Εγκαίνια έκθεσης "Αγιογραφία της Αθωνιάδας"
Τετάρτη, 13 Απρίλιος 2011 - Συντάχθηκε απο τον/την Romfea.gr
Πραγματοποιήθηκε χθες, Τρίτη 12 Απριλίου 2011 ο αγιασμός των εγκαινίων της Έκθεσης «Αγιογραφία της Αθωνιάδας», στο Πέτρινο Πολιτιστικό Κέντρο Πυλαίας.
Κατά την διάρκεια του Αγιασμού έψαλλαν οι μαθητές της Αθωνιάδος και ακολούθησαν χαιρετισμοί και ομιλίες από τον Σχολάρχη, ο οποίος έκανε μια αναδρομή
στην ιστορία της Αθωνιάδας και το ρόλο της στα Ελληνικά γράμματα και τη συνέχεια της στη σύγχρονη εποχή.
Έπειτα μίλησε ο μαθητής Μιχαήλ Μουσάτ και την εκδήλωση έκλεισε ο π. Παίσιος ο αγιογράφος της σχολής, με την ομιλία «Η εκπαιδευτική αξία της εικόνας».
Στα εγκαίνια παρέστησαν ο εκπρόσωπος του Σεβ. Μητροπολίτη Θεσσαλονίκη π. Δημήτριος, ο Σχολάρχης της Αθωνιάδας Σχολής π. Ιερόθεος, ο Δήμαρχος Πυλαίας – Χορτιάρη κ. Ιγνάτιος Καιτεζίδης, ο πρόεδρος δημοτικής κοινότητας Πυλαίας κ.Σταύρος Τζιαφέρης, αντιδήμαρχοι, δημοτική σύμβουλοι, το συμβούλιο δημοτικής κοινότητας Πυλαίας,απόφοιτοι της Αθωνιάδας και πλήθος κόσμου.
Η ομιλία του π. Παϊσίου έχει ως εξής:
«Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΑΞΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ»
Αγαπητοί αδελφοί,
Εν πρώτοις θέλω να ευχαριστήσω τον κύριο Δήμαρχο και το συμβούλιό του, για την φιλοξενία που μας παρέχουν, σ αυτόν εδώ τον όμορφο χώρο.
Είναι γνωστοί ιστορικά οι δεσμοί της Θεσσαλονίκης με το Άγιον Όρος, και χαίρομαι , που αδιάκοπα συνεχίζονται, διότι η παράδοση αυτή έχει αποδώσει δια μέσα των αιώνων πολλούς εύγεστους καρπούς.
Σήμερα έχουμε μαζευτεί όλοι εδώ, πρώτον και κυρίως, για να τιμήσουμε και να επαινέσουμε τους μαθητές, για τον κόπο που έχουν κάνει, σπουδάζοντας σε μία τέχνη, η οποία έχει κρυμμένη στα σπλάχνα της, όχι μόνον όλη την πίστη της Αγίας μας Εκκλησίας, μέσα σ αὐτὸ το σύνολο των σχημάτων και των χρωμάτων, αλλά και όλη την εικαστική παράδοση, όλα τα εικαστικά επιτεύγματα, όπως είπε προηγουμένως ο μαθητής, της ελληνικής τέχνης.
Αυτή την τέχνη, την σπουδάζουν οι μαθητές της Αθωνιάδος Σχολής, με πολύ κόπο και υπομονή, και θα πρόσθετα, με πολλή έμπνευση και ενθουσιασμό. Διότι μέσα από τους κανόνες και τους νόμους της αγιογραφίας ασκούνται τα παιδιά στην μορφοποίηση του εσωτερικού τους κόσμου.
Η εικόνα είναι ένα άριστο μέσο, που απλά και αθόρυβα εισέρχεται στον ψυχικό κόσμο των παιδιών, αλλά και όλων των πιστών, και βάζει την δική της σφραγίδα.
Όλοι μαζί, με το που θα μπούμε στο ναό, ερχόμαστε πρώτα – πρώτα σε σχέση με τις εικόνες. Τις προσκυνούμε, τις ασπαζόμαστε, ανάβουμε το κεράκι μας μπροστά τους, και μετά παρακολουθούμε τις ακολουθίες και τα μυστήρια της Εκκλησίας.
