"Το γνώθι σαυτόν" του Αγίου Νεκταρίου Πενταπόλεως

[gkou]

Η εικόνα του πνευματικού ανθρώπου



Πνευματικός άνθρωπος είναι αυτός που είναι τέλειος στην αρετή, που έχει υπερβεί τους νόμους της φύσης και δεν σκέφτεται τίποτα το γήινο. Πνευματικός άνθρωπος είναι αυτός που οδηγείται από το Άγιο Πνεύμα και δεν ζει πλέον ο ίδιος, με τις φυσικές του δηλαδή δυνάμεις, αλλά έχει μέσα του τον ζώντα Χριστό. Πνευματικός είναι αυτός ο οποίος έχει δεχτεί το λαμπρό φως του Αγίου Πνεύματος και από Αυτό φωτίζεται ο νους του. Ο Παύλος προσφωνούσε πνευματικούς αυτούς οι οποίοι άφηναν να κατοικήσει μέσα τους το θείο Πνεύμα, τους στολισμένους με πνευματικά χαρίσματα. Αυτοί, με τη θεία βοήθεια, κατανοούσαν όχι μόνο όσα είναι φυσικά, αλλά με τον νου τους κατανόησαν και όσα ξεπερνούν τη φύση και τη λογική. Ο πνευματικός άνθρωπος , «ἀνακρίνει μὲν πάντα, αὐτὸς δὲ ὑπ᾿ οὐδενὸς ἀνακρίνεται.» (Α΄ Κορ. Β΄15). Ο πνευματικός άνθρωπος γνωρίζει τα πάντα, διότι ο νους του είναι νους Χριστού. Γνωρίζει για τα εδώ, ότι είναι πρόσκαιρα∙ για τα εκεί, ότι είναι μόνιμα και αθάνατα. Γνωρίζει ότι ο ίδιος θα τύχει μελλοντικά σωτηρίας και ότι οι άπιστοι αντίστοιχα πρόκειται να κολαστούν. Ο πνευματικός άνθρωπος γνωρίζει την αλήθεια, γιατί έχοντας λάβει από το θείο Πνεύμα γνώση για να μπορεί να ωφελεί όσους συμβαίνει να είναι κοντά του, ωφελεί λοιπόν κάποιους με το παράδειγμά του, άλλους προτρέπει να του μοιάσουν και άλλους τους καθοδηγεί δυναμικά, εκπαιδεύοντας και διδάσκοντάς τους. Ο πνευματικός, πρώτον γνωρίζει ο ίδιος καλά τα πνευματικά, δεύτερον, τα πράττει με ακρίβεια και, τρίτον, μπορεί με θεϊκό τρόπο να αποκαλύπτει όσα κρύβονται μέσα στην αλήθεια. Ο πνευματικός άνθρωπος έχει παρρησία απέναντι στον Θεό και ό,τι ζητήσει απ’ Αυτόν το παίρνει. Ο πνευματικός άνθρωπος έχει γίνει καθ’ ομοίωση Θεού.


Από το βιβλίο: «Το γνώθι σαυτόν
ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ»
ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ
Γ΄ΕΚΔΟΣΗ
Απόδοση στη Νέα Ελληνική:
Ευανθία Χατζή
Επιμέλεια κειμένου- Επίμετρο:
Γιώργος Μπάρλας
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΩΣ
Αθήνα 2011

[gkou]

