Κρυφό Σχολειο, Για όσους θέλουν να ξεχνούν

[Athanasios]

ΟΠΛΑΡΧΗΓΟΙ & ΑΛΛΑ ΕΠΙΣΗΜΑ ΠΡΟΣΩΠΑ
ΖΩΓΡΑΦΙΣΜΕΝΑ ΜΕΣΑ ΣΕ ΕΚΚΛΗΣΙΕΣ


Συνήθιζαν, κατά τους χρόνους της δουλείας του γένους μας, πολλούς από τους υπέρ πίστεως και πατρίδος πέσοντας να τους θάπτουν οπίσω από το άγιον βήμα της εκκλησίας, και τα όπλα τους να τα κρεμνούν μέσα εις αυτήν, κατά το λαϊκόν τραγούδι οπού λέγει:



«Τ’ αντρειωμένου τάρματα
δεν πρέπει να πουλιώνται,
μον’ πρέπει τους στην εκκλησιά,
και κει να λειτουργιώνται.»


Εις μερικάς περιστάσεις, εκτός από τους ιδρυτάς, εζωγράφιζαν εις τας εκκλησίας και τας εικόνας των γενναίων οπού εσκοτώθηκαν δια την πίστιν.

Ούτω, εις την εκκλησίαν της Κατούνας ευρίσκετο η εικών του παλαιού οπλαρχηγού Μεϊντάνη, εις την ιεράν μονήν του Βαρλαάμ των Μετεώρων ήτον η εικών του Ανδρούτσου, του Νούτσου Κοντοδήμου εις το καθολικόν της μονής του Προδρόμου Ρογκοβού, κοντά εις το Τσεπέλοβον της Ηπείρου, του Χρήστου Μαρίνου εις την εκκλησίαν του Ευαγγελισμού εις το χωρίον Άνω Σουδενά, του Διαμάντη Σπατούλη εις την εκκλησίαν του Αλεποχωρίου Μπότζαρη, και άλλων πατριωτών και πολεμιστών εις άλλας εκκλησίας.

Ομοίως εις την εκκλησίαν του Αγίου Νικολάου εις το χωρίον Βοϊβόντα της Καλαμπάκας, οπού έχει κτισθεί εν έτει 1818, και ιστορήθει εν έτει 1839, παρά του ζωγράφου Χρήστου ιερέως και παπαοικονόμου εκ Σαμαρίνας, δι΄ εξόδου Γούλα Πασιά, υπάρχει εικών της Βασιλικής, χριστιανής συζύγου του Αλή Πασά των Ιωαννίνων, ιστορημένη εις την αριστεράν αψίδα.

Από τα παράδοξα οπού εζωγράφιζαν ενίοτε οι ολιγογράμματοι αγιογράφοι εις τον καιρόν της δουλείας, είναι και το ότι πολλάκις παριστάνουν τους ασεβείς Εβραίους ή Ρωμαίους, εις σχήμα Τούρκων, με φέσια και σαρίκια εις την κεφαλήν και με εστριμμένους μύστακας, και ενδεδυμένους με τσουμπέδες και με καφτάνια, ως π.χ. εις την Προδοσίαν, εις την Μαστίγωσιν, εις την Σταύρωσιν, εις την Ανάστασιν, και ιδίως τους δημίους εις τα μαρτύρια των αγίων.

Άλλοι πάλιν εζωγράφιζαν κάποια θέματα από την αρχαίαν Ελληνικήν ιστορίαν και μυθολογίαν, καθώς είναι εκείνη η εικών εις τον νάρθηκα μιας μονής της Πίνδου, οπού παριστάνει τον Χρόνον, κατά το άγαλμα του αρχαίου Λυσίππου, με το ποιήμα οπού είχε γραφή επάνω εις το βάθρον του.

