Σιντάρτα Γκαουτάμα Βούδας
Σιντάτα Γκοτάμα, ο Βούδας
Ο Βούδας γεννήθηκε ως Σιντάρτα Γκοτάμα, πρίγκηπας της φυλής Σάκυα του Νεπάλ (Σακυαμούνι) περίπου το 566 Π.Κ.Ε. Στη ηλικία των 29 εγκατέλειψε τις ανέσεις του βασιλικού οίκου, για να αναζητήσει το νόημα της οδύνης που αντίκριζε γύρω του. Μετά από 6 χρόνια σκληρής εκπαίδευσης και πειθαρχίας εγκατέλειψε την οδό του ασκητισμού και κάθισε κάτω από τον δέντρο Μπόντχι, σε γαλήνιο διαλογισμό.
Την πανσέληνο του Μαΐου, με την ανατολή του πρωινού άστρου, ο Σιντάρτα Γκοτάμα έγινε Βούδας (Μπούντχα) ο Πεφωτισμένος. Κατόπιν περιπλανήθηκε στις πεδιάδες της βορειοανατολικής Ασίας επί 45 περίπου χρόνια, διδάσκοντας την ατραπό του Ντάρμα. Γύρω του αναπτύχθηκε μια κοινότητα ή Σάγκχα μοναχών -ανεξαρτήτως φύλου από κάθε κάστα και κάθε φυλή- αφοσιωμένων στην άσκηση της ατραπού του Βούδα. Το ιστορικό πρόσωπο που έλαβε τον τίτλο Βούδας πέθανε σύμφωνα με τις εκτιμήσεις σύγχρονων ιστορικών το 486 Π.Κ.Ε., στην ηλικία των 80 ετών περίπου.
[Επεξεργασία] Η ιστορία του Βουδισμού
Σύντομα μετά από το θάνατο του Βούδα ή παρινιρβάνα, πεντακόσιοι μοναχοί συναντήθηκαν στο πρώτο συμβούλιο της Ρατζάγκρ(χ)α, υπό την ηγεσία του Κασυάπα, (Kashyapa). Ο Ουπάλι (Upali) απήγγειλε τον μοναστικό κώδικα (Βινάγια) όπως τον θυμόταν. Ο Ανάντα (Ananda), εξάδελφος, φίλος και αγαπημένος μαθητής του Σιντάτα -άτομο με καταπληκτική μνήμη- απήγγειλε τα μαθήματα του Βούδα (Σούτρα). Οι μοναχοί συζήτησαν τις λεπτομέρειες και ψήφισαν για την τελική μορφή του κειμένου. Κατόπιν δεσμεύτηκαν να απομνημονεύσουν το κείμενο και να το μεταφέρουν σε άλλους μοναχούς, καθώς επίσης και να το μεταφράσουν σε πολυάριθμες γλώσσες και διαλέκτους των ινδικών πεδιάδων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι ο Βουδισμός παρέμεινε προφορική παράδοση σχεδόν για 200 χρόνια.
Στους επόμενους αιώνες, η αρχική ενότητα του Βουδισμού άρχισε να κομματιάζεται. Η σημαντικότερη διάσπαση εμφανίστηκε μετά από το δεύτερο συμβούλιο, που έγινε στο Βαϊσχάλι (Vaishali) 100 χρόνια μετά από το πρώτο. Μετά από αρκετές συζητήσεις μεταξύ μιας ανανεωτικής ομάδας και των παραδοσιακών μοναχών του Βουδισμού οι ανανεωτές έφυγαν διαμορφώνοντας την Μαχασάνγκ(χ)α. Στο πέρασμα του χρόνου από αυτή την ανανεωτική ομάδα διαμορφώθηκε η παράδοση Μαχαγιάνα της βόρειας Ασίας.
Οι παραδοσιακοί Βουδιστές, που αναφέρονται πλέον ως Στ(χ)αβιραβάντα (Sthaviravada) ή «ατραπός των πρεσβύτερων» (Τ(χ)εραβάντα στη διάλεκτο Πάλι), ανέπτυξαν ένα σύνθετο σύνολο φιλοσοφικών ιδεών πέρα από εκείνες που διευκρίνισε ο ίδιος ο Βούδας. Αυτές οι ιδέες συλλέχθηκαν και καταγράφηκαν με τον γενικό τίτλο Αμπιντάρμα (Abhidharma) ή «ανώτερες διδασκαλίες». Ωστόσο και εδώ προέκυψαν αλλεπάλληλες διαφωνίες, με αποτέλεσμα τη διάσπαση της αρχικής παραδοσιακής ομάδας σε 18 διαφορετικές σχολές που ανέπτυξαν η καθεμία τη δική της ανεξάρτητη ερμηνεία επί διαφόρων θεμάτων. Αυτές οι σχολές με τη σειρά τους εξαπλώθηκαν σε όλη την Ινδία και τη νότιο Ασία. Σήμερα, μόνο η σχολή της Σρι Λάνκα Τεραβάντα επιβιώνει.