Περί δεισιδαιμονίας και δεισιδαίμονα

Δεισιδαιμονία είναι ο δίχως λογική φόβος του Θεού. Πρόκειται περί υπερβολής και ακρότητας, αφού το μέτρο διατηρεί μόνο η ευσέβεια. Ο δεισιδαίμονας έχει φοβική συνείδηση, γιατί δεν την έχει αναπτύξει και στέκεται προς το θείο γεμάτος φόβο και με τρόπο που δεν ταιριάζει στον Θεό. Έχει ατελή γνώση περί των θείων ιδιωμάτων και πιστεύει για τον Θεό πράγματα ανάξια γι’ Αυτόν. Ο δεισιδαίμονας έχει εσκοτισμένο τον νου και ταραγμένη τη διάνοια. Ο Πλούταρχος λέει για τη δεισιδαιμονία: «Είναι φοβερό το σκοτάδι της δεισιδαιμονίας και όταν καταλάβει τον άνθρωπο ενσπείρει σ’ αυτόν λογισμούς σύγχυσης και τύφλωσης και μάλιστα σε πράγματα που είναι απαραίτητοι οι συλλογισμοί».
Ο δεισιδαίμονας φοβάται εκεί που δεν υπάρχει φόβος και ταράζεται εκεί που όφειλε να βρει την ειρήνη. Φαντάζεται πάντοτε ότι ο Θεός τον καταδιώκει και ζητάει τη σωτηρία από περιδέραια, τα οποία κρεμάει στον λαιμό του. Πιστεύει σε πλάνους και δέχεται σαν αλήθεια καθαρές ανοησίες. Παντού διακρίνει τη επικράτηση των σκοτεινών δυνάμεων και τους αποδίδει μεγαλύτερη δύναμη από τον Θεό. Ο δεισιδαίμονας είναι ηθικά ανελεύθερος και διανοητικά ταπεινωμένος . Πάσχει από θρησκευτική καταδίωξη και είναι ψυχικά άρρωστος. Ο δεισιδαίμονας είναι άνθρωπος δυστυχισμένος και ζει βίο άθλιο.

Από το βιβλίο: «Το γνώθι σαυτόν
ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ»
ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ
Γ΄ΕΚΔΟΣΗ
Απόδοση στη Νέα Ελληνική:
Ευανθία Χατζή
Επιμέλεια κειμένου- Επίμετρο:
Γιώργος Μπάρλας
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΩΣ
Αθήνα 2011

[gkou]