[Athanasios]

Ο Γάλλος ιστορικός Πουκεβίλ απαριθμεί τις θυσίες των Ελλήνων κληρικών σε 11 πατριάρχες, 100 επισκόπους και 6000 ιερείς και καλόγερους. Ιδιαίτερα από την περιοχή της Ελλάδος αναφέρονται επώνυμα στις πηγές 73 αρχιερείς, που έλαβαν ενεργό μέρος στον Αγώνα. Σαρανταδύο Αρχιερείς υπέστησαν ταπεινώσεις, εξευτελισμούς, φυλακίσεις, διώξεις κάθε είδους, βασανιστήρια, εξορίες κ.λπ. Δύο Οικουμενικοί Πατριάρχες (Γρηγόριος Ε', Κύριλλος ΣΤ') και 45 Αρχιερείς (Μητροπολίτες) εκτελέσθηκαν ή έπεσαν σε μάχες.

[Athanasios]

Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΟΥ 1821& ΘΥΜΑΤΑ ΙΕΡΕΙΣ


Κατά την εθνική εξέγερση του 1821 αλλά και σε άλλες νωρίτερες ή παλαιότερες περιπτώσεις ο κλήρος και οι ιεράρχες αποτελούν προπομπό τους. Χωρίς αυτούς η εξέγερση γίνεται απρόθυμη. Σε τέτοιες στιγμές οι πολιτικοί και οι στρατιωτικοί ανησυχούν και ζητούν επειγόντως να εξορμήσουν οι ιεράρχες στην ύπαιθρο προς ενίσχυση του επαναστατικού φρονήματος του ελληνικού λαού.

Αυτό έγινε τον Μάιο του 1825. Μετά από έγγραφη εντολή του εκτελεστικού προς το υπουργείο Θρησκείας, εκδόθηκε σχετική εγκύκλιος προς τους αρχιερείς Άργους, Τριπολιτσάς, Παροναξίας, Φαρσάλων, Αιγίου, Πατρών, Λεονταρίου, Μυστρά, Μεσσήνης κ.λ.π. η οποία κατέληγε ως εξής: «… Οι ρηθέντες αρχιερείς κινηθώσι δια τας δεδιαληφθείσας επαρχίας όσον τάχος δια να συντρέξουν εις την ταχείαν ξεκίνησην των στρατευμάτων».



Όρκος & ευλογία αγωνιστών, Πίνακας Πέτερ φον Ες


Το ίδιο έτος (1825) το υπουργείο θρησκείας δια του υπουργού, επισκόπου Δαμαλών Ιωνά, απευθύνει στον επίσκοπο Αρδαμερίου Ιγνάτιο το παρακάτω έγγραφο: «Προσκαλείσαι παρά του υπουργείου τούτου ότι άμα λάβης την παρούσα διαταγή, χωρίς αναβολή καιρού να περιέλθης εις όλην την επαρχίαν να παραστήσης προς τους εκεί κατοίκους των χωρίων τον μέγαν κίνδυνον της πατρίδος παρά των εχθρών και καθ’ όλους τους εκκλησιαστικούς τρόπους να παρακινήσεις όλους τους Χριστιανούς να λάβωσιν τα όπλα και να τρέξωσι το γρηγορώτερον εις το στάδιον τούτο του Ιερού αγώνος, όσοι πιστοί, όσοι εις Χριστόν, επειδή εχάθημεν, εχάθημεν και η πατρίς απώλεται…»

