Θεοτοκονύμια - Ονόματα της Παναγίας

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Κόχη Σίφνος



Μια από τις γραφικότερες εκκλησίες που θα συναντήσετε κατά την περιήγησή σας στον παραδοσιακό κυκλαδίτικο οικισμό του Αρτεμώνα στη Σίφνο, είναι η Παναγιά η Κόχη.

Η εκκλησία είναι χτισμένη στη θέση που πιστεύεται ότι κατά την αρχαιότητα βρισκόταν ο ναός της «Εκβατήριας» Άρτεμης, της θεάς δηλαδή που έδινε θετική έκβαση σε διάφορες υποθέσεις και προστάτευε κατά την αποβίβαση από το πλοίο.

Το όνομα του οικισμού του Αρτεμώνα προέρχεται από τη συγκεκριμένη λατρεία των ντόπιων στο πρόσωπο της θεάς.

Η εκκλησία της Παναγιάς της Κόχης ξεχωρίζει για το κατάλευκό της χρώμα και το μαρμάρινό της τέμπλο. Στο εσωτερικό της θα βρείτε πολύτιμες εικόνες, μερικές εκ των οποίων χρονολογούνται αιώνες πίσω.

Η Παναγιά η Κόχη μαζί με τους ναούς του Αγίου Σπυρίδωνα στην Απολλωνία, των Ταξιαρχών στον Άγιο Λουκά, του Αγίου Νικολάου στα Εξάμπελα, του Αγίου Γεωργίου στην Καταβατή, του Αγίου Ιωάννη του Προδρόμου στο Άνω Πετάλι και της Ζωοδόχου Πηγής στο Κάτω Πετάλι, αποτελούν τους ενοριακούς ναούς του νησιού.

Η Παναγιά η Κόχη συνδέεται με την θρησκευτική και κοινωνική παράδοση των ντόπιων, όπως άλλωστε και το σύνολο των εκκλησιών της Σίφνου

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Κρεμαστή Ρόδος



Η Κρεμαστενή, η Μεγαλόχαρη Παναγιά, το στολίδι της Κρεμαστής, από πολύ παλιά καθιερώθηκε με το όνομα «καθολική», γιατί θεωρείται η Προστάτιδα όλων των χριστιανών που τιμούν και προσκυνούν τη χάρη της. Κατά κάποιο τρόπο αποτελεί την πολιούχο όλου του νησιού και η προσωνυμία αυτή συναντάται και σ’ άλλες εκκλησίες της Ρόδου (Αφάντου, Λάρδο).

Ο ναός της Παναγιάς υψώνεται σε περίοπτη θέση της κεντρικής πλατείας του χωριού. Είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και είναι πασίγνωστος στο φιλόθρησκο κοινό της Ελλάδας, αφού αποτελεί από τα παλιά χρόνια παραδοσιακό και πανδωδεκανησιακό προσκύνημα. Ο σημερινός ναός είναι ο τρίτος, που χτίζεται κατά σειρά στον ίδιο χώρο. Η αύξηση του πληθυσμού του χωριού κάθε φορά, δημιουργεί την αναγκαιότητα για ανέγερση νέου ναού.

Ο πρώτος ναός ευρισκόμενος 400 περίπου μέτρα μακριά από τον οικισμό, στα χρόνια της Φραγκοκρατίας και της Τουρκοκρατίας, αποτελεί μοναστήρι. Στον περίβολό του, λειτουργούσε μέχρι τα χρόνια του μεσοπολέμου, το νεκροταφείο του χωριού. Σε αυτό το ναό ανήκει και η θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς, η οποία χρονολογείται από τον 15ο αιώνα και είναι ζωγραφισμένη επάνω σε ξύλο σχήματος ημικυκλικού. Η εικόνα παριστάνει τη Θεοτόκο να έχει στην αγκαλιά της το Χριστό, ο οποίος ευλογεί τους πιστούς. Δεξιά και αριστερά στέκονται άγγελοι που υποκλίνονται ευλαβικά, ενώ στο μεσοδιάστημα των αγγέλων και του στέμματος της Θεοτόκου καλύπτουν τα γράμματα ΜΗΡ Θ.Χ. Τα μεγάλα και εκφραστικά μάτια της Παναγιάς είναι η αιτία που πολλοί πιστοί της απέδωσαν το προσωνύμιο «Μαυρομάτα».