Η εικόνα του άφρονα

Ο άφρων στερείται φρόνησης και διορατικότητας, περιπλανιέται και χάνεται μέσα στις σκέψεις του. Ο άφρων προσκρούει σε πολλές επιθυμίες που είμαι ανόητες και βλαβερές. Παρασύρεται σε σκοτεινούς δρόμους και οδηγείται σε καταστροφή και σε απώλεια. Ο άφρων είναι ασεβής ∙ η αφροσύνη του τον οδήγησε στην άρνηση του Θεού: «Εἶπεν ἄφρων ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ• οὐκ ἔστι Θεός». Η ψυχή του άφρονα λατρεύει το σώμα και το σαρκικό φρόνημα. Το δε φως που υπήρχε σ’ αυτήν κατέληξε να γίνει σκοτάδι . Όταν περιεργάζεται τον κόσμο, τίποτε άλλο δεν διακρίνει παρά την άστατη ύλη στις διάφορες μορφές της. Η δυνατή του όραση δεν μπορεί να διακρίνει τίποτα στο σκοτάδι που την περικυκλώνει , έξω από την ύλη που στερείται πνεύματος. Η ψυχή του άφρονα αρνήθηκε την ίδια της την ύπαρξη , γιατί ο άφρων πορεύεται στο σκοτάδι και νύχτα ζοφερή έχει πλημμυρίσει την ψυχή του. Οι δρόμοι του άφρονα οδηγούν στον Άδη. Η πορεία της αφροσύνης του είναι γεμάτη σφάλματα και πολύ δύσβατη. Η ίδια η δημιουργία με μια φωνή «κραυγάζει» και εξαγγέλλει τη δημιουργική σοφία. Μόνο ο άφρων τολμά να την απορρίπτει. Από κοινού η γλώσσα της ανθρωπότητας , ομολογεί ότι υπάρχει Δημιουργός του σύμπαντος, ο άφρων άνθρωπος όμως στέκεται αντίθετος σ’ αυτήν. Ο άφρων αρνείται τον Θεό μέσα από την καρδιά του. Αρνείται τον θεμελιωτή τη στιγμή που βλέπει την οικοδομή. Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος λέει για τον άφρονα: «Είπε ο άφρων στην καρδιά του∙ δεν υπάρχει Θεός , δεν υπάρχει θεμέλιο∙ και πώς στέκεται η οικοδομή; Δεν υπάρχει η καρίνα , η βάση του πλοίου∙ και πως αυτό συγκροτήθηκε; Δεν υπάρχει ναυπηγός∙ και πώς αρμολογήθηκε το καράβι; Δεν υπάρχει οικοδόμος∙ και πώς έγινε το σπίτι; Δεν υπάρχει μουσική∙ και πώς ακούγεται από τη λύρα η μουσική; Δεν υπάρχει αυτός που προβλέπει∙ και πώς μέσα απ’ όλα αναδεικνύεται η πρόνοια του Θεού; Δεν υπάρχει ο ηνίοχος∙ και πώς οδηγούνται τα άρματα των τεσσάρων τροχών; Δεν υπάρχει ο αγαλματοποιός∙ και πώς έγιναν οι άνθρωποι που, όπως τα αγάλματα, βρέθηκαν στον κόσμο; Δεν υπάρχει ο καμαροποιός∙ και τότε ποιος στερέωσε σαν καμάρα τον ουρανό; Δεν υπάρχει ο χρυσοχόος∙ και τότε ποιος ακούμπησε τον ήλιο στον ουρανό σαν έναν ολόχρυσο δίσκο πάνω σ’ ένα τραπέζι; Δεν υπάρχει ο λαμπαδούχος∙ και τότε ποιος έστησε τη σελήνη σαν ασημένια λαμπάδα μέσα στη νύχτα; Δεν υπάρχει αυτός που φωτίζει∙ και τότε ποιος έδωσε σε σένα αστέρια να σου φέγγουν και να σε φωταγωγούν; Δεν υπάρχει αυτός που έφτιαξε «φῶτα μεγάλα μόνῳ»∙ και τότε ποιος τοποθέτησε σε τόσο ύψος τα αστέρια και τα έκανε να ανάβουν σαν λυχνάρια; Καθώς και ο προφήτης λέει: «τῷ ποιήσαντι φῶτα μεγάλα μόνῳ, τὸν ἥλιον εἰς τάς ἀρχὰς τῆς ἡμέρας καὶ τὴν σελήνην εἰς τάς ἀρχὰς τῆς νυκτός ». Δεν υπάρχει ο Δημιουργός και πώς η καλλονή , η μεγάλη ομορφιά των κτισμάτων, μαρτυρά τον Κτίστη; Γιατί εξαιτίας του τόσου μεγέθους και της τόσης ομορφιάς , κατ’ αναλογία, μπορούμε σ’ αυτά να δούμε τον Δημιουργό. Είπε ο άφρων μέσα στην καρδιά του: δεν υπάρχει Θεός. Όλα όσα γίνονται δηλαδή, πράττονται και ενεργούνται στον κόσμο, έχουν αυτόν που τα σχεδιάζει και αυτόν που τα εκτελεί και μόνο ο κόσμος δεν έχει Αυτόν που τον δημιούργησε και τον στόλισε; Αν για σένα δεν υπάρχει Θεός, τί κάνεις στον χώρο όπου υπάρχουν τα του Θεού; Μένεις στο σπίτι του Θεού και αρνείσαι τον οικοδεσπότη; Ή δώσε το ενοίκιο που δεν είναι τίποτα άλλο από την ευχαρίστηση ή φύγε από το σπίτι. Γιατί μένεις και μολύνεις το σπίτι βλασφημώντας;».
Ο άφρων αποστράφηκε τη φρόνηση που είναι αρετή της νόησης , τη λαμπάδα της ψυχής , τη βασίλισσα των λογισμών και τη διδασκαλία των καλών, και απέβαλε τη σοφία, τη σύνεση και τη γνώση. Άφρονα λέει ο Γραφή, όχι αυτόν που δεν έχει μυαλό, ή τον παράφρονα, ή αυτόν που έχει λίγο μυαλό, αλλά τον κακόφρονα. Ταλαίπωρος άνθρωπος ο άφρων.


Πηγή: «Το γνώθι σαυτόν
ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ»
ΑΓΙΟΥ ΝΕΚΤΑΡΙΟΥ ΠΕΝΤΑΠΟΛΕΩΣ
Γ΄ΕΚΔΟΣΗ
Απόδοση στη Νέα Ελληνική:
Ευανθία Χατζή
Επιμέλεια κειμένου- Επίμετρο:
Γιώργος Μπάρλας
ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΘΩΣ
Αθήνα 2011