Η Ύδρα, Σπέτσες και Ψαρά καλούν το 1821 με την επαναστατική προκήρυξη τους, τους ιερωμένους να γίνουν συνελευθερωτές του Γένους, αρματωμένοι με την πανοπλία του ουράνιου βασιλέως και τα επίγεια όπλα. Ιδού μια χαρακτηριστική περικοπή: «Άνδρες θείοι, μεσίται Θεού και ανθρώπων, γένητε τώρα συνελευθερωταί. Ενδύσατε την πανοπλίαν του ουρανίου Βασιλέως και τα επίγεια όπλα ομού κατά των βλασφημούντων το Πανάγιον Όνομα του Υψίστου, κατά των βεβηλούντων τους θείους τους ναούς, κατά των ασεβαστάτων και τυραννικωτάτων Οθωμανών. Οι ιεραί χείρες σας, αι ευλογούσαι τους Ορθοδόξους Χριστιανούς, ας λάβωσι τώρα μάχαιραν και πυρ κατά τωντυραννούντων τους Ορθοδόξους… Εγλερθητε, Χριστιανοί ήρωες. Ο Κύριος των δυνάμεων είναι μεθ΄ υμών υπέρ της ελευθερίας του γένους ο αγών υπέρ της ελευθερίας της πίστεως μάχεσθε. Ευλογήτε, ενθαρρύνεσθε, κανείς ας μη μείνη αργός εις τον ιερόν τούτον πόλεμον…»

Ο αγώνας της εθνεγερσίας με σύνθημα «για του Χριστού την πίστη την αγία και της πατρίδος την ελευθερία», ξεκινάει από την Εκκλησία. Μέσα στον ναό των Τριών Ιεραρχών του Ιασίου παίρνει ο Υψηλάντης, από τα χέρια του μητροπολίτη Μολδαβίας Βενιαμίν Κωστάκη, το πολεμικό ξίφος. Και ο ίδιος ο μητροπολίτης ευλογεί την σημαία του αγώνα.

Την επανάσταση του 1821 κηρύττει επίσημα στο Μοναστήρι της Αγίας Λαύρας ο δεσπότης Π. Πατρών Γερμανός. Αλλά και την Καλαμάτα σχεδόν ταυτόχρονα, ευλόγησαν τα όπλα 24 κληρικοί…

Ο Ιστορικός Διονύσιος Κόκκινος μαρτυρεί ότι «Οι αυτοθυσιασθέντες χάριν του εθνικού καθήκοντος κληρικοί, καθ’ όλην την περίοδον της Τουρκοκρατίας είναι τόσοι ώστε αποτελούν ηρωικήν λεγεώνα». Ο Γάλλος ιστορικός Πουκεβίλ απαριθμεί τις θυσίες των Ελλήνων κληρικών σε 11 πατριάρχες, 100 επισκόπους και 6000 ιερείς και καλόγερους. Ο Γερμανός ιστορικός Μένδελσον Βαρθόλομυ ονομάζει τον πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως «Αυτοκράτορα των ελλήνων, αιχμάλωτων εις τα χείρας του σουλτάνου». Οι ιερωμένοι είναι συνήθως οι ύποπτοι για ενέργειες κατά της Πύλης. Μάλιστα επειδή το Πατριαρχείο εμπνέει τον απλό λαό, οι Τούρκοι προσπαθούν πάντοτε να το έχουν με το μέρος τους ώστε να μην υπάρχουν προβλήματα κατ’ επέκταση και με το λαό. Γι αυτό και μετά τις διάφορες κατηγορίες ενάντια στους κληρικούς οι Τούρκοι συνέχισαν με εγκληματικές πράξεις κατά Πατριαρχών και Επισκόπων, με επιδρομές κατά των μοναστηριών και σφαγές καλόγερων.

[Athanasios]

Παλαιών Πατρών Γερμανός υψώνει στην σημαία της επανάστασης και οι οπλαρχηγοί ορκίζονται.


Την αγωνιστική παρουσία του κλήρου στον καιρό της Επανάστασης του 1821 επισημαίνουν φιλέλληνες και ξένοι. Έτσι λοιπόν, ο Άγγλος Χάμφρεϋς γράφει «Ανάμεσα στους στρατιώτες βρίσκονταν και μεγάλος αριθμός παπάδων. Αυτοί οι πρωτεργάτες του ξεσηκωμού».

Ο Κορσικανός πρόξενος της Ολλανδίας στην Αθήνα, Ντομένικο Οριγκόνο, γράφει: «Οι Τούρκοι στην Αθήνα κάνουν τα πάντα για να συλλάβουν παπάδες, γιατί όπως διαδίδεται οι παπάδες είναι αρχηγοί των επαναστατών».