Η θρησκευτική λαϊκή αντίληψη, η οποία έχει σίγουρα ρίζες στην αρχαία μυθολογία και έχει ειδωλολατρική προέλευση, θεωρεί την Παναγιά της Κρεμαστής χρησμοδότρα. Για το λόγο αυτό πολλοί πιστοί επικολλούν σε κάποιο μέρος της εικόνας διάφορα νομίσματα, προσδοκώντας να εκπληρωθεί η παράκλησή τους.

Η συχνή επανάληψη της επικόλλησης κερμάτων, φθείρει την εικόνα, γι’ αυτό και ολόκληρη σχεδόν επαργυρώνεται και τοποθετείται σε προστατευτική γυάλινη προσθήκη.

Μπροστά στην εικόνα κρέμονται τα τάματα των πιστών, που έχουν σκοπό να εξευμενίσουν την Παναγιά ή να την ευχαριστήσουν για τη βοήθειά της.

Πολλές φορές οι πιστοί ζητούν την βοήθειά της, για προβλήματα που τους απασχολούν, όπως η υγεία, ο γάμος, η στειρότητα, ο έρωτας κ.α.

Λέγεται ότι η θαυματουργή εικόνα της Παναγιάς είναι ακριβές αντίγραφο της «Κτητόρισσας» Παναγιά, η οποία βρίσκεται σε τοιχογραφία πίσω από την υπάρχουσα, η οποία και αποκαλύφθηκε κατά την πυρκαγιά του 1935. πάνω στην εικόνα υπάρχουν δύο εμφανή κτυπήματα σκαπάνης. Επίσης λέγεται, ότι όταν κατεδαφιζόταν ο παλαιός ναός, για να κτισθεί ο νέος, η σκαπάνη των εργατών έσπασε μετά το δεύτερο κτύπημα. Το γεγονός θεωρήθηκε σαν άρνηση της Μεγαλόχαρης να μετακινηθεί από τη θέση της και έτσι ο τοίχος, ενσωματώθηκε στο νέο ναό και τηρήθηκε η θεία βούλησή της.

Ο νέος ναός περατώθηκε στις 15 Δεκεμβρίου 1839 σύμφωνα με τη μαρμάρινη πλάκα που εντοιχίσθηκε δίπλα στην είσοδο.

Στις 24 Νοεμβρίου 1935 εκδηλώθηκε στο ναό νέα πυρκαγιά, από αναμμένο καντήλι. Η φωτιά κατέκαψε τα ξύλινα στηρίγματα της εικόνας και το ξύλινο εικονοστάσι, χωρίς όμως οι φλόγες να αγγίξουν τη μαυρομάτα Παναγιά Καθολική, που διασώζεται στη θέση της στηριζόμενη στα αποκαϊδια. (Γιώργος Παν.Ποπόρης).

Το 1959 λόγω ανεπάρκειας του χώρου, γεννήθηκε η αναγκαιότητα να ανεγερθεί νέος μεγαλύτερος ναός. Σχεδόν όλο το χωριό προσφέρθηκε για την τμηματική ανέγερσή του. Η νέα εκκλησία ολοκληρώθηκε και εγκαινιάστηκε στις 26 Ιουνίου 1960.

