Άγιος Ιωάννης ΓκιώναςΣημείο αναφοράς για όλη την Κρήτη αλλά και σημείο προσκυνήματος για χιλιάδες πιστούς γίνεται κάθε χρόνο στις 29 Αυγούστου, το μικρό εκκλησάκι του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου Γκιώνας στην περιοχή Ροδωπού Κισάμου Χανίων.
Η μονή του Αγίου Ιωάννου βρίσκεται στο ακρωτήριο Ροδωπού (ή Σπάθα), 37km βορειοδυτικά των Χανίων και 9,5km από το χωριό Ροδωπού, στο μικρό οροπέδιο Γκιώνα. Μαζί με τη μονή του Πέτρου και Παύλου, λίγα χιλιόμετρα μετά, ήκμασαν κατά την όψιμη Ενετική κυριαρχία όπου μετά την άλωση της Κρήτης από τους Τούρκους, παραχωρήθηκαν στη μονή της Οδηγήτριας Γωνιάς, η οποία συγκέντρωσε πλήθος μικρών μοναστηριακών συγκροτημάτων ως μετόχια της.
Η μονή αναφέρεται στην απογραφή των ναών και μονών του έτους 1637 ως μοναστήρι του Αγ. Ιωάννου του Χιονά της περιοχής Ροδωπού με ετήσια έσοδα εκατό υπέρπηρα και το οποίο είχε δηλώσει κάποιος ιερομόναχος με το όνομα Άνθιμος. Μια άλλη εκδοχή θέλει τη μονή ως «σκήτη» της μονής του Αγίου Παύλου.
Ο ναός είναι δίκλιτος, με το δεύτερο κλίτος να είναι αφιερωμένο στον Άγιο Νικόλαο και λειτουργείται μόνο στις 6 Δεκεμβρίου. Τριγύρω υπάρχουν ερείπια κτισμάτων από τα κελιά των μοναχών ενώ από δύο μυλόπετρες που υπάρχουν στο χώρο φαίνεται ότι λειτουργούσε ελαιοτριβείο. Το 1995, κατά τις εργασίες συντήρησης βρέθηκαν 7 τάφοι, κάτω από το δάπεδο, μάλλον ιερέων και μοναχών.
Για τον Άγιο Ιωάννη του Γκιώνα υπάρχουν πάρα πολλές ιστορίες, θρύλοι και διηγήσεις θαυμάτων που στερεώσανε τη πίστη του κόσμου. Γι αυτό κάθε χρόνο, στις 29 Αυγούστου, στο πανηγύρι του Γκιώνα, συγκεντρώνονται χιλιάδες προσκυνητές από όλο το νησί που έρχονται να καταθέσουν τα τάματα τους. Η Λειτουργία της 29ης Αυγούστου στον Γκιώνα γίνεται πάντα τη νύχτα. Αρχίζει στις 2.00 π.μ. και τελειώνει περίπου στις 5.00 το πρωί.
Για τον πλάτανο που υπάρχει έξω από το ναό, ο μοναδικός ίσως σε όλο το Ακρωτήρι της Σπάθας, υπάρχει θρύλος που θέλει ένα καλόγερο του μοναστηριού να φέρνει ένα κλαδί πλατάνου από τα Νωπήγεια. Όταν γύρισε κουρασμένος από το δρόμο και τον καυτό ήλιο του καλοκαιριού, κάρφωσε το ραβδί στο χώμα λέγοντας: «αν είναι ο Άγιος θαυματουργός, ας φυτρώσει αυτό το ραβδί».
Από τα προχριστιανικά χρόνια, ο χώρος αυτός με το ναό της Αρτέμιδας υπήρξε σημαντικό θρησκευτικό κέντρο, ενώ αργότερα στα Βυζαντινά χρόνια έγινε ησυχαστήριο. Στο Ακρωτήρι προς τη δυτική πλευρά, υπάρχει το εκκλησάκι του Αγ. Ιωάννου Προδρόμου, που συγκεντρώνει χιλιάδες προσκυνητών κι είναι ένα από τα μεγαλύτερα προσκυνήματα της Κρήτης.
Παλαιότερα που δεν υπήρχε δρόμος πολλοί προσκυνητές έφθαναν στο σημείο με τα πόδια και με ζώα, ενώ ακόμα και σήμερα δεν είναι λίγοι αυτοί που κάνουν την διαδρομή από το χωριό Ροδωπού μέχρι το εκκλησάκι με τα πόδια.
Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό του προσκυνήματος αποτελούσε, τα παλαιότερα χρόνια, η βάφτιση πολλών παιδιών (80-100) που ήταν όλα ήταν τασιμάρικα (ταγμένα). Επειδή όμως το εκκλησάκι ήταν μικρό, η βάφτιση κάθε παιδιού χωριστά ήταν δύσκολη υπόθεση και γι' αυτό χτίστηκε έξω από τη νότια αυλή, σε πέτρινη εξέδρα, μαρμάρινο βαπτιστήριο. Εκεί βαφτίζονταν τα παιδιά ανά εξάδες ή δωδεκάδες με 6 ή 12 Ιερείς.
Στην ίδια εξέδρα τελείται η νυκτερινή λειτουργία, η οποία αρχίζει στις 2 μετά τα μεσάνυχτα και τελειώνει τα χαράματα της ημέρας, οπότε και αποχωρούν οι προσκυνητές.