Ο Ιστορικός Δ. Κόκκινος γράφει ότι «ο κλήρος υπήρξε και ο οδηγός της φυλής και το στήριγμα της.».

Ο Απόστολος Δασκαλάκης υπογραμμίζει ότι «ο Ορθόδοξος ελληνικός κλήρος απετέλεσε πρωταρχικόν παράγοντα της κηρύξεως της επαναστάσεως και της επιτυχίας ταύτης…».

Ο Π. Καρολίδης εξαίρει τον αγώνα της εκκλησίας υπέρ της ελευθερίας του γένους «και δια των πολεμικών πράξεων των λειτουργών αυτής».

[Athanasios]

«Ο κλήρος υπήρξε και ο οδηγός της φυλής και το στήριγμα της»
Ιστορικός Δ. Κόκκινος



Στα Ιωάννινα στα χρόνια του Δεσποτάτου στο νησί «Μονήν των Φιλανθρωπινών», την επονομαζόμενη τώρα «του Σπανού», ο οικονόμος των Ιωαννήνων Μιχαήλ Φιλανθρωπινός ίδρυσε την πρώτη σχολή στην Ήπειρο, το «Φροντιστήριον» και το οποίο διευθύνονταν από την γεννεά των Φιλανθρωπινών οι οποίοι ήταν ηγούμενοι και διδάσκαλοι του φροντηστηρίου. Η σχολή αυτή διατηρήθηκε μέχρι το 1642. Στο Νάρθηκα της σήμερα σώζονται τοιχοφραφίες των Ελλήνων Φιλοσόφων Πλάτωνα, Σόλωνα, Πλούταρχου, Θουκιδίδη, Απολλώνιου και Αριστείδη. Στην σχολή αυτή απεφήτησαν οι μοναχοί Πρόκλος καο Κομνηνός, ο Νήφων Μεταξάς, ο ηπειρώτης πατριάρχης Ιωάσαφ, ο Μάξιμος ο Πελλοπονήσιος, οι αδελφοί Αψαράδες κ.α. Επίσης στο ίδιο νησί λειτουργούσε και άλλη σχολή μικρότερη μέσα στην μονή του Αγίου Νικολάου. Με μαθητές τον Σωφρόνιο, ο Επιφάνιος Ηγουμένου, ο Νικόλαος Γλυκύς, ο Νικόλαος Κεραμέυς κ.α. ¨άλλη σχολή λειτουργούσε στην πόλη των Ιωαννίνων ονομαζόμενη «Μικράν».

Η σχολή του Επιφανείου, μετέπειτα Μαρούτσιος ανοίγει νέους πνευματικούς ορίζοντες στην Ήπειρο και είναι υπό την διεύθυνση του Ευγενίου του Βουλγάρεως. Μετέπειτα ονομασθείσα Καπλάνειος τελεί υπό την αναγνώριση του Πατριαρχείου γι‘ αυτό ονομάσθηκε Πατριαρχική. Πολύ αργότερα στην Ήπειρο μονές θα χρηματοδοτήσουν διδάσκλαους αλλά και θα φιλοξενούν σχολεία κατά το σύστημα των Φιλανθρωπινών αλλά και του Στρατηγόπουλου. Παραδείγματα μονή Καμύτσανης, και Γηρομερίου εν Φιλιάτες, του Βησαρίωνα εν λογγιάδες, προφήτη Ηλία εν Ζίτση, της Βέλλας στα Δολιανά, της Μολυβδοσκέπαστου στην Δεπαλίτσα συντηρούσαν σχολεία μέσα στα οποία δίδασκαν στα πέριξ χωριά κατά τον 18ο αιώνα

[Athanasios]

«Ο Ορθόδοξος ελληνικός κλήρος απετέλεσε πρωταρχικόν παράγοντα της κηρύξεως της επαναστάσεως και της επιτυχίας ταύτης…».