Η εκκλησία έπαιξε πολύ σπουδαίο ρόλο στη ζωή του χωριού και ολόκληρου του νησιού.
Κατά την Τουρκοκρατία και Ιταλοκρατία η εκκλησία ήταν το ανάχωμα σε κάθε εθνολογική, γλωσσική και πολιτισμική αλλοτρίωση, του πολύπαθου λαού. Μέσα στα χρόνια της τυραννίας αναδείχθηκε σε χώρο κοινωνικής πρόνοιας, οικονομίας, πολιτισμού και πάνω από όλα εκπαιδευτικής αντίληψης και φυλακτήριο ορθόδοξης πίστης και ιστορικής συνείδησης.

Η Παναγιά της Κρεμαστής γιορτάζει τη μεγαλοπρέπειά της στις 15 Αυγούστου, ημέρα της Κοίμησης της Θεοτόκου και στις 23 του ιδίου μήνα (γιορτή Απόδοσης της Κοίμησης της Θεοτόκου ή Εννιάμερα). Ολόκληρο το μήνα οι πιστοί προσέρχονται στη Μεγαλόχαρη για να προσευχηθούν. Χιλιάδες, κυρίως γυναίκες, κάθε ηλικίας, διανύουν χιλιάδες χιλιόμετρα με τα πόδια αψηφώντας κινητικά προβλήματα ή άλλα προβλήματα υγείας για να εκπληρώσουν το «τάμα» τους. Πλήθη κόσμου έρχονται να προσκυνήσουν την Παναγιά. Από παλιά, έφταναν με κάθε μέσο, κυρίως με ζώα, διανυκτέρευαν στο πλατύ ή στα κελιά και τα σπίτια των χωρικών, για να κάνουν το «νιάμερο». Στα χρόνια της σκλαβιάς τα δύο πανηγύρια ήταν η ευκαιρία για να τονωθεί το θρησκευτικό και εθνικό συναίσθημα των πολιτών και παράλληλα να συναφθούν αξιόλογες εμπορικές συμφωνίες.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Κρυφτή Λέσβος



Το εξωκκλήσι της Παναγίας Κρυφτής , βρίσκεται στα νότια της Λέσβου , στο μέσον των συνοικισμών Μελίντας και Δρότας , ανήκει στην ενορία του Παλαιοχωρίου της ιεράς Μητροπόλεως Μυτιλήνης
Όλη η τοποθεσία αλλά και το εκκλησάκι είναι αφιέρωμα στην Παναγία Κρυφτή . Η παράδοση μας λέει ότι λόγου του σπηλαίου που ομοιάζει σαν κρύπτη πήρε την ονομασία Κρυφτή , κατά άλλους , όταν οι Αγαρηνοί κυνηγούσαν κάποια νέα γυναίκα και τις νέες της περιοχής , αυτή κρύφτηκε στην πιο πάνω σπηλιά , παρακάλεσε την Παναγία και το θαύμα έγινε ,σώθηκε η κοπέλα και από τότε το μερος αυτό αφιερώθηκε στην Παναγία Κρυφτή . Το εξωκκλήσι έχει δικιά του ακολουθία που είναι γραμμένη στον Άγιο Όρος στα τέλη του δέκατου όγδοου αιώνος . Το εξωκκλήσι Παναγία Κρυφτή σύμφωνα με τη φυλλάδα που έχει γραφτεί στο Άγιον Όρος το 1901 η Πανήγυρις είναι πάντοτε την Δευτέρα του Θωμά. Κάτω από το εκκλησάκι υπάρχει αγίασμα το οποίο οι ντόπιοι το ονομάζούν βζιά επειδή υπάρχουν σταλακτίτες και τρέχει από εκεί το αγίασμα . Κοντά στη θάλασσα υπάρχουν και ιαματικά νερά τα οποία είναι θειούχα και η θερμοκρασία τους φτάνει ως και τους 70 βαθμούς Κελσίου . Υπάρχουν και άλλα σπήλαια στη εν λόγο περιοχή, αλλά η πανέμορφη τοποθεσία σε συνδυασμό με τα πανύψηλα βράχια και την θάλασσα σου δίνει την εντύπωση πως βρίσκεσαι πραγματικά στο Άγιο Όρος και μάλιστα στα Καυσοκαλύβια. Πολλοί χριστιανοί ,έρχονται στο εν λόγο εκκλησάκι όλο το χρόνο και μάλιστα κατά την ημέρα της πανήγυρης διοτι η Κρυφτή είναι θαυματουργός και αρκετοί διηγούνται πολλά θαύματα που έγιναν από την ΚΡΥΦΤΉ .

