Η Νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής

[Domna]

Ο χρόνος περνά με ταχύτητα. Τα γεγονότα της ζωής διαδέχονται το ένα το άλλο και σπεύδουν, σαν τους διάττοντες αστέρες, να βυθιστούν στο χάος της λησμοσύνης. Μόνο που μαζί τους παρασύρουν και τον άνθρωπο, ο οποίος περνά και φεύγει από την παρούσα ζωή, σχεδόν πριν προλάβει να συνηδητοποιήσει, γιατί ήλθε στον κόσμο και ποιός είναι ο προορισμός του. Πόσο εύστοχα ο ιερός Ποιητής του Μ. Κανόνος τονίζει σε ένα τροπάριο της δ . Ωδής:
Εγγίζει ψυχή το τέλος, εγγίζει και ου φροντίζεις, ουχ ετοιμάζη. Ο καιρός συντέμνει, διανάστηθι. Εγγύς επί θύραις ο Κριτής εστίν. Ως όναρ, ως ανθός, ο χρόνος του βίου τρέχει. Τι μάτην ταραττόμεθα;

Στον ύμνο αυτό ο ιερός Ποιητής παρουσιάζει ένα άνθρωπο να συζητά με την ψυχή του και να της λέγει: Πλησιάζει, ψυχή μου, το τέλος της παρούσης ζωής. Πλησιάζει και, όμως, συ κάθεσαι αμέριμνη και δεν φροντίζεις για το αιώνιον μέλλον σου, ούτε ετοιμάζεσαι για τη σωτηρία σου, ώστε να μην καταδικασθείς. Ο χρόνος της ζωής περνά και φεύγει πολύ γρήγορα, γι αὐτό σήκω επάνω να ετοιμασθείς. Να, έξω από τη θύρα σου βρίσκεται κιόλας ο Κριτής, ο οποίος έρχεται να σου ζητήσει λόγο. Αλήθεια, πόσο σύντομος είναι ο χρόνος της παρούσης ζωής; Είναι σαν το όνειρο, που μόλις ξυπνήσει κανείς, το ξεχνά. Είναι σαν το άνθος του αγρού, που μόλις ανατείλει ο ήλιος και ζεσταθεί ο αέρας, εκείνο μαραίνεται και ξεραίνεται. Έτσι, σαν και αυτά, τρέχει ο χρόνος της ζωής κάθε ανθρώπου. Άδικα, επομένως, φοβούμεθα όλοι το τέλος της ζωής μας, που πλησιάζει;

Γι’ αυτόν ακριβώς το λόγο ο άνθρωπος και μάλιστα ο πιστός, ο αληθινός χριστιανός, έχει χρέος, όσο ζει, να φροντίζει συνεχώς για το αιώνιο μέλλον του. Κανείς μας δεν γνωρίζει τι του επιφυλάσσει η επόμενη ημέρα. Κανείς δεν είναι βέβαιος, ότι θα ζήσει ακόμη πολύ χρόνο στον κόσμο αυτό. Ένα είναι βέβαιο, ότι ο θάνατος καραδοκεί και μετά από αυτόν ακολουθεί η Κρίσις. Και τότε αν δεν κερδίσουμε τη σωτηρία μας, τι θα ωφεληθούμε, ακόμη και αν κερδίσουμε όλο τον κόσμο, όπως λέγει ο Κύριος ( Ματθ.16, 26 );

Αλλά, εάν πρέπει να ζούμε συνεχώς με τη σκέψη αυτή, για να μην εγκαταλείψουμε ποτέ τη φροντίδα της προετοιμασίας για την αιώνιο ζωή, τότε αυτό πρέπει να γίνεται με πιο έντονο τρόπο κατά την πνευματική περίοδο, που έχει ορίσει η Αγία μας Εκκλησία, για την πνευματική μας ανασυγκρότηση και τον πνευματικό μας ανεφοδιασμό. Αυτή η περίοδος είναι, προ πάντων, η περίοδος της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής, η οποία για κάθε πιστό είναι:

Α. Η αποδεκάτωση του έτους.
Στην Π. Διαθήκη είχε ορίσει ο Θεός να προσφέρουν στο Ναό Του το ένα δέκατο από όλα τα εισοδήματά τους. Έτσι οι Ισραηλίτες ελάμβαναν από το Θεό την ευλογία Του, η οποία τους βοηθούσε να έχουν κάθε προκοπή, να είναι ευτυχισμένοι και να ζουν πολλά χρόνια. Στην εποχή της Χάριτος οι ιεροί Πατέρες σκέφτηκαν αντί οι πιστοί να αφιερώσουν στον Κύριο υλικά πράγματα, να αφιερώσουν πιο πολύ τους εαυτούς των στην υπηρεσία Του κατά το ένα δέκατο του χρόνου της ζωής τους, ώστε στο διάστημα αυτό να ζουν με πιο έντονο πνευματικό τρόπο, να νηστεύουν, να προσεύχονται, να θρηνούν για τις αμαρτίες τους, να μετανοούν και να ζητούν το έλεος του Κυρίου, για να αξιωθούν στο τέλος μαζί με την Ανάσταση του Κυρίου, να αναστηθούν και αυτοί στη νέα ζωή και να κληρονομήσουν την αιωνιότητα. Το ένα δέκατο του χρόνου είναι περίπου 36 ημέρες, όσες δηλαδή, είναι οι ημέρες της Τεσσαρακοστής. Οι εφτά Εβδομάδες έχουν 49 ημέρες. Επειδή τα Σάββατα και οι Κυριακές, που είναι 14 ημέρες, δεν νηστεύονται, γι’ αυτό αφαιρούνται και μένουν 35 ημέρες. Σ’ αυτές, όμως, προσθέτουν το Μ. Σάββατο, που νηστεύεται και έτσι οι νηστήσιμες ημέρες της Τεσσαρακοστής γίνονται 36, που είναι το ένα δέκατο του έτους. Κατά το διάστημα αυτό οι πιστοί αφιερώνουν πιο πολύ τη ζωή τους στον Κύριο, αφού Εκείνον σκέφτονται, όταν προσεύχωνται, όταν νηστεύουν, όταν με δάκρυα τον παρακαλούν να τους ελεήσει και να συγχωρήσει τις αμαρτίες τους, για να αναστηθούν στη νέα ζωή, ώστε να κληρονομήσουν την αιωνιότητα.