Απόστολος Δασκαλάκης


«Ο ΚΑΠΕΤΑΝ ΔΕΣΠΟΤΗΣ»

Ο Επίσκοπος Βρεσθένης Θεοδώρητος γεννήθηκε στην Νεμνίτσα της Γορτυνίας το 1787. Μετά τα πρώτα γράμματα που διδάχθηκε από ιερείς και διδασκάλους της Βυτίνας, κατέβηκε στα Βρέσθενα Λακεδαίμονος, όπου δεσπότης ήταν ο αδελφός του πατέρα του Θεοδώρητος ο Α’ στην επισκοπή του οποίου συμπλήρωσε την εκπαίδευσή του. Στις 5 Απριλίου του 1813 θα χειροτονηθεί επίσκοπος και διάδοχος του θείου του με έδρα τα Βρέσθενα. Ενώ είναι άνθρωπος μικρής σχετικά παιδείας φροντίζει για την διάδοση των γραμμάτων και την ίδρυση σχολείων στα Βρέσθενα και στην Βαμβακού, του «Βρεσθενείου και Βαμβακώου», τους διδασκάλους τους οποίους πλήρωνε κατά το πλείστον ο ίδιος από τα τυχερά του και μετά από την πενιχρή του σύνταξη. Παράλληλα στις 20 Ιουλίου 1820 εμυήθηκε από τον Π. Αρβάλη στην φιλική Εταιρία (Ιω. Μελετοπούλου, Αρχείον Σέκερη, σ. 109).

Στις 24 μαρτίου του 1821 σταυρό, σπαθί αρπάζει κι εμπρός εμπρός φωνάζει, για πίστη, για πατρίδα, την μόνη μας ελπίδα. Τον βρίσκουμε πολέμαρχο στα Βέρβενα με τους Λακαιδεμόνιους όπου σύστησε την πρώτη αλλά υποτυπώδη στρατιωτική επιμελητεία, το περιλάλητο «κελάρι» του Βρεσθένης. Γράφει παρακινητικά γράμματα στους διστακτικούς Υδροσπετσιώτες, ευλογείι τα όπλα στο Βαλτέτσι, δολιανά και παντού και μπαίνει με τους πρώτους στις 23 Σεπτεμβρίου στην Τριπολιτσά. Τα όπλα του, το καριοφίλι και το γιαταγάνι κοσμούν το ιστορικό αρχείο της Μητροπόλεως της Μονεμβασιάς και Σπάρτης. Ο Κολοκοτρώνης τον αποκαλούσε «Καπετάν δεσπότη», ο Πετρόμπεης «εξοχοσεβασμιώτατο» και οι άλλοι «σεβασμιοπερίδοξο και σεβασμιοεκλαμπρότατο». Στις 26 Μαΐου ανακηρύσσεται πρόεδρος του 2ου διοικητικού οργάνου της επαναστάσεως, της Πελοποννησιακής Γερουσίας.. Με το αξίωμα αυτό προσφέρεται για την παράδοση των Τούρκων του Ναυπλίου όπου και μπαίνει στις 18 Ιουνίου αλλά με την κάθοδο του Δράμαλη κρατείται όμηρος μέχρι την 1 Δεκεμβρίου του 1821 όταν παραδόθηκε το Παλαμήδι και τον βρήκε αποκαμωμένο ο Κολοκοτρώνης. Στις 30 Μαρτίου του 1823 εκλέγετε αντιπρόεδρος του βουλευτικού σώματος αλλά στην πραγματικότητα πρόεδρος. Στις 2 Φεβρουάριου του 1828 θα γυρίσει ξανά στην αρχιεπισκοπή του. Πέθανε στις 26 Απριλίου του 1843.

[Athanasios]

«Ανάμεσα στους στρατιώτες βρίσκονταν και μεγάλος αριθμός παπάδων. Αυτοί οι πρωτεργάτες του ξεσηκωμού».

