Ημ. Δημοσίευσης: Dec 30, 2010
του Δρ Κωνσταντίνου Β. Ζορμπά, Θεολόγου-Κοινωνιολόγου
Το τελευταίο διάστημα γινόμαστε μάρτυρες παλαιών και νέων σκανδάλων για τη διαφθορά του ελληνικού Κράτους ή την κακοδιοίκησή του, με αποτέλεσμα να έχουμε πολλές πολιτικές ή άλλες εντάσεις και ενστάσεις για τα κακώς κείμενα της ελληνικής κοινωνίας. Παράλληλα πολίτες καταγγέλλουν περιπτώσεις χρηματισμού ή αδιαφορίας του διοικητικού μηχανισμού για την εξυπηρέτησή τους. Άλλοι πάλι γίνονται μάρτυρες παράλογων απαιτήσεων χωρίς να μπορούν να μιλήσουν ή όταν μιλούν βρίσκονται απέναντι στην αδιαφορία του συμπολίτη! Μέσα σε όλα αυτά πρωταρχικό μέλημα όλων η απαίτηση για διαφάνεια σε όλα τα επίπεδα.
Τι είναι όμως η διαφάνεια και από πού προέρχεται; Σύμφωνα με τη Διεθνή Τράπεζα διαφθορά είναι η «κατάχρηση δημόσιου αξιώματος για ιδιωτικό όφελος (οικονομικό, πολιτικό, κομματικό)». Στη Χώρα μας, όπως προκύπτει από καταγγελίες πολιτών, προβλήματα διαφθοράς εντοπίζονται στον πολεοδομικό τομέα και στα τεχνικά έργα, ή στην Υγεία (προμήθειες). Σε αυτά προστίθεται η κακοδιαχείριση και η αδιαφάνεια της κρατικής λειτουργίας -που συχνά ταυτίζεται από τους πολίτες με τη διαφθορά αλλά και ποικίλα οικονομικά και πολιτικά ή ακόμη και εκκλησιαστικά σκάνδαλα.
Οι παράγοντες που την ενισχύουν δεν είναι όμως λίγοι ή σε κάθε περίπτωση δεν είναι αμελητέα η σοβαρότητά τους. Η έλλειψη π.χ. των κατάλληλων μηχανισμών ελέγχου και η απουσία διαφάνειας στις αποφάσεις είναι τα κυριότερα αίτιά της. Επίσης, η μεγάλη γραφειοκρατία και η ανεξέλεγκτη και υπερβολική εξουσία των αρμοδίων υπαλλήλων ενισχύουν την τάση για διαφθορά. Αλλά και οι μακρόχρονες δικαστικές διαδικασίες όπως η παραγραφή αδικημάτων, η ψυχοφθόρα διαδικασία, η ασύμφορη οικονομική συμμετοχή για τον πολίτη βοηθούν στην ενίσχυση της διαφθοράς.
Χωρίς να υποστηρίζουμε ότι ο έλληνας πολίτης είναι άμοιρος ευθυνών -αφού ενισχύει εκούσια ένα σύστημα το οποίο και καταγγέλλει- οι ευθύνες αυτές ενισχύονται και από ένα ιδιόμορφο οικονομικό σύστημα που επιβάλλει, δια μέσου της ελεύθερης αγοράς, τον ίδιο τον πολίτη να συμπεριφέρεται ανάλογα. Όταν η κοινωνία ζει στην παραοικονομία και την ‘κοινωνική ζούγκλα’, όπου οι μεγάλες επιχειρήσεις τρώνε τις μικρές, όταν η πολιτική αρχή και η ανώτερη διοικητική γραφειοκρατία διαφθείρονται, πώς μπορεί ο πολίτης να διαφοροποιηθεί; Από την άλλη, η ατιμωρησία δημοσίων υπαλλήλων, τόσο ποινικά όσο και πειθαρχικά, έχει απογοητεύσει τους πολίτες και τους αποθαρρύνει να προβαίνουν σε συνεχείς καταγγελίες χωρίς αποτέλεσμα τις περισσότερες φορές.
Όλα αυτά τα φαινόμενα κλονίζουν τους θεσμούς και την εμπιστοσύνη των πολιτών σε αυτούς που θεωρούν ότι μόνο με πλάγια μέσα μπορούν να ξεπεράσουν τα γραφειοκρατικά προβλήματα. Από την άλλη εμφανίζονται όλο και περισσότερες ανεξάρτητες αρχές, που λογοδοτούν στο Ελληνικό Κοινοβούλιο χωρίς να ελέγχονται από την εκάστοτε Κυβέρνηση και οι οποίες έχουν κατακτήσει την αξιοπιστία τους στη συνείδησή μας (Συνήγορος του Πολίτη, Αρχή Προστασίας Προσωπικών Δεδομένων, κλπ), και κάποιους άλλους ελεγκτικούς μηχανισμούς που ολοένα και περισσότερο γίνονται γνωστοί στο ευρύτερο κοινό (Σώμα Επιθεωρητών Ελεγκτών Δημόσιας Διοίκησης κλπ). Ωστόσο, φαίνεται ότι και αυτοί δεν έχουν ακόμα πετύχει το στόχο τους, αφού δεν μπορούμε να δούμε την πολυπόθητη διαφάνεια.
