο του Θεού αγαπητό.

Λόγω της ελευθερίας του κάθε χριστιανός δύναται να επιλέγει ό,τι θέλει. Με τη βία δεν κατορθώνεται τίποτε το αγαθό. Ούτε ο ίδιος ο Θεός δεν θέλει να εκβιάζει την ελευθερία μας. Η ελευθερία είναι συνυφασμένη με την αγάπη. Η αμαρτία είναι μια ανοησία, ένας παραλογισμός. Δεν βαστά κανέναν κοντά του ο Θεός διά της βίας.

Φεύγοντας ο άσωτος της παραβολής σε χώρα μακρινή, απομακρύνθηκε από την αγάπη του Θεού. Η απομάκρυνση από τον Θεό είχε φοβερές συνέπειες. Αποξενώθηκε από τον Θεό και έπασχε από μοναξιά, ατομικισμό, πίκρα και σκοτασμό. Η ζωή της αμαρτίας είναι ένας βρομερός βούρκος, που δεν ικανοποιεί κανέναν σοβαρό και συνετό. Η υποταγή στα πάθη είναι πραγματικά ανελευθερία, δεσμά δουλείας ισχυρά. Ακολουθεί ο πόνος, η στενοχώρια, η θλίψη και η οδύνη της ηδονής. Είναι γεγονός πως η γλυκύτητα της ηδονής είναι αρκετά πρόσκαιρη, ενώ η οδύνη μακρόχρονη. Δίχως μετάνοια η οδύνη καταντά ισόβια.

Μετάνοια είναι η επίγνωση της αμαρτίας. Με την αρχική αυτή επίγνωση της αμαρτίας συγκινείται, κατανύσσεται και κατανοεί την πραγματικότητα της καταστάσεώς του. Η σήμερα εορταζόμενη οσία Μαρία η Αιγυπτία, κλαίγοντας για την άσωτη ζωή της στα Ιεροσόλυμα ήλθε σε δυνατή αίσθηση μετανοίας που την πήγε στην έρημο του Ιορδάνη. Η ακαθαρσία, ο μολυσμός και η ταραχή έσβησαν στην έρημο. Ήλθε σε πλήρη αίσθηση της μετανοίας και έγινε από πόρνη της Αλεξάνδρειας η μεγαλύτερη ασκήτρια όλων των αιώνων, υπομένοντας πολυετή σφοδρό πόλεμο για να επιστρέψει στην άσωτη ζωή.

Η αποστροφή οδηγεί στην επιστροφή, στην ομολογία και παραδοχή των λαθών, στη δήλωση της ήττας, στην αγαθοεργία, φιλοθεΐα και φιλανθρωπία. Δεν σε πηγαίνει σε λαβύρινθο λογισμών, σύμπλεγμα ενοχών και στην απαράδεκτη απόγνωση. Ο πανάγαθος και φιλάγαθος Θεός δεν κουράζεται να αναμένει την επιστροφή του πλάσματός του. Δεν ξεσυνερίζεται, δεν απειλεί, δεν πιέζει, μόνο ελπίζει. Ελπίζει στην επιστροφή των τέκνων του, για να ζήσουν αληθινά χαρούμενα. Η μετάνοια θέλει θάρρος, αποφασιστικότητα και μια κάποια τόλμη. Είναι αλήθεια πως υπάρχουν πολλοί δρόμοι μετανοίας. Μετάνοια σημαίνει στροφή νου, αλλαγή τρόπου σκέψεως, μεταστροφή ειλικρινή. Θέλει, θα λέγαμε, αυτοκαταδίκη, λύπη για τα πάθη που επισταμένα καλλιεργήσαμε, ανόθευτη ταπεινοφροσύνη, συγχωρητικότητα, ελεημοσύνη, ένδακρυ προσευχή.

Η μετάνοια δεν είναι για λίγους, για ορισμένους, για κάποιους υψηλά ιστάμενους. Η ιαματική μετάνοια είναι για πολλούς, για όλους, για μικρούς και μεγάλους. Όλοι σε κάτι φταίξαμε. Είναι ανάγκη να το διορθώσουμε. Ανάγκη μεγάλη μετανοίας έχουν όλοι. Κακομάθαμε, στραβομάθαμε, συνηθίσαμε στο ανίερο, το αλλότριο, το ξένο. Δίχως προφάσεις, δίχως δικαιολογίες θα πρέπει να ομολογήσουμε τα όποια λάθη μας. Η μετάνοια θα δώσει εσωτερική ειρήνη, καρδιακή χαρά, ποιότητα ζωής. Μετάνοια δεν σημαίνει ψευτομπαλώματα, ζωή όπως-όπως ή έτσι κι έτσι. Οι μετανοημένοι εξανίστανται, ζωοποιούνται, μεταμορφώνονται και διορθώνονται εκπληκτικά.