Χάμφρεϋς





«ΟΙ ΔΥΟ ΑΝΘΙΜΟΙ & άλλοι»

Μαζί με τον «Καπετάν Δεσπότη» ανάμεσα στους πολιορκητές της Τριπολιτσάς βρίσκεται και ο επίσκοπος Έλους Άνθιμος από το Στενό Αρκαδίας. Με την έναρξη της επανάστασης στρατολογεί μαχητές και τίθεται επικεφαλής τους στα Βέρβαινα, δίπλα στον «Καπετάν Δεσπότη». Κατόπιν θα λάβει μέρος στην πολιορκία της Τριπολιτσάς και δείχνει στον σταυρό στους μαχητές λέγοντάς τους «Εν τούτω νικάτε απόγονοι ελλήνων οι Χριστώνυμοι και της Ορθοδόξου Εκκλησίας ευσεβή τέκνα και κατεβάλλετε τους αθέους Αγαρηνούς». έδειχνε το τείχος της Τριπολιτσάς και έλεγε «-Βλέπετε εκεί; Πίσω από κείνη την μάντρα είναι ο παράδεισος. Όποιος πάρει την σκάλα και ανέβει το τείχος πάει στον Παράδεισο!». Ο ιστορικός Π. Τρικούπης αναφέρει ότι μια μέρη ο Άνθιμος πήρε από την ζώνη του οπλαρχηγού Χαραλάμπη τις 2 πιστόλες του και σχημάτισε τον σταυρό και προτείνοντας τες είπε: «Έλληνες ! ο Κύριος ευλόγησε και αγίασε τα όπλα σας». Πέθανε το Σεπτέμβριο του 1821 στην Τριπολιτσά.



Ο Κολοκοτρώνης ορκίζεται στην Φιλική Εταιρία στον Άγιο Γεώργιο των φιλικών στην Ζάκυνθο



Ο ιερομόναχος Σεραφείμ από το Φανάρι Θεσσαλίας είναι αρχηγός της επανάστασης των Αγραφιωτών, ενώ ο Νικηφόρος Ρωμανίδης, πρώην διάκος του Πατριάρχη του Ε’ πήρε ενεργό μέρος στην επανάσταση του 1821. Διακρίθηκε ως πολεμιστής υπό τις διαταγές του Ανδρέα Μιαούλη.

Ο ιερομόναχος Άνθιμος Αργυρόπουλος, φιλοξένησε στο μοναστήρι του την οικογένεια Μπότσαρη μετά την άλωση του Σουλίου. Ο ίδιος όρκισε σαν μέλη της Φιλικής εταιρίας τον Θ. Κολοκοτρώνη καθώς τον Κ. Πετμεζά και Νικηταρά.

Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Θεόφιλος ο Β’ ανήκει στους φλογερούς ιεράρχες αγωνιστές του Γένους. Μυημένος και στα πλέον απόρρητα της Φιλικής εταιρίας, αλληλογραφεί με επίσημους κληρικούς και λαϊκούς, μιλάει σε ανοιχτές συγκεντρώσεις στην Πάτμο υπέρ της ανεξαρτησίας και επισημαίνει πόσο μεγάλο κακό είναι η δουλεία. Πραγματοποιεί επικίνδυνα ταξίδια και δίνει το σύνθημα της εξέγερσης. Για χάρη το αγώνα θα χάσει τον Πατριαρχικό θρόνο.

[Athanasios]

«Οι Τούρκοι στην Αθήνα κάνουν τα πάντα για να συλλάβουν παπάδες, γιατί όπως διαδίδεται οι παπάδες είναι αρχηγοί των επαναστατών».