Β. Περίοδος προσευχής.
Κατά το διάστημα αυτό οι πιστοί δεν προσεύχονται μόνο στο σπίτι τους περισσότερο, αλλά έχουν και πιο πολλές ευκαιρίες για να μεταβούν στους ιερούς Ναούς και να προσευχηθούν εκεί μαζί με τους άλλους πιστούς, αφού οι πιστοί δεν είναι άτομα, που καθένα προσπαθεί να αγωνισθεί μόνο του για να σώσει τον εαυτό του, αλλά είναι τα μέλη του Σώματος του Χριστού, τα οποία σώζονται μόνο, όταν είναι ενωμένα και μεταξύ τους και με τον Κύριο. Αυτήν την ενότητα πραγματοποιούν οι πιστοί, όταν όλοι μαζί προσεύχωνται στον Κύριο, για να δείξουν με τα αιτήματα, που του υποβάλλουν, ότι αναγνωρίζουν την εξάρτησή μας από Εκείνον, από τον οποίο τα πάντα περιμένουν. Γι’αυτό οι πιστοί σπεύδουν πιο πολύ κατά την περίοδο αυτή στους ιερούς Ναούς, για να προσευχηθούν κατά τις ωραίες και κατανυκτικές ιερές Ακολουθίες: α) Των Κατανυκτικών εσπερινών, τα βράδυα των Κυριακών, β) των Όρθρων και των Ωρών, κάθε πρωί, γ) των Μ. Αποδείπνων, τα απογεύματα των καθημερινών, δ) των Προηγιασμένων θείων Δώρων, κάθε Τετάρτη, πρωί η απόγευμα, και κάθε Παρασκευή πρωί, ώστε να μεταλάβουν από το Σώμα και το Αίμα του Κυρίου, για να ενωθούν μαζί Του, ε) των Χαιρετισμών της Παναγίας, κάθε Παρασκευή βράδυ και στ) κυρίως προσέρχονται στις θείες Λειτουργίες του Σαββάτου και της Κυριακής, για να συναντηθούν όλοι στο Ποτήριο της ζωής, να ενωθούν και με τον Κύριο και μεταξύ τους, για να γίνουν μέλη του Σώματος του Χριστού και να αποκτήσουν τις ιδιότητές Του, οι οποίες τους μεταβάλλουν από επιγείους ανθρώπους σε ουρανίους αγγέλους.

Γ. Περίοδος περισυλλογής.
Κατά την περίοδο αυτή ο πιστός σκέφτεται τα σφάλματά του και τις αμαρτίες του, αναλογίζεται με θλίψη πόσο έχει πικράνει τον Κύριο, ο οποίος για χάρη του θυσιάστηκε στο Σταυρό του και μετανοεί εξομολογείται και αλλάσσει τρόπο ζωής και γίνεται νέος άνθρωπος, έτσι όπως τον θέλει ο Κύριος.

Δ. Περίοδος Νηστείας.
Στη ζωή αυτή οι ιατροί συνιστούν στους ανθρώπους, για να αποτοξινωθούν από τα δηλητήρια, που περιέχουν οι τροφές, και να βρουν την υγεία τους, να κάνουν δίαιτα. Η Εκκλησία, σαν δίαιτα, η οποία αποτοξινώνει και καθαρίζει και εξυγιαίνει όχι μόνο τη σάρκα, αλλά και την ψυχή, συνιστά τη Νηστεία. Νηστεία σημαίνει τέλεια αποχή από κάθε τροφή. Αλλά επειδή αυτό είναι δύσκολο στη φύση του ανθρώπου, γι’αυτό Νηστεία στην πράξη σημαίνει αποχή μόνο από ορισμένες τροφές και από τα οινοπνευματώδη ποτά. Αλλά και από τα επιτρεπόμενα φαγητά, πρέπει να περιορίζεται η ποσότητα. Έτσι με τη σωστή Νηστεία ο πιστός κερδίζει την υγεία: α) Του Σώματος. Οι ασθένειες, που βασανίζουν τους ανθρώπους, έχουν οι περισσότερες σχέση με την πολυφαγία. Η πολυφαγία γεννά την παχυσαρκία, τη χολυστερήνη, το ουρικό οξύ, το ζάκχαρο, τις παθήσεις του στομάχου και της καρδιάς. Ο λαός τονίζει ότι «ο άνθρωπος ανοίγει τον τάφο του με το κουτάλι και με το πιρούνι». β) Του λογικού. Ο άνθρωπος, ο οποίος έχει γεμάτο το στομάχι, κυριεύεται, αφ’ ενός μεν από τις διάφορες ζωώδεις ορμές, που τον κάνουν να παραλογίζεται, να παραφέρεται, να αμαρτάνει, να φθάνει μέχρι το έγκλημα, και αφ’ ετέρου από υπνηλία, η οποία δεν του επιτρέπει να σκεφθεί λογικά. Γι’αυτό έλεγαν οι πρόγονοί μας ότι «παχεία γαστήρ λεπτόν ου τίκτει νόον», το φουσκωμένο στομάχι δεν επιτρέπει στον άνθρωπο να σκέφτεται λογικά. γ) Της ψυχής. Η Νηστεία ενώ εξασθενεί τις ορμές της σάρκας, αντίθετα ενισχύει τη δύναμη της ψυχής, η οποία μπορεί έτσι να κυβερνά όλη την ανθρώπινη ύπαρξη. Τότε ο άνθρωπος κατορθώνει να ζει κατά Θεό. Γιατί τότε ο άνθρωπος βαδίζει στο δρόμο του Θεού, όταν η ψυχή κυβερνά την ύπαρξή του. Η ψυχή είναι το θείο στοιχείο στον άνθρωπο, ενώ το σώμα είναι χώμα, ύλη. Η ύλη με το βάρος της ελκεί προς τη γη τον άνθρωπο. Το πνεύμα, η ψυχή ανυψώνει τον άνθρωπο στον ουρανό η όπως λέγει ο Απ. Παύλος «το φρόνημα της σαρκός είναι θάνατος, το δε φρόνημα του πνεύματος ζωή και ειρήνη» (Ρωμ. 8,6). Γι’ αυτό ο Απ. Παύλος έγραφε ότι σκληραγωγούσε το σώμα του και το ταλαιπωρούσε, για να το υποδουλώσει στην ψυχή του, ώστε να γίνει άξιος της αιωνίου ζωής (Α Κορ. 9,27).