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ.
Συντονιστές: Anastasios68, Νίκος, johnge
ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ.
Κύριε είσαι παντογνώστης. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι Σε αγαπώ. Αξίωσέ με να Σε υπηρετώ με αφοσίωση και με αγάπη μέχρι την τελευταία μου αναπνοή.
Re: ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ.
Κομφουκιανισμός
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Κομφουκιανισμός αποτελεί ένα ηθικό και φιλοσοφικό σύστημα το οποίο αναπτύχθηκε αρχικά βάσει των διδασκαλιών του Κινέζου διανοητή και κοινωνικού φιλοσόφου Κομφούκιου, ο οποίος έζησε τον 6ο αιώνα ΠΚΧ.
Αιώνες αργότερα, ο Κομφουκιανισμός εισχώρησε στην Ιαπωνία, την Κορέα, το Βιετνάμ και άλλες περιοχές όπου υπήρχαν κινεζικοί πληθυσμοί, ασκώντας βαθιά επίδραση σε όλους τους κοινωνικούς θεσμούς. Ο Κομφουκιανισμός τονίζει την αρχή που προσομοιάζει τον Χρυσό Κανόνα: «Ό,τι δεν επιθυμείς για τον εαυτό σου, μην το επιβάλεις στους άλλους»[1].
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Κομφουκιανισμός αποτελεί ένα ηθικό και φιλοσοφικό σύστημα το οποίο αναπτύχθηκε αρχικά βάσει των διδασκαλιών του Κινέζου διανοητή και κοινωνικού φιλοσόφου Κομφούκιου, ο οποίος έζησε τον 6ο αιώνα ΠΚΧ.
Αιώνες αργότερα, ο Κομφουκιανισμός εισχώρησε στην Ιαπωνία, την Κορέα, το Βιετνάμ και άλλες περιοχές όπου υπήρχαν κινεζικοί πληθυσμοί, ασκώντας βαθιά επίδραση σε όλους τους κοινωνικούς θεσμούς. Ο Κομφουκιανισμός τονίζει την αρχή που προσομοιάζει τον Χρυσό Κανόνα: «Ό,τι δεν επιθυμείς για τον εαυτό σου, μην το επιβάλεις στους άλλους»[1].
Κύριε είσαι παντογνώστης. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι Σε αγαπώ. Αξίωσέ με να Σε υπηρετώ με αφοσίωση και με αγάπη μέχρι την τελευταία μου αναπνοή.
Re: ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ.
Σιντοϊσμός
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ιερό Ιτσουκουσίμα, Τορίι.
Σιντοϊσμός ή Σίντο (ακριβέστερα:σίν'τοου) (Ιαπ. 神道) είναι η αυτόχθων θρησκεία της Ιαπωνίας και για ένα διάστημα κρατική της θρησκεία. Στο κέντρο του Σιντοϊσμού βρίσκεται η λατρεία των κάμι (Ιαπ:神), ιαπωνικός όρος που σημαίνει θεός, θεότητα ή πνεύμα. Οι κάμι μπορεί να αντιστοιχούν σε θεότητες των φυσικών στοιχείων (π.χ. Αματεράσου, η θεά του Ήλιου) αλλά και σε πνεύματα που κατοικούν σε έναν τόπο (π.χ. σπηλιά), δέντρο ή ρυάκι και ο αριθμός τους υποτίθεται ότι ανέρχεται σε 8 εκατομμύρια (σημαίνει έναν άπειρο αριθμό, στην αρχαία Iαπωνική γλώσσα). Κατατάσσεται στις ανιμιστικές θρησκείες. Στα Ιαπωνικά Σίντο (Shintō) σημαίνει «ο Δρόμος (τρόπος) των Θεών».
