Το μοναστήρι του Μιχαήλ Αρχάγγελου

[Toula]

Το μοναστήρι του Μιχαήλ Αρχαγγέλου είναι το μοναδικό απομεινάρι απο όλα σχεδόν τα αγιορείτικα μετόχια και μονύδρια της μονής Φιλοθέου στην περιοχή του Θεολόγου. Κτισμένο σε μια από τις πιο γραφικές τοποθεσίες της Θάσου, στέκει με μια μυστηριακή σιωπή στα απόκρημνα βράχια του Ντεμιρ Χαλκά. Θρύλοι και παραδόσεις τυλίγουν το χρονικό ίδρυσης της μονής. Σύμφωνα με κάποια ιστόρηση του 1923 που κυκλοφόρησε η μονή Φιλοθέου, το μικρό εκκλησάκι του Μιχαήλ Αρχαγγέλου φέρεται να έκτισε «κατ' εντολήν» του Αρχιστράτηγου Μιχαήλ, κάποιος όσιος Λουκάς. Η παράδοση αναφέρει πως ο όσιος Λουκάς έζησε για αρκετά χρόνια στην περιοχή του Θεολόγου όπου έκτισε μικρό εκκλησάκι, πιθανότατα στη θέση του σημερινού Αη - Γιάννη, προς τιμήν του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου, από την επωνυμία του οποίου πήρε το όνομα ο Θεολόγος.

Ωστόσο ο ακριβής χρόνος ίδρυσης της μονής του Μιχαήλ Αρχαγγέλου δεν είναι γνωστός. Το πρώτο επίσημο έγγραφο που αναφέρεται στο μοναστήρι είναι ο χρυσόβουλος λόγος του 1287 του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β' Παλαιολόγου όπου μνημονεύεται ότι η μονή Φιλοθέου κατείχε «μονύδριον τιμώμενον επί τω ονόματι του αρχιστράτηγου των άνω δυνάμεων Μιχαήλ, κείμενον επί τη των Θασίων λίθων αρχαία λατομεία συν πάση τη περιοχή και διακατοχή αυτού των τε περιβολιών και ελαιώνος και χωραφιών». Εδώ σαφώς αναφέρεται ότι το 1287 και ίσως πολύ νωρίτερα, στη θέση του σημερινού μοναστηριού υπήρχε κτισμένο μονύδριο. Στη θέση του μονυδρίου πρέπει να κτίστηκε το μοναστήρι, σύμφωνα με κάποιες ενδείξεις το έτος 1821.

Το 1835 όπως φαίνεται σε μια χαραγμένη πλάκα που βρίσκεται στη δυτική είσοδο του ναού, πρέπει να έγιναν κάποιες επιδιορθώσεις ή το πιθανότερο να ολοκληρώθηκε τότε το χτίσιμο της εκκλησίας που έχει σήμερα 2μ μήκος, 5μ. πλάτος και 3μ. ύψος.

Το έτος 1890 η Ιερά Μονή Φιλοθέου δίνει άδεια στο ιερομόναχο του μοναστηριού Ζώσιμο Φιλοθεΐτη να κτίσει μικρή σκεπή στο νάρθηκα της εκκλησίας και μικρό δωμάτιο δίπλα ακριβώς από τη δυτική είσοδο του ναού. Στο μοναστήρι φυλάγεται η εικόνα (εξαπτέρυγο) του Μιχαήλ Αρχαγγέλου όπου είναι φυλαγμένο ένα κομμάτι του Τίμιου Ήλου, μέρος δηλαδή καρφιού από εκείνα που χρησιμοποιήθηκαν για τη σταύρωση του Χριστού. Η παράδοση θέλει τον Άγιο να μεταφέρει ο ίδιος τον Τίμιο Ήλο από τη μονή Φιλοθέου, που αφιέρωσε ο αυτοκράτορας του Βυζαντίου Νικηφόρος Βοτανειάτης, στη Θάσο. Η μοναδικότητα και η χάρη του ιερού κειμηλίου προσέδωσαν στο μοναστήρι ιδιαίτερη μεγαλοπρέπεια και προσελκύουν πολλούς προσκυνητές. Για τη Θάσο και ιδιαίτερα για τους κατοίκους του Θεολόγου ο Μιχαήλ Αρχάγγελος είναι ο προστάτης τους, είναι ο Άγιός τους. «Όταν λένε τη λέξη Άγιος ή Μιχαήλ Αρχάγγελος εννοούν τον Τίμιο Ήλο μαζί με τον Αρχάγγελο που εικονίζεται πάνω στο εξαπτέρυγο Στη συνείδησή τους και οι δυο αυτές έννοιες είναι ταυτισμένες απόλυτα και γι’ αυτό σημαίνουν το ίδιο πράγμα».

Η Μονή Φιλοθέου για να μην χάσει τα πνευματικά δικαιώματα πάνω στον Τίμιο Ήλο έχτισε στο Θεολόγο «μετόχι» με μικρό ναϊσκο μέσα και είχε μόνιμα εκεί έναν μοναχό ως οικονόμο - μετοχιάριο που οι Θεολογίτες τον έλεγαν «πριματ’ κό». Αυτός εκτός από το ιερό κειμήλιο μεριμνούσε για τη διαχείριση των κτημάτων και την αποστολή λαδιού, μελιού, κεριού και άλλων προϊόντων στη Μονή Φιλοθέου. Πολλές φορές εξυπηρετούσε τις πνευματικές και λατρευτικές ανάγκες του χωριού και υπέγραφε μαζί με άλλους μάρτυρες διάφορα δικαιοπρακτικά έγγραφα.

Η περιουσία της μονής του Μιχαήλ Αρχαγγέλου, όπως και όλων των μονών του Αγίου Ορούς στη Θάσο, με τον αγροτικό νόμο της 13ής Ιουνίου 1927 περί απαλλοτριώσεων των μετοχιών Θάσου και Λήμνου, κηρύχθηκε αναγκαστικώς απαλλοτριωτέα και διανεμήθηκε το 1931 σε 72 ακτήμονες. Ωστόσο η μονή Φιλοθέου εξακολούθησε και μετά την απαλλοτρίωση να στέλνει οικονόμους στο μετόχι του Θεολόγου μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950. Από το 1957 μέχρι το 1974 την ευθύνη του Μετοχίου την είχαν λαϊκοί. Στο διάστημα αυτό το μοναστήρι παρέμεινε έρημο, αλλά σε καλή κατάσταση, συντηρούμενο με τις φροντίδες των κατοίκων. Ζωντάνευε για λίγες μέρες, όταν γιόρταζε, από τα πανηγύρια των Θεολογιτών και των άλλων κατοίκων της Θάσου.

Τον Οκτώβριο του 1974 έρχονται στη μονή οι πρώτες εφτά μοναχές από το μοναστήρι της Παναγίας Οδηγήτριας Πορταριάς Βόλου με επικεφαλής την ηγουμένη Εφραιμία, Έκτοτε το ιστορικό μοναστήρι του Μιχαήλ Αρχαγγέλου λειτουργεί με κοινοβιακό τρόπο ως γυναικείο ησυχαστήριο, που εξαρτάται πνευματικά από τη μονή Φιλοθέου του Αγίου Ορούς.

http://mesxatzigiorgis.gr/

http://www.orthmad.gr