Ε. Περίοδος αγάπης και φιλανθρωπίας.
Η προσευχή, ο εκκλησιασμός, η νηστεία, η μετάνοια είναι αρετές που οδηγούν τον άνθρωπο κοντά στο Θεό. Αλλά όποιος ειλικρινά αγαπά το Θεό, αυτός αγαπά και την εικόνα του Θεού, τον άνθρωπο, γιατί ο θείος λόγος τονίζει ότι «ο αγαπών τον Θεόν οφείλει να αγαπά και τον αδελφόν αυτού» (Α Ιωάν 4,21). Για το λόγο αυτό οι πιστοί συνήθιζαν να τοποθετούν δίπλα από το εικονοστάσι του σπιτιού, όπου προσευχόταν η οικογένεια, το κυτίο της φιλανθρωπίας, για να ρίπτουν εκεί τα χρήματα, που περίσσευαν από τη νηστεία και να τα προσφέρουν στους φτωχούς, ώστε με τον τρόπο αυτό να τους δείξουν έμπρακτα την αγάπη τους.

Όλα τα παραπάνω και πολλά άλλα, που, λόγω χώρου, δεν μπορούμε να παραθέσουμε εδώ για τη Μεγάλη Τεσσαρακοστή, συνοψίζονται στο επόμενο τροπάριο των Αίνων του Όρθρου της Κυριακής της Τυρινής: Το στάδιον των αρετών ηνέωκται οι βουλόμενοι αθλήσαι εισέλθετε, αναζωσάμενοι τον καλόν της νηστείας αγώνα. Οι γαρ νομίμως αθλούντες, δικαίως στεφανούνται. Και αναλαβόντες την πανοπλίαν του Σταυρού, τω εχθρω αντιμαχησώμεθα, ως τείχος άρρηκτον κατέχοντες την Πίστιν, και θώρακα την προσευχήν, και περικεφαλαίαν την ελεημοσύνην. Αντί μαχαίρας την νηστεία, ήτις εκτέμνει από καρδίας πάσαν κακίαν. Ο ποιών ταύτα, τον αληθινόν κομίζεται στέφανον, παρά του Παμβασιλέως Χριστού, εν τη ημέρα της Κρίσεως.

Το στάδιο, στο οποίο κερδίζονται οι αρετές, η Τεσσαρακοστή, έχει ανοίξει. Όσοι θέλετε να αγωνισθείτε, μπορείτε να μπείτε μέσα, για να αρχίσετε τον καλό αγώνα της νηστείας, χωρίς να ξεχνάτε ότι, μόνο όσοι αγωνισθούν νόμιμα, μόνον αυτοί είναι δίκαιο να στεφανωθούν. Λοιπόν, αν θέλουμε και εμείς να νικήσουμε τον εχθρό μας, το διάβολο, τη σάρκα και τον κόσμο, πρέπει να οπλισθούμε με το κατάλληλο για κάθε πόλεμο όπλο, που είναι ο Σταυρός του Κυρίου. Πιο συγκεκριμένα στον πόλεμο αυτό για να προφυλαχθούμε από τις επιθέσεις των εχθρών θα έχουμε, σαν τείχος, που ποτέ δεν γκρεμίζεται, την Πίστη μας στον Κύριο. Σαν θώρακα, που θα προφυλάσσει το στήθος και την καρδιά μας, θα έχουμε την προσευχή και για περικεφαλαία που προφυλάσσει την κεφαλή, το νου μας, το λογικό μας, θα έχουμε την ελεημοσύνη. Αντί για μαχαίρι, με το οποίο θα κόβουμε από την καρδιά μας κάθε κακία, ώστε να μην την αφήνουμε να πραγματοποιηθεί, θα έχουμε τη νηστεία. Μόνο όποιος αγωνισθεί με αυτό τον τρόπο και με αυτά τα όπλα, μόνο αυτός θα πάρει, σαν βραβείο, το αληθινό στεφάνι της αιωνίου ζωής, από το Βασιλέα όλου του κόσμου, κατά την ημέρα που θα κρίνει τον κόσμο.