Μετάνοια έχει όλη η Ελλάδα, όλοι οι Νεοέλληνες, που καθυστέρησαν σε μαγευτικές σειρήνες, που θέλησαν σύντομα να πλουτίσουν, να παρακάμψουν πολλούς για να ανεβούν. Δεν εξαιρείται κανείς της θαυματουργού μετανοίας. Καλούνται όλοι να αλλάξουν και να γίνουν από υποκριτές ατόφιοι, από ψεύτες αληθινοί, από αμετανόητοι παραχαράκτες, μετανοημένοι χριστιανοί και πατριώτες. Η μετάνοια θα δώσει παρηγοριά, ενίσχυση και ελπίδα. Μη φοβηθεί κανείς τη μετάνοια, είναι λίαν απαραίτητη. Τώρα πλέον μόνο ένα θαύμα θα σώσει, που θα αρχίσει από τα βάθη της καρδιάς μας.

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ, 1 Απριλίου 2012

Πηγή: http://agioritikesmnimes.blogspot.com/

[Νίκος]

Βάζε μετάνοια συνεχώς όταν σφάλεις και μη χάνεις καιρό
3 Απριλίου 2012



του Γέροντος Ιωσήφ του Ησυχαστού

Έλαβα, παιδί μου, την επιστολή σου, και είδα σ’ αυτή την ανησυχία σου.

Όμως μη λυπάσαι, παιδί μου. Μην ανησυχείς τόσο. Και αν πάλι έπεσες, πάλι σήκω. Ονομάσθηκες ουρανοδρόμος. Δεν είναι, παράξενο να σκοντάφτει εκείνος που τρέχει. Μόνον χρειάζεται να έχει υπομονή και μετάνοια κάθε στιγμή.

Βάζε λοιπόν μετάνοια συνεχώς, όταν σφάλεις, και μη χάνεις καιρό. Γιατί, όσον αργείς να ζητήσεις συγχώρηση, τόσον δίνεις άδεια στον πονηρό να απλώνει μέσα σου ρίζες. Μην τον αφήνεις να αποκτά δικαιώματα εις βάρος σου.

Λοιπόν μην απελπίζεσαι όταν πέφτεις, αλλά αφού σηκωθείς πρόθυμα βάζε μετάνοια λέγοντας· – Συγχώρησέ με, Χριστέ μου, άνθρωπος είμαι και ασθενής.

Δεν είναι εγκατάλειψη αυτό. Αλλά, επειδή έχεις ακόμα μεγάλη υπερηφάνεια κοσμική, κενοδοξία πολλή, σε αφήνει ο Χριστός μας να σφάλλεις, να πέφτεις. Να μαθαίνεις κάθε μέρα αισθητά την αδυναμία σου και να υπομένεις τους φταίχτες. Να μην κατακρίνεις τους αδελφούς, εάν σφάλλουν, αλλά να τους υπομένεις.

Ώστε, όσες φορές πέφτεις, πάλι να σηκώνεσαι, και αμέσως να ζητάς τη συγχώρηση.

Μην αφήνεις λύπη στην καρδιά σου. Διότι η χαρά του πονηρού είναι η λύπη, η αθυμία, από την οποία γεννιούνται πολλά και με τα οποία γεμίζει πικρία η ψυχή αυτού που τα έχει. Ενώ η διάθεση του μετανοούντος λέει: «Ήμαρτον, συγχώρησον, Πάτερ»! Και διώχνει τη λύπη. «Μήπως, λέει, δεν είμαι άνθρωπος ασθενής; Λοιπόν, τί πρέπει να κάνω»; Πράγματι, παιδί μου, έτσι είναι. Έχε θάρρος.

Μόνον όταν έλθει η χάρις του Θεού, τότε στέκει στα πόδια του ο άνθρωπος. Αλλιώς, χωρίς χάρη, πάντοτε παρασύρεται και πάντοτε πέφτει. Να έχεις ανδρεία λοιπόν και μη φοβάσαι καθόλου.

Είδες πώς υπέμεινε τον πειρασμόν ο αδελφός που γράφεις; Το ίδιο κάνε και σύ. Απόκτησε γενναίο φρόνημα στους πειρασμούς που έρχονται εναντίον σου. Πάντως θα έλθουν. Έχεις ανάγκη απ’ αυτούς. Γιατί αλλιώς δεν καθαρίζεσαι. Άφησε τί λέει η ακηδία και η ραθυμία σου. Μην τους φοβάσαι. Καθώς με τη χάρη του Θεού πέρασαν οι προηγούμενοι, έτσι θα περάσουν και αυτοί, αφοί κάνουν το έργο τους.

Φάρμακα είναι οι πειρασμοί και βότανα ιατρικά, που θεραπεύουν τα πάθη τα φανερά και τις αόρατες πληγές μας.

Έχε λοιπόν υπομονή για να κερδίζεις καθημερινά, να αποταμιεύεις μισθό, ανάπαυση και χαρά στην ουράνια Βασιλεία. Γιατί έρχεται νύχτα, δηλ. ο θάνατος, που τότε κανείς πλέον δεν μπορεί να εργασθεί. Γι’ αυτό τρέξε. Είναι λίγος ο καιρός.