Γιατί άραγε συμβαίνουν όλα αυτά και με ποιον υγιή τρόπο θα μπορούσαμε βγούμε από το αδιέξοδο αυτό; Πιστεύουμε ότι όλα αυτά μας φέρνουν στην αρχή και όχι στο τέλος. Τώρα που η Εκκλησία δίδει την Ευχή της στους άρχοντες του τόπου (Περιφερειάρχες, Δημάρχους) υπενθύμιζε ότι « ….Διακονησάτωσαν και ου διακονηθήτωσαν, ούκ άρξουσιν ούτοι εν ημίν, αλλά συ άρξεις ημών δι’αυτών, ότι πάσα αρχή και εξουσία υπό σου τέτακται και ουκ έστιν εξουσία ει μη υπό σου».
Δεν έχουμε πρόθεση να ενισχύσουμε τα παραπάνω με ‘θεοκρατικές’ διεξόδους στα αδιέξοδα της πολιτικής μας θεωρίας και πράξης. Καλόν είναι να διερωτηθούμε εάν εμπεριέχεται ακόμη κάποια ουσία στα παραπάνω ή απλώς αποτελούν μια συνηθισμένη φιέστα. Αν και πόσο είναι συνειδητό –τουλάχιστον ακόμη- ότι το Σύνταγμα της Χώρας μας και ο όρκος των Βουλευτών και των Υπουργών αναφέρεται στην Αγία Τριάδα και το αληθινό περιεχόμενο της εντολής δεν δίδεται μόνο από το λαό αλλά ο καθένας έχει την υποχρέωση να υπακούει και στις εντολές του ίδιου του Θεού!
Αλλά και από την πλευρά της Εκκλησίας αντιμετωπίζουμε τα θέματα από νομικής, ιστορικής, διαχειριστικής, επικοινωνιακής προοπτικής και όχι από καθαρά θεολογικής προοπτικής. Φθάσαμε στο σημείο να διαχωρίσουμε την Εκκλησία σε “ποιμαίνουσα” και σε “θεολογούσα” σαν να μην υπάρχει ταύτιση των δύο. Δυστυχώς δεν ενεργούμε πλέον ως θεραπευτές του λαού του Θεού. Όπως έλεγε ο άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος είμαστε ευσεβείς στο να καταγγέλλουμε την ασέβεια των άλλων. Επηρεαζόμαστε από την κοσμική έννοια της διοικήσεως. Τα κηρύγματα είναι ηθικολογικά, κοινωνικά, πολιτικά και τις περισσότερες φορές μεταφέρουμε στον άμβωνα τα όσα γίνονται στην κοινωνία, δήθεν για να το κάνουμε σύγχρονο. Αλλά δεν είναι αυτό το πρόβλημα. Όταν γίνεται ένα αθεολόγητο κήρυγμα εκπίπτει δυστυχώς σε πολιτικο-κοινωνικό λόγο, με συνέπεια να δημιουργούμε εύκολους συνειρμούς και άπραγους πιστούς. Άραγε πως θα μπορούσε να ερμηνευθεί σε μια ευχαρισταική σύναξη ο λόγος «άρχων δίκαιος ανίστησι χώραν, ανήρ δε παράνομος κατασκάπτει;» (Παροιμίες, 29:4). Πώς θα μπορούσε να μιλήσει κανείς για το λόγο του Θεού ως ο μόνος διαφανής λόγος ο οποίος μπορεί και είναι «ενεργής, τομώτερος και διϊκνούμενος άχρι μερισμού ψυχής τε και σώματος» (Εβρ., 4:12);
Σίγουρα δεν μπορούμε να ζήσουμε σε μια αναμάρτητη Χώρα. Η Εκκλησία γνωρίζει πάντοτε ότι όλοι, λαός και εξουσία, βρισκόμαστε σε κρίση ίσως και στο ίδιο κρίμα. Όχι με την έννοια της καθολικής ευθύνης. Αλλά με την έννοια μιας κοινής ενοχής, τουλάχιστον στο μέτρο που υπήρξε κοινή ανοχή. Η διαφάνεια αποτελώντας έναν από τους πυλώνες της καλής διακυβέρνησης στηρίζεται άμεσα στην πληροφόρηση που είναι και η πηγή της καλής σχέσης των πολιτών –δηλαδή της διακονίας του πολίτη και της αγάπης- με τον κρατικό διοικητικό μηχανισμό, την κυβέρνησή του ή την αποκεντρωμένη διοίκηση. Εξάλλου, ας μην ξεχνάμε ότι η διαφάνεια αποτελεί στοιχείο όλων των δημοκρατικών συστημάτων και μπορεί να υπάρχει μόνο με την πληροφόρηση του κοινού και με την πρόσβασή του σε όλες τις αποφάσεις (κυβερνητικές και αυτοδιοικητικές) με δυνατότητα συμμετοχής του στη λήψη τους ή έκφρασης λόγου και όχι ερήμην του.
Η διαφάνεια πρέπει να περνά από την μετάνοια και να φθάνει στο φως του Χριστού, του μόνου ικανού να απαλύνει τις πληγές και να αποκαταστήσει μια κοινωνία συνοχής και αλληλεγγύης. Η προτροπή του Αββά Ισαάκ επίκαιρη: «…τους αδελφούς ου φεύγω, αλλά την των δαιμόνων κακοτεχνίαν. Και γαρ εάν τις κατέχη λαμπάδιον φωτός, και βραδύνη εις τον αέρα ιστάμενος, σβέννυται απ’ αυτού, ούτω και ημείς φωτιζόμενοι υπό της αγίας προσφοράς, εάν βραδύνωμεν έξω του κελλίου, σκοτίζεται ημών ο νους» (Γεροντικόν, Αθήνα 1970², σελ. 57).
Πηγή: amen.gr