Γράφει: Επίσκοπος Βελεστίνου Δαμασκηνός

[Domna]

Από τη Δευτέρα μετά την Κυριακή της Τυρινής, δηλαδή την Καθαρά Δευτέρα, Αρχίζει η Μεγ.Τεσσαρακοστή.
Είναι περίοδος αυστηρής νηστείας, εκτενών ιερών ακολουθιών και γενικώς πνευματικής περισυλλογής και μετάνοιας.
Στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο οι Άγιοι Πατέρες θέσπισαν την 40ήμερη αυτή νηστεία, κατά μίμηση της 40ήμερης νηστείας του Κυρίου, ώστε προετοιμασμένοι με προσευχές κι ελεημοσύνες, με νηστείες κι αγρυπνίες, με δάκρυα κι εξομολόγηση και καθαρή συνείδηση, να εορτάσουμε τις άγιες ημέρες των Παθών και της Αναστάσεως του Κυρίου μας.
Νηστεύουμε για τα δικά μας αμαρτήματα, λέει ο Άγιος Χρυσόστομος κι όχι για το Πάσχα ή τη Σταύρωση του Κυρίου μας.
Λέγεται η Τεσσαρακοστή αυτή "Μεγάλη", γιατί
α. Είναι μεγάλα τα γεγονότα στα οποία οδηγούμαστε (Πάθη-Ανάσταση)
β. Η νηστεία την περίοδο αυτή είναι αυστηρή και διαφέρει από τη νηστεία της Τεσσαρακοστής των Χριστουγέννων. Δηλ. είναι αλάδωτη, δεν τρώμε λάδι, πλην Σαββάτου και Κυριακής. Όλες τις άλλες μέρες τρώμε ξηροφαγία ή αλάδωτα φαγητά. Στην εορτή του Ευαγγελισμού γίνεται κατάλυση ιχθύος.
(Πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι η νηστεία θέλει διάκριση και πρέπει να συμβουλευόμαστε τον πνευματικό μας για να αποφεύγουμε τις ακρότητες και τις υπερβολές κι ιδιαίτερα όταν υπάρχει πρόβλημα υγείας)

Η ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΝΗΣΤΕΙΑΣ
Δυστυχώς σήμερα η νηστεία έχει πολύ παραμεριστεί. Η αξία της όμως, όπως την τονίζει ο Μέγας Βασίλειος, είναι πολύ μεγάλη:
"Η νηστεία έχει ηλικία ίση με την ανθρωπότητα, διότι ενομοθετήθηκε στον Παράδεισο. Από τον καρπό του δέντρου δεν θα φάτε...είπε ο Θεός στους Πρωτοπλάστους κι επειδή δεν τηρήθηκε η νηστεία αυτή, εκδιωχθήκαμε από τον Παράδεισο... Ο Μωυσής μετά από νηστεία έλαβε τις Δέκα Εντολές στο Σινά. Ο Ησάυ για λιγο φαγητό πούλησε τα πρωτοτόκια στον Ιακώβ. Η νηστεία έκανε ακατανίκητο τον Σαμψών. Η νηστεία γεννά Προφήτες, κάνει ισχυρότερους τους ισχυρούς, κάνει σοφούς τους νομοθέτες. Η νηστεία αγιάζει ττον αφιερωμένο στον Θεό και καθιστά τον Ιερέα ικανό να προσφέρει θυσία.Η νηστεία έσβησε τη δύναμη του πυρός, έφραξε στόματα λεόντων, αναβιβάζει την προσευχή στον ουρανό.Η νηστεία είναι πρόοδος των οίκων, μητέρα της υγείας, παιδαγωγός των νέων, στολισμός των πρεσβυτέρων.Του νηστεύοντος οι οφθαλμοί είναι ήρεμοι, το βάδισμα σεμνό, το πρόσωπο σοβαρό, οι λόγοι του μετρημένοι, η καρδία του καθαρά...Αν θέλεις να κάνεις ισχυρό το πνεύμα σου, χαλιναγώγησε με νηστεία τη σάρκα σου... Μη νομίσεις ότι η νηστεία περιορίζεται στις τροφές. Πραγματική νηστεία είναι η νηστεία των πέντε αισθήσεων. Τί το όφελος να νηστεύεις από τροφές και να ευρίσκεσαι σε φιλονικίες ή διαμάχες με τους δικούς σου, να κατατρώγεις τον αδελφόν σου με τη γλώσσα, να βλέπεις άσεμνα θεάματα, να ακούς μουσική ή πράγματα που σε βλάπτουν και να μεθά η ψυχή σου όχι με οίνο, αλλά με θυμό!..."
Αυτή είναι η αξία της πραγματικής κι αληθινής νηστείας. Νηστεία κι από τροφές, αλλά κι από τα πάθη.