Γνώριζε δε και αυτό· ότι καλλίτερα είναι μια ημέρα ζωής γεμάτη νίκες με βραβεία και στεφάνια, παρά χρόνια πολλά και να ζεις με αμέλεια. Γιατί μιας ημέρας αγώνας με γνώση και αίσθηση ψυχής, ισχύει για πενήντα χρόνια κάποιου άλλου, χωρίς γνώση αλλά που αγωνίζεται με αμέλεια.

Χωρίς αγώνα και χωρίς να χύσεις αίμα μη περιμένεις να ελευθερωθείς από τα πάθη. Αγκάθια και τριβόλια φυτρώνει η γη μας μετά την παράβαση. Πήραμε εντολή για κάθαρση· αλλά με πόνο πολύ, με ματωμένα χέρια, και με πολλούς αναστεναγμούς ξεριζώνονται. Κλάψε λοιπόν, χύσε δάκρυα ποταμούς, και μαλακώνει η γη της καρδιάς σου. Και, αφού το χώμα βραχεί, εύκολα ξεριζώνεις τα αγκάθια.

(«Έκφρασις Μοναχικής εμπειρίας», εκδ, Ι.Μ.Φιλοθέου, Άγ. Όρος, σ. 127-129. -σε νεοελληνική απόδοση.)

Πηγή: ΠΕΜΠΤΟΥΣΙΑ

[Φωτεινή]

Όλα τα δάκρυα δεν είναι καθαρά. Υπάρχουν και θολά...



π. Χαράλαμπου Παπαδόπουλου

Έπεσες, αμάρτησες, αστόχησες δηλαδή δεν υπάρχεις σε πληρότητα ζωής όπως ο Χριστός μας αποκάλυψε.

Τώρα πλέον έχεις χάσει την χαρά σου. Ναι γιατί η χαρά σου ήταν τα κατορθώματα σου, όχι ο Θεός.

Τώρα πλέον νιώθεις ανάξιος. Ναι γιατί πριν αισθανόσουν άξιος όχι Χάρι της αγάπης, της αποδοχής του Θεού και της θυσίας Του, αλλά χάριν των φαντασιακών αρετών σου.

Τώρα αισθάνεσαι ενοχές. Ναι, γιατί δεν πίστεψες ποτέ στην δικαιοσύνη του Θεού που είναι Έλεος και Αγάπη, όπως λέει ο Άγιος Ισαάκ ο Σύρος, αλλά στην δική σου δικαιοσύνη, στο νόμο του Εγώ σου.

Τώρα αισθάνεσαι αποτυχημένος, γιατί δόμησες την επιτυχία σου στην έξωθεν καλή μαρτυρία και όχι στην έσωθεν ειρήνη με τον Θεό σου.

Νιώθεις ντροπή. Ναι γιατί έμαθες να κρίνεσαι στο βλέμμα του άλλου, στην γνώμη του άλλου, και όχι στο βλέμμα το ιλαρό και απόλυτα αγαπητικό του Χριστού μας.

Τώρα αισθάνεσαι ότι πλέον δεν σε αγαπάει ο Θεός, αλλά ξεχνάς ότι ο Θεός που μας απεκάλυψε ο Ιησούς Χριστός, βρέχει επί δικαίους και αδίκους, και κατά τους πατέρες της εκκλησίας, είναι αμετάβλητος και απαθής. Δεν μεταβάλεται, δεν έχει συναισθήματα, δεν σε αγαπάει σήμερα περισσότερο γιατί είσαι «καλό παιδί» και αύριο λιγότερο γιατί είσαι «κακό». Μόνο σε αγαπάει. Πάντα το ίδιο παράφορα, ως μανικός εραστής, κατά τον Άγιο Μάξιμο Ομολογήτη.

Εσύ προσπάθησε να συνδεθείς μαζί Του και να αισθανθείς την αγάπη Του. Δεν άλλαξε Εκείνος, εσύ δεν μπορείς να αλλάξεις για να αισθανθείς της αγαπητική Παρουσία Του.

Τώρα θρηνείς και κλαις. Γιατί; Γιατί έχασες την σχέση με τον Θεό; Σε ενδιαφέρει πραγματικά το πρόσωπο Του; Για δες μήπως κλαις, γιατί δεν είσαι πια αυτός που πίστευες ότι είσαι ή εκείνος που θα ήθελες να είσαι; Κι αυτό ενοχλεί την ιδεατή σου εικόνα. Η παντοκρατορία του Εγώ σου τρέμει. Γιατί πάνω κι από τον Θεό πίστεψες στα κατορθώματα σου. Άλλωστε όλα τα δάκρυα δεν είναι καθαρά. Υπάρχουν και θολά!!!

Πηγή: http://www.isagiastriados.com