Η προέλευση του Σιντοϊσμού χάνεται στις απαρχές της ιαπωνικής ιστορίας. Ως η μοναδική θρησκεία ως τον 6ο μ.Χ. αιώνα και ύστερα μαζί με τον εισαχθέντα από την Κορέα Βουδισμό, είναι συνυφασμένη με την εξέλιξη του ιαπωνικού πολιτισμού και με τη μοναδικότητα του ιαπωνικού τρόπου σκέψης και ζωής. Από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οπότε έπαψε να είναι κρατική θρησκεία, και με τις πρωτοφανείς μεταβολές που γνώρισε η ιαπωνική κοινωνία, ο ρόλος του έχει περιορισθεί στα πλαίσια της εθιμοτυπίας. Ενώ 4 με 5 εκατομμύρια Ιάπωνες εκτιμάται ότι ασκούν ενεργά τον Σιντοϊσμό, ο αριθμός των έστω και περιστασιακά συμμετεχόντων υπολογίζεται για το 2003 στους 107.559.000, που αναλογεί σε ποσοστό 84% του πληθυσμού της χώρας.
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ιερό Ιτσουκουσίμα, Τορίι.
Σιντοϊσμός ή Σίντο (ακριβέστερα:σίν'τοου) (Ιαπ. 神道) είναι η αυτόχθων θρησκεία της Ιαπωνίας και για ένα διάστημα κρατική της θρησκεία. Στο κέντρο του Σιντοϊσμού βρίσκεται η λατρεία των κάμι (Ιαπ:神), ιαπωνικός όρος που σημαίνει θεός, θεότητα ή πνεύμα. Οι κάμι μπορεί να αντιστοιχούν σε θεότητες των φυσικών στοιχείων (π.χ. Αματεράσου, η θεά του Ήλιου) αλλά και σε πνεύματα που κατοικούν σε έναν τόπο (π.χ. σπηλιά), δέντρο ή ρυάκι και ο αριθμός τους υποτίθεται ότι ανέρχεται σε 8 εκατομμύρια (σημαίνει έναν άπειρο αριθμό, στην αρχαία Iαπωνική γλώσσα). Κατατάσσεται στις ανιμιστικές θρησκείες. Στα Ιαπωνικά Σίντο (Shintō) σημαίνει «ο Δρόμος (τρόπος) των Θεών».
Η προέλευση του Σιντοϊσμού χάνεται στις απαρχές της ιαπωνικής ιστορίας. Ως η μοναδική θρησκεία ως τον 6ο μ.Χ. αιώνα και ύστερα μαζί με τον εισαχθέντα από την Κορέα Βουδισμό, είναι συνυφασμένη με την εξέλιξη του ιαπωνικού πολιτισμού και με τη μοναδικότητα του ιαπωνικού τρόπου σκέψης και ζωής. Από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, οπότε έπαψε να είναι κρατική θρησκεία, και με τις πρωτοφανείς μεταβολές που γνώρισε η ιαπωνική κοινωνία, ο ρόλος του έχει περιορισθεί στα πλαίσια της εθιμοτυπίας. Ενώ 4 με 5 εκατομμύρια Ιάπωνες εκτιμάται ότι ασκούν ενεργά τον Σιντοϊσμό, ο αριθμός των έστω και περιστασιακά συμμετεχόντων υπολογίζεται για το 2003 στους 107.559.000, που αναλογεί σε ποσοστό 84% του πληθυσμού της χώρας.
Κύριε είσαι παντογνώστης. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι Σε αγαπώ. Αξίωσέ με να Σε υπηρετώ με αφοσίωση και με αγάπη μέχρι την τελευταία μου αναπνοή.
Re: ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ.
Ο Ταοϊσμός (ονομάζεται ενίοτε και Νταοϊσμός) ως όρος χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει:
1. Μια φιλοσοφική σχολή βασισμένη στα κείμενα του Τάο Τε Κινγκ (αποδίδονται στον Λάο Τσε και εκφέρονται εναλλακτικά ως Ντάο Ντε Τζινγκ) και του Τζουανγκτζί.
2. Μια οικογένεια οργανωμένων θρησκευτικών κινημάτων όπως οι σέκτες Ζενγκγί ("Ορθοδοξία") ή Κουαντζέν ("πλήρης πραγματικότητα"), που αντλούν την καταγωγή τους από το Τζανγκ Νταολίνγκ της ύστερης δυναστείας Χαν Han Dynasty;
3. Την κινεζική λαϊκή θρησκεία.
Ο Κινεζικός χαρακτήρας Τάο ή Ντάο ("Δρόμος").