Απόσπασμα από το βιβλίο
"Λατρευτικό εγχειρίδιο"
πρεσβύτερος Γεώργιος Σ. Κουγιουμτζόγλου
εκδόσεις "Συναξάρι"


Στον αγώνα της νηστείας συναντούμε πολλά εμπόδια...
Το μεγαλύτερο όλων είναι ο ίδιος ο διάβολος που μας εχθρεύεται θανάσιμα και προβάλλει ένα πλήθος δυσκολιών για να ανακόψει τον αγώνα μας ή για να μας παρασύρει να νοθεύσουμε τη νηστεία μας. Κι αν δεν καταφέρει αυτό, τότε προσπαθεί να μας κάνει να υπεριφανευθούμε μπροστά στους ανθρώπους για τη νηστεία που κάνουμε.
Το δεύτερο εμπόδιο είναι ο εαυτός μας με τις αδυναμίες του. Είμαστε επιρρρεπής προς την αμαρτία, αιχμαλωτιζόμαστε από τη φιληδονία κι εγκαταλείπουμε τον αγώνα.
Το τρίτο εμπόδιο είναι το πνεύμα της εποχής μας κι η υλιστική αντίληψη για τη ζωή που μας απομακρύνουν
από την εκκλησιαστική παράδοση και τον τρόπο ζωής που αυτή εμπνέει.
Γι'αυτό χρειάζεται συνεχής προσπάθεια κι επιμονή. Να γίνουμε ανθεκτικότεροι μπροστα στις επιθέσεις και στις ειρωνίες, με τις οποίες πολλοί θέλουν να μας πείσουν ότι η νηστεία είναι περιττή και ξεπερασμένη.
Μα πάνω απ'όλα χρειάζεται πολύ προσευχή...
Eλπίζω να βοηθηθείς από αυτά τα λίγα "παιχτη".

Καλό αγώνα!

[Νίκος]

Πολύ ωραία όλ΄αυτά. Όμως η νηστεία όπως και κάθε άλλη πνευματική άσκηση χρειάζεται πολύ διάκριση, αλλά και συνδυασμό με συνολική πνευματική προσπάθεια.

Δηλαδή, ένας καινούργιος στην πνευματική ζωή δεν μπορεί να ξεκινήσει κατευθείαν να κάνει αλάδωτη όλη τη Σαρακοστή. Θα μπορούσε να ξεκινήσει π.χ. να νηστέψει την πρώτη και την τελευταία εβδομάδα και Τετάρτη και Παρασκευή τις υπόλοιπες βδομάδες. Το τι είδους νηστεία θα κάνει θα το αποφασίσει μαζί με τον Πνευματικό του.

Επίσης η νηστεία ξερή χωρίς την υπόλοιπη πνευματική προσπάθεια, είναι άσκηση χωρίς περιεχόμενο, που το μόνο που κάνει είναι να κουράζει. Μαζί με τη νηστεία είναι απαραίτητη η προσευχή, η συμμετοχή στις ακολουθίες, η Θεία Κοινωνία όταν το επιτρέψει ο Πνευματικός μας, η ανάγνωση πνευματικών βιβλιων, η ελεημοσύνη, η αποχή από κατάκριση και από πράξεις ή συνήθειες που μας απομακρύνουν από το Θεό κλπ.

Και βέβαια όλ' αυτά γίνονται για την αγάπη του Χριστού μας και σε αρμονία με το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον μας. Δε νηστεύουμε π.χ. για ν΄αδυνατίσουμε, ούτε προκαλούμε ούτε δημιουργούμε προβλήματα με την άσκησή μας στα υπόλοιπα μέλη της οικογένειάς μας.

Πάνω απ΄ όλα συζητάμε με τον Πνευματικό μας τη διάθεσή μας να νηστέψουμε κι εκείνος μας λέει τι ακριβώς να κάνουμε. Η υπακοή στον Πνευματικό έχει μεγαλύτερη αξία από την ίδια τη νηστεία. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να επισκεφτούμε τον Πνευματικό μας μια φορά πριν την αρχή της Σαρακοστής και μια προς το τέλος για την αποτίμηση της προσπάθειας μας και την ευλογία για να κοινωνήσουμε το Πάσχα.

[Zwi]

Ἁγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως

Περὶ νηστείας. ( Ἀπὸ τὸ βιβλίο του «Γνῶθι Σαυτόν» )

Περὶ τῆς νηστείας οἱ Ἅγιοι Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας λέγουσιν ὅτι εἶναι καθαρῳς πνευματική. Ἡ ἀπὸ τῶν ποικίλων καὶ λιπαρῶν βρωμάτων ἀποχὴ ἕνα μόνον σκοπὸν προτίθεται τὴν ἐνίσχυσιν τῆς ψυχῆς πρὸς ἐπικράτησιν ἐν τοῖς κατὰ τῶν ἐπιθυμιῶν καὶ τῶν παθῶν τοῦ σώματος ἀγῶσιν, ὅπως ἀναδειχθῇ αὕτη νικήτρια καὶ λάβῃ παρὰ τοῦ νομοθέτου Θεοῦ τὸν τῆς νίκης ἀμαράντινον στέφανον.

Ὁ Μέγας Βασίλειος ὁρίζει τὴν νηστείαν ὡς τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσιν λέγων: «Μὴ ἐν τῇ ἀποχῇ μόνῃ τῶν βρωμάτων τὸ ἐκ τῆς νηστείας ἀγαθὸν ὁρίζου· νηστεία γὰρ ἀληθὴς ἡ τῶν κακῶν ἀλλοτρίωσις· λῦε πάντα σύνδεσμον ἀδικίας· ἄφες τῷ πλησίον τὴν λύπην· ἄφες αὐτῷ τὰ ὀφλήματα· μὴ εἰς κρίσεις καὶ μάχας νηστεύετε· κρεῶν οὐκ ἐσθίεις ἀλλ ἐσθίεις τὸν ἀδελφόν· οἴνου ἀπέχεις, ἀλλ ὕβρεων οὐ κρατεῖς· τὴν ἑσπέραν ἀναμένεις εἰς μετάληψιν, ἀλλὰ δαπανᾷς τὴν ἡμέραν εἰς δικαστήρια». Καὶ αὔθις: «Νηστεία, ἐγκράτεια γλώσσης, θυμοῦ ἀποχή, ἐπιθυμιῶν χωρισμός, καταλαλιᾶς, ψεύδους, ἐπιορκίας, ἡ τούτων ἔνδεια νηστεία ἐστὶν ἀληθής· ἐν τούτοις μὲν οὖν ἡ νηστεία καλή».