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγιά Κρυφή Κύμη



Η «Κρυφή Παναγιά» βρίσκεται στην περιοχή Τσίλαρος Κύμης. Φωλιασμένη στην κόχη ενός βράχου στέκει εκεί κρυμμένη και αγέρωχη χρόνια τώρα χάρη στις προσπάθειες των πιστών που μεριμνούν.
Κάθε χρόνο στις 18 Αυγούστου, ημέρα των τριημέρων της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, τελείται εκεί θεία λειτουργία, σ’ αυτό το άνοιγμα του βράχου, σ’ αυτή την εκκλησιά.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Κυκκώτισσα



Τέλος 13ου αιώνα Η εικόνα της Βρεφοκρατούσας Παναγίας, έχει συγγένεια με την περίφημη εικόνα της Παναγίας του Κύκκου, ένα από τα τρία θαυματουργά αρχέτυπα στην Ανατολή , που η παράδοση αποδίδει στον Ευαγγελιστή Λουκά.
Αποτελεί μια εξαιρετική σπάνια απεικόνιση της Παναγίας και του Χριστού, αφού πάνω από το μαφόριο* της Παρθένου, υπάρχει κόκκινο πέπλο, διακοσμημένο με διπλές σειρές μαργαριταριών, σύμβολο της Ενσάρκωσης του Χριστού.
*μαφόριο ονομαζόταν το ένδυμα που φορούσαν οι γυναίκες στην Παλαιστίνη την εποχή της ύστερης αρχαιότητας, που κάλυπτε τον χιτώνα και το κεφάλι.
Πιστά αντίγραφα από την μεγαλύτερη συλλογή Βυζαντινών εικόνων στον κόσμο που βρίσκεται στην Ιερά Μονή Σινά.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγίας Κρουσταλλένια Οροπέδιο Λασιθίου.



Η Μονή Παναγίας Κρουσταλλένιας είναι κτισμένη σε έναν κατάφυτο με πρίνους λόφο κοντά στα χωριά Άγιος Κωνσταντίνος και Μαρμακέτο, στο Οροπέδιο Λασιθίου. Είναι από τις ιστορικότερες μονές της Κρήτης και σίγουρα αξίζει να την επισκεφτείτε.

Σύμφωνα με την παράδοση, το όνομα της μονής οφείλεται είτε στην ίδρυση του μοναστηριού από κάποια γυναίκα με το όνομα Κρουσταλλένια, είτε στο ότι σε κοντινή σπηλιά βρέθηκε εικόνα της Παναγίας ζωγραφισμένη σε κρύσταλλο.

Ο κύριος ναός είναι αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου και εορτάζει με λαμπρότητα στις 15 Αυγούστου. Το ανδρικό μοναστηριακό συγκρότημα αποτελείται από οικοδομήματα κυρίως του 20ου αιώνα, καθώς το μοναστήρι έχει καταστραφεί πολλές φορές κατά την Τουρκοκρατία.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Κυοφορία χαράς



Η πιο σπάνια απεικόνιση της Παναγίας είναι μια φορητή εικόνα που παρουσιάζει την Παναγία σε κατάσταση εγκυμοσύνης, όταν δηλαδή κυοφορούσε τον Ιησού.

Δυστυχώς παρά την αναζήτηση μας, ο αγιογράφος παραμένει άγνωστος αν και σίγουρα πρόκειται για έναν πρωτοπόρο μιας και δημιούργησε μια εικόνα από τις σπανιότερες στην Ορθοδοξία.