Ντομένικο Οριγκόνο
Πρόξενος Ολλανδίας







ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ


Το όνομα του Αθανάσιου είναι αποτυπωμένο σε κάθε Έλληνα και συμβολίζει τον αγώνα της πατρίδας μας κατά τα ηρωικά χρόνια του ξεσηκωμού. Τον Μάρτιο του 1821, με την κήρυξη της επανάστασης, ο Αθανάσιος Διάκος βρίσκεται στην Μονή του Οσίου Λουκά όπου πραγματοποιεί στρατολόγηση μαχητών για τον αγώνα. Παρών είναι και ο επίσκοπος Ταλαντίου Νεόφυτος με τον Σαλώνων Ησαΐα καθώς και πολλοί πρόκριτοι της Λειβαδιάς. Ο Ησαίας Σαλώνων κηρύττει την επανάσταση στην περιφέρειά του στις 27 Μαρτίου 1821 στο μοναστήρι του Οσίου Λουκά που έχει μεταβληθεί σε επαναστατικό κέντρο αλλά και σε εργαστήριο κατασκευής φυσεκιών.



Ο Αθανάσιος Διάκος στρατολογεί αγωνιστές



Ο Αθανάσιος Διάκος, πρώην καλόγερος στο μοναστήρι του Προδρόμου, πολεμάει με λίγους αγωνιστές εναντίων χιλιάδων Τούρκων, στην γέφυρα της Αλαμάνας. Δίπλα του ένας άλλος ρασοφόρος πολεμιστής, ο ηγούμενος της Δαμάτσας Νεόφυτος. Κάποια στιγμή καθώς βλέπει ο Διάκος τον έσχατο κίνδυνο να πλησιάζει, γέρνει προς τον ιερωμένο του πολεμιστή νεόφυτο και του λέει: «Φύγε τώρα εσύ ηγούμενε για να είσαι αλλού χρήσιμος στο έθνος…».Ο Νεόφυτος όμως δεν θα αφήσει την θέση μάχης του. Μένει και πολεμάει έως ότου πέφτει νεκρός από Τουρκικό βόλι που τον βρίσκει κατάστηθα.

Πιστός στην Πατρίδα και στην Ορθοδοξία και ο Αθανάσιος Διάκος, απορρίπτει την προσφορά των Τούρκων για αλλαξοπιστία όταν εκείνοι τον συλλαμβάνουν πληγωμένο. Μολονότι μάλιστα γνωρίζει ότι τον περιμένει φρικτός θάνατος δια σουβλισμού απαντάει «-Δεν πάτε εσείς και η πίστη σας, μουρτάτες να χαθείτε, εγώ Γραικός γεννήθηκα, Γραικός θε να πεθάνω». Ο Κιοσσέ - Μεχμέτ τον ρώτησε για την αρχή και το σκοπό της επανάστασης και ο Διάκος απεκκρίθηκε «Όλοι οι Χριστιανοί, εσηκώθησαν στ’ άρματα για να ξεσκλαβωθούν» και επέμενε ότι οι Χριστιανοί θα κερδίσουν και τότε τον απείλησαν ότι θα τον παλουκώσουν αλλά ο Διάκος απάντησε «Έχει κι’ άλλους σαν κι’ εμένα ο τόπος, πασά μου» και όταν ο Ομέρ Πασάς του ζήτησε να προσκυνήσει είπε: «Ούτε σε δουλεύω πασά, ούτε και σε οφελώ, αν σε δουλέψω».

Παρακάτω πέφτει ηρωικά αμυνόμενος στην Χαλκωμάτα σε σύγκρουση με τους Τούρκους και ο δεσπότης Σαλώνων Ησαΐας με τον αδελφό του πάπα Γιάννηπου ακολουθούσαν τον Πανουργιά. Τον Δεσπότη τον πιάνουν οι Τούρκοι τραυματισμένο και τον σφάζουν.

Άλλος Ιερωμένος και μαχητής είναι ο πάπα Ανδρέας Μώρης. Ακολουθεί τα παλικάρια του Οδυσσέα Ανδρούτσου και κλείνεται στο Χάνι της Γραβιάς.