Περὶ τῆς νηστείας ὁ θεῖος Χρυσόστομος λέγει: «Νηστεία Θεοῦ χάρισμα· νηστεία ἀγγέλων τροφή· νηστεία παρθένων συνόμιλος· νηστεία οἴκων αὔξησις· νηστεία μετανοούντων συνήγορος· νηστεία προσευχῆς ὁμόζυγος· νηστεία πλούτου ἀρχή· νηστεία πενήτων παράκλησις· νηστεία καταπονουμένων βοηθός, νηστεία ὕπνον ἐλαύνουσα, καὶ ὕμνον ἐπάγουσα, νηστεία ὕδωρ ἡμᾶς ποτίζουσα καὶ ἀθανασίας πηγὴν ἡμῖν καταρτίζουσα».

Ὁ δὲ Γρηγόριος ὁ Νύσσης λέγει : «Νηστεία ἐστὶν εἰρήνη κοινὴ τῆς ψυχῆς καὶ τοῦ σώματος, ἀτάραχος ζώῃ, εὐσταθὴς πολιτεία, βίος Θεὸν εὐφραίνων καὶ λυπῶν τὸν ἐχθρόν».

Ὁ δὲ Σεβηριανὸς λέγει: «Νηστεία δύο πτερὰ ἔχει, προσευχὴν καὶ ἐλεημοσύνην, ὧν ἄνευ τρέχει οὐ δύναται».

Περὶ τῆς δυνάμεως τῆς νηστείας ὁ Μέγας Βασίλειος λέγει: «Ἡ νηστεία προφήτας γεννᾷ, δυνατοὺς ῥώννυσι· νηστεία νομοθέτας σοφίζει, ψυχῆς ἀγαθὸν φυλακτήριον, σώματι σύνοικος ἀσφαλής, ὅπλον ἀριστεύουσιν, ἀθληταῖς γυμνάσιον· τοῦτο πειρασμοὺς ἀποκρούετε, τοῦτο ἀλείφει πρὸς εὐσέβειαν, νήψεως σύνοικος, σωφροσύνης δημιουργός, ἐν πολέμοις ἀνδραγαθεῖ, ἐν εἰρήνῃ ἡσυχίαν ἄγει. Νηστεία προσευχὴν εἰς οὐρανὸν ἀναπέμπει οἰονεὶ πτερὸν αὐτὴ γινομένη πρὸς τὴν ἄνω πορείαν, νηστεία ὑγείας μήτηρ, νεότητος παιδαγωγός, κόσμος πρεσβύταις, ἀγαθὴ συνέμπορος ὁδοιπόροις, ἀσφαλὴς ὁμόσκηνος τοῖς συνοίκοις».

Ὁ Χρυσόστομος συμβουλεύει περὶ νηστείας λέγων: «Μὴ δυσχεράνῃς ἀγαπητὲ εἰς τὴν νηστείαν, τὴν τῶν ἀρετῶν μητέρα, τὴν ῥίζαν τῶν ἀγαθῶν, τὴν πηγὴν τῆς σωφροσύνης, τὴν φύλακα τῆς εὐσεβείας, τὴν τῶν ἁγίων σύντροφον, τὴν τῶν ἀγγέλων ὁμόσκηνον, τὴν τοῦ διαβόλου ἐχθράν, τὴν τοῦ Πνεύματος φίλην, δι’ ἧς αἱ ἡδοναὶ ἡμᾶς φεύγουσι, καὶ δαίμονες ὑπαναχωροῦσι, καὶ θυμὸς ἀτονεῖ, καὶ ἐπιθυμία νεκροῦται, καὶ ἀρεταὶ ζῶσι καὶ λάμπουσιν ἐν ἡμῖν δι’ ἧς τὰ πάθη ἠρεμεῖ, καὶ καταστέλλεται τῶν ἡδονῶν ὁ τάραχος, καὶ ὡς ἐν γαλήνῃ πλεῖ ὁ νοῦς, τῶν τρικυμιὼν τοῦ χειμῶνος τῆς πονηρίας διὰ τῆς ἐγκρατείας ταύτης καλῶς διανύσας, καὶ τῷ λιμένι τῆς ἀρετῆς τὴν ὁλκάδα παρορμήσας. Νηστεία γὰρ ἀπὸ δουλείας εἰς ἐλευθερίαν μεθίστησιν, ἀπὸ αἰχμαλωσίας εἰς πατρίδαν ἐπανάγει,νηστεία τὰ τραύματα τῆς ψυχῆς ἰᾶται. Νηστεία σαρθρωθείσαν ψυχὴν ταῖς ἁμαρτίαις ἀνακαινίζει, νευροῖ τὴν ψυχήν, ἀνδρειοῖ τὸ φρόνημα, τὸν φόβον Θεοῦ εἰσάγει, ἐκπορθεῖ τὰ πάθη, γαληνιᾶ τοὺς λογισμούς. Ἐν ἡμέραις νηστειῶν ἡδοναὶ σβέννυται, καὶ ἀρεταὶ ἀνθοῦσι, καὶ σωφροσύνης τὸ κάλλος καθαρώτατον δείκνυται, καὶ σῶμα εἰς ψυχὴν μεταβαίνει, πνευματικὸν γενόμενον ὑπὲρ φύσιν. Νηστεία δαίμονας φυγαδεύει καὶ τὴν τοῦ διαβόλου τυραννίδα καταλύει, μάλιστα εἰ τὴν εὐχὴν ἔχει συνεργοῦσαν νηστεία καὶ εὐχὴ τὸν Ἠλίαν εἰς οὐρανοὺς ἀνήγαγεν, Νινευίτας ἐκ θανάτου ἐρρύσατο· νηστεία τὸν Δανιὴλ ἐκ τῶν λεόντων ἀβλαβῆ διεφύλαξε· νηστεία Μωϋσέα τῆς ἀθεάτου δόξῃς ἠξίωσεν· νηστεία Ἐλισσαῖον ἄρχοντα τῶν προφητῶν ἀπετέλεσε.