Αυτή όμως ξεχωρίζει αφού ανήκει στην κατηγορία των αγιογραφικών θεμάτων που υπερτονίζει την μητρότητα, την αναμονή για την έλευση του Μεσία και φυσικά αποτελεί την εικόνα «φυλαχτό» για κάθε γυναίκα που κυοφορεί.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Κυπαρισσιώτισσα Μέγαρα



Στην τοποθεσία Δερβένι, στη βορειοανατολική πλαγιά των Γερανείων, σε μια ήσυχη τοποθεσία περίπου 8 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη των Μεγάρων, βρίσκεται η ιερά μονή που είναι αφιερωμένη στην Παναγία την Κυπαρισσιώτισσα και στον Άγιο Ιερόθεο, πρώτο επίσκοπο των Αθηνών. Η ονομασία Κυπαρισσιώτισσα προήλθε από την παράδοση ότι τον 15ο αιώνα οι μοναχοί της μονής σώθηκαν από τους πειρατές ανεβαίνοντας σε ένα κυπαρίσσι.

Η μονή χρονολογείται στον 12ο αιώνα και πιθανότατα είχε κτιστεί στα ερείπια ναού των πρώτων χριστιανικών αιώνων. Διαλύθηκε το 1833, με διάταγμα της αντιβασιλείας του Όθωνα, οι μοναχοί της συγχωνεύθηκαν στη μονή Φανερωμένης Σαλαμίνας και το συγκρότημά της ερημώθηκε. Ανασυστάθηκε ως γυναικεία μονή το 1930, και στα χρόνια του πολέμου και της Κατοχής προσέφερε πολλές υπηρεσίες, μεταξύ άλλων βοηθώντας είκοσι Βρετανούς στρατιώτες που κρύβονταν σε γειτονικό σπήλαιο.

Το συγκρότημα της μονής αποτελείται από βυζαντινά και νεότερα κτίσματα, που οικοδομήθηκαν μετά το 1930 για να καλύψουν τις ανάγκες των μοναχών. Το καθολικό, που χρονολογείται στον 12ο αιώνα, είναι μικρό σε διαστάσεις, ανήκει στον συνεπτυγμένο σταυροειδή εγγεγραμμένο τύπο και διαθέτει σπάνιες τοιχογραφίες του 12ου αιώνα, κυρίως λαϊκού ύφους, αλλά και αξιόλογες νεότερες, του 16ου ή 17ου αιώνα. Το κωδωνοστάσιό του είναι ενωμένο με τον πρόναο και στηρίζεται σε κίονες που ανήκουν σε αρχαίο ή παλαιοχριστιανικό κτίσμα. Στη βόρεια πλευρά του ναού έχει προσαρτηθεί παρεκκλήσιο, ενώ στο νότιο μέρος του βρίσκεται ο τάφος του Αγίου Ιερόθεου και δίπλα του το θολωτό μνημείο που ανήγειραν οι μοναχοί σε ανάμνηση της διασωσής τους από τους πειρατές. Στη βυζαντινή εποχή χρονολογείται και το φωτάναμμα, ο καμαροσκεπής θερμαινόμενος χώρος συγκέντρωσης των μοναχών, απέναντι από το καθολικό, ο οποίος σήμερα χρησιμοποιείται ως τράπεζα. Σώζονται, ακόμη, δύο πτέρυγες με κελιά και άλλους βοηθητικούς χώρους, που είχαν θολωτές στέγες, μικρά παράθυρα και χαμηλές πόρτες.