[Athanasios]

ΡΟΥΜΕΝΗΣ ΚΑΙ ΒΛΑΧΑΒΑΣ


Χαρακτηριστική περίπτωση ιερωμένου ένοπλου αγωνιστή αποτελεί ο Ρουμελιώτης πρωτοκλέφτης Αλέξιος Ρουμένης που ήταν παλιά καλόγερος στο μοναστήρι του Πρφήτη Ηλία στα Σάλωνα. Για το πόλεμο που έκανε κατά των Τούρκων υπερασπιζόμενος ενόπλως το μοναστήρι, το δημοτικό τραγούδι λέει «Παρασκευή το δειλινό μέσα στο μοναστήρι κλείσθηκε ο Καλόγερος και πολεμάει τους Τούρκους». Ο Καλόγερος τελικά θα σκοτωθεί για τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και το τραγούδι λέει «Κλάψτε πουλιά της Λιάκουρας, τον καπετάν Αλέξη νάθε καούν τα Σάλωνα, του μπέη τα σεράγια σκοτώσαν τον καλόγερο, τον καπετάν Αλέξη»

Ο Ευθύμιος Βλαχάβας παπάς επαναστάτης, αντάρτης στα βουνά αρχηγός της κλεφτουριάς της Θεσσαλίας και της Ηπείρου. Ταξίδεψε στους Άγιους τόπους να προσκυνήσει εκεί που έχυσε το αίμα Του ο Χριστός. Ο Αλή Πασάς τον ονομάζει «διαβολάπαπα» και όταν θα καταφέρει με δόλο να τον πιάσει θα τον θανατώσει με φρικτά βασανιστήρια στα Γιάννενα το 1808. Το τραγούδι λέει «Αηδόνια μου περήφανα, πεύκα καμαρωμένα φέτο να μη λαλήσετε, φέτο να μαραθήτε. Τον Παπαθύμιο πιάσανε, τον καπετάν Βλαχάβα…»

[Athanasios]

ΡΩΓΩΝ ΙΩΣΗΦ


Ο Ρωγών Ιωσήφ βάζει φωτιά στο μπαρούτι

Ιεράρχης Μεσολογγίου που μένει συνεχώς δίπλα στο ποίμνιό του. Μαζί με τους «ελέυθερους πολιορκημένους». Μοιράζεται μαζί τους τα δεινά του πολέμου. Κατά την έξοδο καταφεύγει με λίγους ασθενείς και πληγωμένους στον Ανεμόμυλο. Εκεί πηγαίνουν τα ξημερώματα της 11ης Απριλίου του 1826 και οι επιδρομείς του Ιμπραήμ. Δύο Ημέρες μένουν έγκλειστοι, περικυκλωμένοι και ο ιεράρχης με τους αμάχους. Όταν ο επίσκοπος διαπιστώνει ότι ελπίδα σωτηρίας δεν υπάρχει και βεβαιώνεται δεν θέλουν να πέσουν ζωντανοί στα χέρια των επιδρομέων κατακτητών, αποφασίζει να δώσει τέλος στο δράμα. Βάζει με τον Αρχιμανδρίτη Γεράσιμο Ζαλογγίτη, φωτιά σε μερικά βαρέλια με μπαρούτι που φυλάγονταν στον ανεμόμυλο και ανατινάζονται όλοι στον αέρα.

Αμέσως μετά το ολοκαύτωμα ο Ιμπραήμ διατάζει τους Αγαρνούς να βρουν το σώμα του δεσπότη Ρωγών Ιωσήφ. Τον βρίσκουν καταματωμένο με εγκαύματα και ο περιχαρής Ιμπραήμ δίνει εντολή να στηθεί αμέσως κρεμάλα μπροστά στον Ανεμόμυλο και να κρεμάσουν τον επίσκοπο πριν ξεψυχήσει! Σύ,φωνα με άλλη εκδοχή (Σ. Τρικούπης) «ημίκαυστος αποκεφαλίσθη».