[stratis]

Πολύ ενδιαφέρον το θέμα και θα σταθώ στα όσα είπε ο Νίκος προσπαθώντας να τα πάω λίγο παραπέρα:

Δηλαδή, ένας καινούργιος στην πνευματική ζωή δεν μπορεί να ξεκινήσει κατευθείαν να κάνει αλάδωτη όλη τη Σαρακοστή

Καταρχήν να πούμε ότι η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής θεωρείται και η πλέον σημαντική. Πράγματι όμως χρειάζεται διάκριση. Πολλές φορές ο δαίμονας βλέποντας ένα καλό πνευματικό ξεκίνημα, μια πραγματικά καλή επιθυμία, έρχεται και σπέρνει το σπόρο του, μας βάζει τον πήχυ ψηλά αφού πρώτα μας κάνει να πιστέψουμε ότι μπορούμε να τα καταφέρουμε και εν συνεχεία κάθεται και μας βλέπει να αποτυγχάνουμε.

Ένας άνθρωπος που δε νηστεύει ποτέ σε συστηματική βάση π.χ. η εξίσου σημαντική νηστεία της Τετάρτης και της Παρασκευής, ή που δεν έχει νηστέψει ποτέ, θα είναι μάλλον παράτολμο να νηστέψει όλη τη Σαρακοστή, η οποία στην πράξη είναι μεγαλύτερη σε διάρκεια.

Το να νηστέψει κανείς όλη την περίοδο είναι καλό και ευλογημένο, αλλά σε μια περίοδο άγχους, πίεσης κτλ επιβάλλει το να γίνει αυτό με προσοχή και με αργά βήματα. Όπως λέει και ο Νίκος:

Θα μπορούσε να ξεκινήσει π.χ. να νηστέψει την πρώτη και την τελευταία εβδομάδα και Τετάρτη και Παρασκευή τις υπόλοιπες βδομάδες

Σιγά σιγά μπορεί να αυξάνει την περίοδο της νηστείας μέχρι να φτάσει όλη την περίοδο της Σαρακοστής.

Όμως είναι αλήθεια ότι μια νηστεία ξεκομμένη από μια γενικότερη εντατικοποίηση της προσπάθειας για πνευματική ζωή χάνει ίσως την αξία της. Η ανάγκη για προσευχή αυξάνει αλλά και η ευκαιρία για συχνή μετοχή στα Θεία Μυστήρια ανοίγεται λόγω της νηστείας κατόπιν της σχετικής συνεννόησης με τον πνευματικό, τον οποίο έχουμε ρωτήσει πότε και πώς να κοινωνούμε. Η προσέλευσή μας καθώς και η ενεργή συμμετοχή μας στις πανέμορφες ακολουθίες της περιόδου έχουν μεγάλη αξία. Το να πάμε λίγα λεπτά πριν τη κορύφωση της ακολουθίας και να φύγουμε λίγο μετά, δεν έχει αξία.

Εδώ όμως να ξεκαθαρίσουμε ότι νηστεία δε σημαίνει απλά κόβω το γάλα, το τυρί, το ψάρι και το κρεάς αλλά κατεβάζω φρατζόλες ψωμί αμάσητες. Ή ότι ναι μεν δεν τρώω κρέας ή γάλα αλλά φτιάχνω μπιφτέκια από σόγια ή πίνω γάλα από φυτικά έλαια. Δεν είναι τόσο οι ουσίες που καλούμαστε να στερηθούμε όσο η γεύση, η ηδονή της σάρκας με τη γευστική απόλαυση που μας προσφέρουν. Συνεπώς το να φάω μπριζόλα σόγιας, μου θυμίζει αυτό που λέμε "δεν είναι Γιάννης είναι Γιαννάκης", γιατί αυτό που πρέπει να θυσιάσω -τη γευστική απόλαυση- το συνεχίζω.

Επίσης νηστεία σημαίνει εγκράτεια για τους συζύγους αλλά και εγκράτεια στο ποτό και το τσιγάρο τα οποία ούτως ή άλλως είναι αμαρτία διότι βλάπτουν το ανθρώπινο σώμα που είναι δημιούργημα του Θεού. Όμως η νηστεία μπορεί να βοηθήσει και εδώ τον άνθρωπο να απαλλαχθεί από τα πάθη αυτά. Βλέπετε ένας που πχ ούτε γάλα πίνει, ούτε κρέας τρώει αλλά ρουφάει το ουίσκι και τον καπνό ασταμάτητα δε στερείται τίποτε.

Επιβάλλεται επίσης νηστεία στους λογισμούς και την αργολογία.

Με όλα αυτά θέλω να πω ότι η Σαρακοστή δεν είναι απλά μια νηστεία, είναι μια γενικότερη έννοια, είναι ένας τρόπος ζωής, ο ιδανικός για το χριστιανό και καλούμαστε ουσιαστικά να τον εφαρμόσουμε σε όλη τη διάρκεια του έτους κατά τις περισσότερες πτυχές του -π.χ. προσευχή, μετοχή στα Μυστήρια- και όχι μόνο μια φορά το χρόνο, όταν και αν καταφέρουμε να το πετύχουμε και αυτό, αν ποτέ το πετύχουμε.