Η μονή πανηγυρίζει δύο φορές τον χρόνο, στις 15 Αυγούστου και στις 4 Οκτωβρίου.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Κυρά Ξένης Τήνος



Το μοναστήρι της Παναγίας της Κυρα-Ξένης, το οποίο οικοδομήθηκε από το 1732 ως το 1756, βρίσκεται κοντά στο χωριό Μαρλάς. Η παράδοση λέει, πως ένα καράβι που ερχόταν από τα Δαρδανέλλια έπεσε σε κακοκαιρία. Ο καπετάνιος με το πλήρωμα παρακάλεσαν την Παναγία να τους σώσει, ενώ ο ίδιος έταξε να γίνει μοναχός. Ενώ βούλιαζε το πλοίο και έπεσαν στη θάλασσα, ο καπετάνιος βρήκε μέσα στα κύματα την εικόνα της Παναγίας, που του ζήτησε να τη φέρει στη στεριά. Αφού σώθηκε και έφτασε στο Μαρλά προσπάθησε να μεταφέρει το εικόνισμα το οποίο όμως ήταν πολύ βαρύ, πράγμα που ερμήνευσε ότι έπρεπε να χτίσει ναό στο συγκεκριμένο σημείο. Πούλησε όλη του την περιουσία και έχτισε τον ναό αφιερώνοντάς τον στην Παναγία την Κυρα-Ξένη, επειδή ήρθε από τα ξένα. Ο καπετάνιος έγινε μοναχός. Σήμερα η Κυρα-Ξένη γιορτάζει την πρώτη Κυριακή μετά τον δεκαπενταύγουστο και συγκεντρώνει κόσμο από όλη την Τήνο.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Κυρά-Ψηλή Κάλυμνος



Το εγκαταλελειμμένο σήμερα πλέον μοναστήρι της Παναγίας Υψηλής, η Κυρά Ψηλής όπως την ονοματίζουν στην Κάλυμνο, δεσπόζει βόρεια από το Βαθύ.

Πρόκειται για παλιό καστρομονάστηρο, που σύμφωνα με το λαϊκό θρύλο το έκτισε ένας Καλύμνιος που είχε αλλαξοπιστήσει και όταν επέστρεψε στην ιδιαίτερη πατρίδα του θυμήθηκε τις ρίζες του και πίστεψε ξανά στο Θεό.

Πάντα κάτω από το νησί βλέπαν τον παλιό καιρό ένα φωτάκι εκεί ψηλά να λαμπυρίζει. Το νόμιζαν πως ήταν άστρο στον ουρανό. Μια μέρα ένα γίδι που είχε ξεφύγει από το κοπάδι του, γύρισε με τη μουσούδα του βρεγμένη. Μια, δυο, φορές, τρεις φορές. Τότε ο βοσκός το πήρε στο κατόπι και βρέθηκε σε μια σπηλιά όπου από το βράχο έβγαινε νερό. Σε μια γωνιά στεκόταν γελαστή μια Παναγιά. Ήταν το εικόνισμα της Παναγιάς της Κυρα – Ψηλής. Το πήρε και το πήγε κάτω στον παπά. Εκείνος το έβαλε μέσα στην Εκκλησία. Το πρωΐ δεν υπήρχε στη θέση που το είχαν βάλει. Πήγαν πάνω στο βουνό και τη βρήκαν στην ίδια θέση που την είχε βρει ο βοσκός. Αυτό έγινε τρεις φορές. Τότε κατάλαβαν ότι η Παναγία ήθελε να μείνει εκεί. Έτσι αποφάσισαν να της χτίσουν στο μέρος εκείνο μια εκκλησία. Η δυσκολία τους όμως ήταν πώς θα κουβαλήσουν εκεί πάνω τα υλικά. Τότε ένας καλόγερος είδε στο όνειρό του μια γυναίκα που του υπέδειξε το μέρος που θα σκάψουν για να βρουν άμμο και ασβέστη. Πραγματικά έσκαψαν στο μέρος εκείνο και βρήκαν τα υλικά όπως ακριβώς το είδε στο όνειρό του ο καλόγερος. Έτσι λύθηκε το πρόβλημα και χτίστηκε η εκκλησία της Κυρα – Ψηλής που από τότε έγινε το ευλαβικότερο προσκύνημα του τόπου.