Είναι η αρίστη εισαγωγή στον κόσμο της Εκκλησίας. Στη συνέχεια οι ιερείς, τους προσφέρουν θυμίαμα, και γενικά όλοι οι πιστοί, αποδίδουμε προς τις εικόνες τιμή και σεβασμό, και συνάπτουμε δια των εικόνων την προσωπική μας σχέση με τους εικονιζομένους αγίους. Γενικά η εικόνα, εισέρχεται στη ζωή μας πολύ δυναμικά, από κάθε κάδρο η ζωγραφικό πίνακα, η ένα άγαλμα.
Ο χώρος του ναού χάρη των εικόνων, είναι πολύ πιο ωραιότερος από πολλά δημόσια κτήρια σ ἕναν τόπο. Μας ξεκουράζει, διότι αφήνει την καθημερινότητά μας, τη ρουτίνα μας, έξω από την πόρτα της Εκκλησίας, και μας εισάγει σ ἕναν άλλον χωροχρόνο.
Όλοι παρατηρούμε, πως ο τρόπος που ζωγραφίζονται οι εικόνες, έχει μία παραξενιά, μία ιδιαιτερότητα βλέπουμε τη μορφή ενός αγίου και λέμε μέσα μας, ότι έχει την μορφή του ανθρώπου, αλλά δεν είναι άνθρωπος, όπως τουλάχιστον τον ζούμε καθημερινά. Θα λέγαμε ότι η εικόνα, είναι στο μεταίχμιο, σ ἐκεῖνο το οριακό σημείο, όπου ο ρεαλισμός, δίνει τη σκυτάλη στην υπέρβαση. Μία υπέρβαση όμως που δεν έχει καμία σχέση με τις φαντασίες των ανθρώπων, όπως, λόγου χάρη του σουρεαλισμού. Η υπέρβαση της εικόνος, είναι η ασκητική της Εκκλησίας μας.
Συνηθίζω να λέω στα παιδιά, κατά το μάθημα, ότι η εικόνα , δεν είναι δέσμια των φυσικών νόμων, όπως της βαρύτητας, της παχυλότητας της ύλης, της ευθύγραμμης οπτικής και πολλών άλλων. Μία φωτογραφία, δεν μπορεί ποτέ να γίνει εικόνα.
Η εικόνα, στηρίζεται και θεμελιώνεται, πάνω στην εμπειρία των αγίων με τον Άγιο Τριαδικό Θεό. Όταν ο Θεός αποκαλύπτεται στους αγίους, καταργούνται οι νόμοι της φύσεως. Οι άγιοι γεύονται την βασιλεία του Θεού.
Γι αὐτὸ όλοι οι θεοφόροι Πατέρες μας, ζούσαν και ζούνε σε δυό «επίπεδα», το ιστορικό, της καθημερινότητος και το αιώνιο, της χάριτος του Θεού. Θα λέγαμε με την εικαστική γλώσσα, ζούμε ταυτόγχρονα τον ρεαλισμό και την υπέρβαση. Αυτό δηλαδή ακριβώς που σηματοδοτεί κάθε Ορθόδοξη εικόνα.
Γι αὐτὸ και τα παιδιά, που ασκούνται στην εκμάθηση της εικονογραφίας, εισέρχονται στον τρόπο ζωής που διδάσκει η εικόνα. Βλέπουν αγίους μεταμορφωμένους από την σύνηθη καθημερινότητα και νικητές της φθοράς, και μαθαίνουν να μην απελπίζονται από τις αρρώστιες και τις δοκιμασίες, να μην συμβιβάζονται με τα πάθη τους, και να αντιστέκονται.
Αυτή η αντίσταση, προς κάθε τι που δεν είναι θέλημα Θεού, αυτή η ασκητική κίνηση του πιστού, που επιθυμεί την χάρη του Θεού, εκφράζεται με υπέροχο ζωγραφικό τρόπο μέσα στην εικόνα, ο οποίος είναι πολύ διδακτικός.