[dionisis]

Θα ήθελα αν είναι δυνατόν με αφορμή την νηστεία της αγίας τεσσαρακοστής εάν μπορούμε να πάμε λίγο πιο κάτω την κουβέντα μας και να μην μείνουμε μόνο στις ευχές.

Θα μεταφέρω την σκέψη μου... έχω σαν γνώμονα την σχέση πατέρα-παιδιού. Ο πατέρας επιβραβεύει το παιδί, και το παιδί αναγνωρίζει τι ήταν αρεστό στον πατέρα του. Κρατάει την αιτία της επιβράβευσης και ψάχνει και άλλους τομείς που θα είναι αρεστοί στον πατέρα του. Κάπως έτσι δεν είναι και ο καλός αγώνας μας;

Είναι δυνατόν λοιπόν στην διάρκεια της νηστείας μας να πληροφορούμεθα τον καλό αγώνα μας (με τρόπο «μυστικό») και η πληροφορία αυτή να εντείνει και να δυναμώνει τον αγώνα μας;

[stratis]

Είναι δυνατόν λοιπόν στην διάρκεια της νηστείας μας να πληροφορούμεθα τον καλό αγώνα μας (με τρόπο «μυστικό») και η πληροφορία αυτή να εντείνει και να δυναμώνει τον αγώνα μας;

Για τι είδους πληροφορία μιλάμε; Τι θα μας λέει αυτή η πληροφορία; Θα είναι μια φωνή που θα μας επιβραβεύει; Θα είναι ένα αίσθημα εύφοριας; Θα είναι μια ψυχική ανάταση μετά από την παρουσία μας σε μια ακολουθία; Χρειάζεται διάκριση Διονύση όσον αφορά την πηγή της πληροφόρησης γιατί και ο διάβολος όταν βλέπει τον καλό αγώνα θα κάνει το παν για οδηγήσει σε πλάνη τον πιστό. Σε τέτοια περίπτωση νομίζω ότι θα χρειαστεί κι η συμβουλή του πνευματικού.

[dionisis]

Όντως Στρατή η συμβουλή του πνευματικού είναι απαραίτητη. Δεν μιλάω για φωνή που μας επιβραβεύει αδελφέ αλλά για μια εσωτερική “ησυχία”. Αυτή η πληροφορία ή “εσωτερική ησυχία”, η οποία σε οδηγεί σε ένα βήμα παραπάνω σε σχέση με τον αγώνα μας δεν μπορεί να είναι από τον διάβολο μιας και μας οδηγεί στον καλό αγώνα με περίσσια διάθεση.
Δεν αντιπαρέρχομαι αυτά που λες και όντως ισχύουν. θα επανέλθω στο θέμα αφού συμβουλευθώ και τον πνευματικό μου στο λογισμό που έχω.

[stratis]

Έτσι όπως το θέτεις Διονύση συμφωνώ απόλυτα. Αυτή όμως η εσωτερική ησυχία και γαλήνη δε θα πρέπει να γίνεται αιτία υπερηφανείας στον πιστό ότι έφτασε σε μέτρα υψηλά και θα πρέπει να κρατά πάντα στο νου του την παγίδα του πονηρού. Πρέπει να έχουμε το κεφάλι σκυμμένο κάτω και να βιώσουμε την πνευματικότητα αυτής της κατανυκτικότατης περιόδου.

[Νίκος]

Το παιδί ζητά επιβράβευση από τους γονείς του, γιατί είναι παιδί από πλευράς ωριμότητας και με την επιβράβευση αυτή διδάσκεται για το αν κινείται προς τη σωστή κατεύθυνση ή όχι. Ο Χριστιανός είναι μεν παιδί του Θεού αλλά την επιβράβευση την δέχεται σε δύο στάδια ένα προκαταβολικά με το Βάπτισμα κι ένα τελικά με την ολοκλήρωση της δοκιμασίας του σ΄αυτό τον κόσμο. Επίσης επιβράβευση με την έννοια "πας καλά συνέχισε" δεχόμαστε από το στόμα του Πνευματικού μας και μόνο (κι από κανένα άλλο).

Αποτελέσματα όμως έχει η πνευματική προσπάθεια. Αποτελέσματα που είναι ορατά άλλοτε άμεσα κι άλλοτε σταδιακά και μακροπρόθεσμα. Αν συγκρίνουμε τον εαυτό μας πριν ξεκινήσουμε την πνευματική ζωή και τώρα που έχουμε κάνει μερικά δειλά βήματα, θα δούμε μια τεράστια διαφορά, όχι μόνο στον επαναπροσδιορισμό των στόχων μας και του τρόπου θεώρησης του κόσμου γύρω μας, αλλά και στην γαλήνη της ψυχής μας. Όλα τα πράγματα που κάνουμε προς δόξαν Θεού μας δίνουν μια εσωτερική γαλήνη και μια κρυφή χαρά, αντίθετα όσα δεν είναι προς δόξαν Θεού μας δημιουργούν μια εσωτερική δυσφορία και αναστάτωση πιο έντονη απ΄ότι παλιά.

Το άμεσο αποτέλεσμα της νηστείας, λένε οι Πατέρες, είναι η πιο καθαρή προσευχή, γιατί με γεμάτο στομάχι η συγκέντρωση στην προσευχή είναι δύσκολη. Επίσης η νηστεία βοηθά στον έλεγχο των σαρκικών πειρασμών.