Πρώτα μαθαίνει το παιδί, να βάζει στην εικόνα τα σκούρα χρώματα του προσώπου και των ενδυμάτων.Μετά, πάνω σε αυτά αρχίζει να βάζει κλημακωτά, τα σαρκώματα και τα φώτα. Υπάρχει δηλαδή μία χρωματική πορεία προς το φως, που καταλήγει, στο τελείως άσπρο, που είναι οι ψιμμιθιές.
Με την τεχνοτροπία της δηλαδή η εικόνα, δείχνει την κίνηση από το σκοτάδι στο φως, από το σκοτάδι της εμπάθειας, οδηγεί στο φως του Χριστού. Καταλαβαίνει ο σπουδαστής, ότι ο κάθε άνθρωπος έχει μία πορεία, από το σκότος της πτώσεως, προς το φως της Αναστάσεως. Μαθαίνει λοιπόν να ελπίζει και να αγωνίζεται, διότι πριν από αυτόν έχουν προηγηθεί άλλοι, που νίκησαν σε αυτόν τον αγώνα.
Ένα άλλο σημείο, που αυθόρμητα διδάσκει η εικόνα, είναι η «ενότητα». Σε μία σύνθεση, όλα τα στοιχεία της εικόνος δεν μένουν αποσπασματικά τοποθετημένα πάνω στην επιφάνεια. Το κάθε στοιχείο, αλληλοπεριχωρείται με το άλλο, μέσα σε μία ενότητα, σε μία συμφιλίωση. Κάθε στοιχείο μεσα στην εικόνα, είτε βουνό, η κτήριο, η θάλασσα, η άνθρωποι, η Άγγελοι, η οτιδήποτε άλλο, τα πάντα δηλαδή αποκτούν μίαν ενότητα ενεργείας και κίνησης.
Δεν έχει το καθένα την αυτόνομη ιδιότροπη ενέργειά του, αλλά δημιουργείται μέσα στην εικόνα μία κατάσταση δυναμικής ισορροπίας που διατρέχει όλα τα στοιχεία, τα οποία δεν είναι ακοινώνητα και αδιάφορα μεταξύ τους. Δεν έχουν, αυτό που λένε οι ασκητικοί Πατέρες, «ίδιον θέλημα».
Έτσι η τεχνοτροπία της εικόνος, διδάσκει μίαν ενότητα, όχι εξωτερική, αλλά εσωτερική. Δεν εξαφανίζει την ιδιαιτερότητα της ύπαρξης, του κάθε εικαστικού στοιχείου, αλλά όλα μαζί υπηρετούν ένα λόγο, τον λόγο της εικόνας.
Θα μου πείτε, πολύ εύλογα, ποιός είναι ο λόγος της εικόνας; Θα σας απαντούσα, ότι χωρίς τον θεατή, χωρίς τον πιστό, είτε αυτόν που προσκυνάει, είτε αυτόν που κατασκευάζει, η εικόνα είναι χωρίς λόγο, είναι ένα παράλογο εικαστικό μέγεθος.
Ο θεατής, ο πιστός, δίνει λόγο στην εικόνα, αλλά και κίνηση. Υπάρχει μία κοινωνία εικονιζομένου και θεατή. Σχεδιαστικά, οι διάφοροι άξονες και δυνάμεις φυγής, που προέρχονται από τη στάση, από τον προοπτικό σχεδιασμό και την χρωματική πορεία, οργανώνονται σε χιαστί τεμνόμενους άξονες, ώστε να δημιουργούν έναν οπτικό κώνο μπροστά από την εικόνα.
Ο θεατής λοιπόν εισέρχεται μέσα στον κώνο αυτό και αποτελεί το σημείο αναφοράς των δυνάμεων – κινήσεων της εικόνας. Πιστός και εικόνα δένονται σε μοίαν ενότητα.
Αυτή την ενότητα, την ψηλαφώ συνεχώς, ως καθηγητής, στους μαθητές του εργαστηρίου της Αθωνιάδος. Βλέπω κάθε παιδί να μαθητεύει σ αὐτὴν την εσωτερική ενότητα της εικόνας, να εισέρχεται στον ασκητικό κόσμο της εικόνας, και να μορφοποιεί την ψυχή του, ακολουθώντας μία πορεία προς το φως. Κάθε παιδί που βρίσκεται απέναντι στην εικόνα που μαθητεύει, καθημερινός στο καβαλέτο του, μόνος του θα λέγαμε, είναι ταυτόχρονα, σε κοινωνία με όλα τα άλλα παιδιά του εργαστηρίου που ασκούνται στην ίδια μάθηση. Η ίδια σπουδή, και απλά χαρίζει την γεύση αυτής της ενότητας που προσφέρει η εικόνα.
Ένα άλλο σημείο, η μαθητεία στο φως, είναι που τον προσφέρει απλόχερα η σπουδή της εικόνας. Ζούμε όλοι μας μέσα στο φως, και χωρίς την παρουσία του φωτός δεν νοείται άνθρωπος, όπως θα λέγαμε δεν νοείται ψάρι έξω από το νερό.
Ειδικά σήμερα στην εποχή μας, χάρη στις προσπάθειες της επιστήμης, το φως έχει μελετηθεί εις το έπακρων, και παρόλα αυτά, το φως ανθίσταται ακόμη στον επακριβή καθορισμό της φύσεώς του, και αυτό αποτελεί ένα αναπόσπαστο μέρος της γοητείας του.
Συνεχώς αποδεικνύεται ότι ενώ το φως είναι η καρδιά των πάντων, το κλειδί της ερμηνείας του σύμπαντος, εν τούτοις αυτή η ίδια η παρουσία του παραμένει πάντοτε αόρατη, ποτέ δεν βλέπουμε το ίδιο το φως. Έχει ήδη αρχίσει να διαφαίνεται ότι θα εκθρονίσει την ηλεκτρονική από την ηγεσία της τεχνολογικής μας εποχής, ομιλούν πολλοί, για φωτονικούς υπολογιστές, κρυστάλλους και καθρέπτες, και για πολλές άλλες εφαρμογές της φωτονικής τεχνολογίας.
Πέραν όμως από την επιστήμη, το φως αποτελεί κεντρικό σημείο αναφοράς γενικά και στην τέχνη. Θα μπορούσα να πω ότι η ζωγραφική είναι η συνάντηση του φωτός με την έμπνευση του καλλιτέχνη.
Αν οι κόρες των οφθαλμών του καλλιτέχνη είναι φωσφόρες, τότε αυτό το φως αγγίζει τις άκρες των δακτύλων του, αγγίζει την άκρη του πινέλου του και του χαρίζει δύναμη χρωματική. Ο κάθε ζωγράφος καλείται να ασκηθεί, πρώτα για να βλέπει ο ίδιος και έπειτα να ζωγραφίσει το φως, όχι ως εξωτερικόν παράγοντα που στολίζει τα όντα, αλλά ως το δομικό στοιχείο της βαθύτερης ουσίας του κάθε όντος.
Αναφερόμενοι ειδικά στην τέχνη της εικονογραφίας, τονίζουμε ότι κατ' εξοχήν η εικόνα είναι, τέχνη φωτός. Ο εικονογράφος πλάθει με το φως. Στην εικόνα δεν υπάρχει ούτε μέρα, ούτε νύχτα. Όλα λάμπουν.
Όλη η δημιουργία λάμπει, το καθένα ξεχωριστά με τον δικό του φωτισμό. Τα πάντα ζωγραφίζονται φωτεινά. Δεν κρύβεται τίποτε μέσα στις σκιές. Έχουμε μία νίκη του φωτός. Στην εικονογραφία έχουμε σταθερές τις φόρμες και τα σχήματα των πραγμάτων και των όντων, χωρίς καμία αλλοίωση, η παραμόρφωση, η γελοιοποίηση.
Όλα είναι φωτισμένα με το φως της Θείας Χάριτος, χωρίς τίποτε να υποτιμάται. Αυτό φανερώνεται από το ξεκάθαρο σχέδιο κάθε στοιχείου μέσα στην εικόνα και ότι διαφοροποιείται ο φωτισμός του ανάλογα με την θέση του μέσα στην εικόνα.
Η εικόνα χρησιμοποιεί την σκια, αλλά όχι σαν υποταγή σε έναν άτεγκτο φυσικό νόμο. Η σκια οριοθετεί το κάθε τι που υπάρχει, και το κάνει να διακρίνεται από τα άλλα όντα. Η σκια μέσα στην εικόνα οριοθετεί και θυμίζει ότι τα όντα είναι κτιστά, περιορισμένα, έχουν όρια. Η σκια προϋποθέτει την εκ του μηδενός δημιουργία, και το φως είναι για να κάνει αυτό που υπάρχει, να υπάρχει, χάρη στην μέθεξη του στο Φως. "Παν γαρ το φανερούμενον, φως εστι", λέει ο απόστολος. (Εφεσ. 4, 13).
Ο μαθητευόμενος λοιπόν, σπουδαστής της εικονογραφίας, μαθαίνει μέσα από την σπουδή του, ότι τελικά η μόνη πραγματικότητα, η αμετάβλητη και ασάλευτη, είναι το Φως του Χριστού, που μορφοποιεί τα πάντα.
Το Φως του Χριστού καθορίζει την ύπαρξη του κάθε αντικειμένου και κάθε προσώπου. Ζωγραφίζοντας μίαν εικόνα μαθαίνει ότι όλα είναι δημιουργήματα φωτός, και τα οποία μετέχουν σε αυτό. Με τις χρυσοκονδυλιές του και τις ψιμμιθιές του, δηλώνει ο εικονογράφος την άμεση φανέρωση της Θείας Ενέργειας, που σαν αστραπή παρουσιάζεται μέσα στον κόσμο. Υπάρχει μία ροή φωτός μέσα στα πρόσωπα και τα σώματα των αγίων, που δηλώνεται με εκείνα τα λευκά σημεία.
Υπάρχουν τα γνωστά φωτοστέφανα των αγίων που περιαστράπτουν τις κεφαλές των αγίων, ως προβολή του εσωτερικού των φωτός. Βλέπει λοιπόν ο μαθητής της εικόνας ότι η πηγή του φωτός στην εικονογραφία είναι το εσωτερικό των προσώπων, είναι στην καρδιά των αγίων. Αυτό το φως παρηγορεί όχι μόνο τον μαθητευόμενο, αλλά και τον πιστό που προσκυνάει τον άγιό της εικόνας.
Σ' έναν κόσμο με τόσο κοινωνικό σκότος, ο μαθητής της εικόνας διδάσκεται να αντιστέκεται και να ελπίζει. Το φως της εικόνας τον παρηγορεί. Του χαρίζει μία διαφάνεια στην ζωή και στα έργα του. Η εικόνα για τον μαθητή γίνεται ο μεγάλος διδάσκαλός του.
Είναι πολλά ακόμη σημεία μέσα στην εικόνα, από τα οποία διδάσκεται ο μαθητής, ασχολούμενος με την τεχνική της εικόνος. Για παράδειγμα η γεωμετρικότητα και η αφαίρεση, που ενυπάρχουν μέσα στην εικόνα και είναι καθαρό επίτευγμα της γνησίας ελληνικής τέχνης, διδάσκει την πορεία προς το ουσιώδες και αναγκαίο μέσα στην ζωή μας.
Ένα μάθημα σημαντικά αναγκαίο μέσα στην πλησμονή της καταναλωτικής κοινωνίας στην οποία μας έμαθαν να ζούμε.
Κλείνω όμως αυτήν την ελάχιστη αναφορά πάνω στην διδακτική της εικόνος, στην οποία μαθητεύουν οι σπουδαστές της Αθωνιάδος σχολής, αλλά και όλοι όσοι με σεβασμό και ταπείνωση αφήνουν την ορθόδοξη εικόνα να μιλάει στην καρδιά τους και να μορφοποιεί τη ζωή τους.
Ευχαριστώ και πάλι τον κύριο δήμαρχο για την φιλοξενία, αλλά και τους μαθητές της σχολής μας, όσους φοιτούν και όσους έχουν αποφοιτήσει, για τον κόπο και τον ζήλο που έχουν επιδείξει πάνω στην σπουδή και την κατασκευή τόσο όμορφων εικόνων και τοιχογραφιών.
Πηγή: romfea.gr