Η λέξη "Ταοϊσμός" χρησιμοποιείται ως μετάφραση των κινεζικών όρων Νταοζιάο (道教 "διδασκαλίες/θρησκεία του Ντάο") και Νταοζία (道家 "σχολήτου Ντάο"). Ο χαρακτήρας Τάο 道 (ή Ντάο, ανάλογα με το σχήμα εκλατινισμού της λέξης που ακολουθεί κανείς) σημαίνει "ατραπός" ή "δρόμος", αλλά στην κινεζική θρησκεία και φιλοσοφία έχει προσλάβει περισσότερο αφηρημένα νοήματα. Το σύνθετο Νταοζιάο αναφέρεται στον Νταοϊσμό ως θρησκεία. Το Νταοζία αναφέρεται στην δραστηριότητα των λογίων κατά τη σπουδή τους. Ας σημειωθεί εδώ ότι η συγκεκριμένη διάκριση είναι αφεαυτής αντιφατική και παρουσιάζει δυσκολίες ως προς την ερμηνεία της.
Επικρατεί αρκετή σύγχυση σε ό,τι αφορά στο νόημα του Ταοϊσμού, καθώς ο όρος χρησιμοποιείται συχνά εσφαλμένα για να περιγράψει παρόμοιες φιλοσοφικές σχολές όπως το Ζεν. Σε ορισμένες χώρες και σε διαφορετικά εννοιολογικά πλαίσια (για παράδειγμα, στις "ταοϊστικές" οργανώσεις της Κίνας και της Ταϊβάν), ο όρος εφαρμόζεται στην κινεζική λαϊκή θρησκεία, χάριν αναγνώρισης. Ωστόσο πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι, από εκείνους που ακολουθούν τις συγκεκριμένες θρησκείες δεν αναγνωρίζουν τον Ταοϊσμό (σε οποιαδήποτε γλώσσα) ως όνομα της θρησκείας του. Επιπλέον, οι αρκετές μορφές αυτού που συνήθως αποκαλείται "ελίτ" ή "οργανωμένος" Ταοϊσμός συνήθως διακρίνουν τις τελετουργικές δραστηριότητές του από εκείνες της λαϊκής θρησκείας, τις οποίες οι επαγγελματίες Ταοϊστές (Νταοσί) τείνουν να θεωρούν ως υποβαθμισμένες.
Η κινεζική αλχημεία, η κινεζική αστρολογία, η κινεζική κουζίνα, αρκετές κινεζικές πολεμικές τέχνες, η κινεζική παραδοσιακή ιατρική, το φενγκ σούι, πολλά στυλ του τζι γκονγκ, παρουσιάζουν κάποια σχέση με τον Ταοϊσμό
1. Μια φιλοσοφική σχολή βασισμένη στα κείμενα του Τάο Τε Κινγκ (αποδίδονται στον Λάο Τσε και εκφέρονται εναλλακτικά ως Ντάο Ντε Τζινγκ) και του Τζουανγκτζί.
2. Μια οικογένεια οργανωμένων θρησκευτικών κινημάτων όπως οι σέκτες Ζενγκγί ("Ορθοδοξία") ή Κουαντζέν ("πλήρης πραγματικότητα"), που αντλούν την καταγωγή τους από το Τζανγκ Νταολίνγκ της ύστερης δυναστείας Χαν Han Dynasty;
3. Την κινεζική λαϊκή θρησκεία.
Ο Κινεζικός χαρακτήρας Τάο ή Ντάο ("Δρόμος").
Η λέξη "Ταοϊσμός" χρησιμοποιείται ως μετάφραση των κινεζικών όρων Νταοζιάο (道教 "διδασκαλίες/θρησκεία του Ντάο") και Νταοζία (道家 "σχολήτου Ντάο"). Ο χαρακτήρας Τάο 道 (ή Ντάο, ανάλογα με το σχήμα εκλατινισμού της λέξης που ακολουθεί κανείς) σημαίνει "ατραπός" ή "δρόμος", αλλά στην κινεζική θρησκεία και φιλοσοφία έχει προσλάβει περισσότερο αφηρημένα νοήματα. Το σύνθετο Νταοζιάο αναφέρεται στον Νταοϊσμό ως θρησκεία. Το Νταοζία αναφέρεται στην δραστηριότητα των λογίων κατά τη σπουδή τους. Ας σημειωθεί εδώ ότι η συγκεκριμένη διάκριση είναι αφεαυτής αντιφατική και παρουσιάζει δυσκολίες ως προς την ερμηνεία της.
Επικρατεί αρκετή σύγχυση σε ό,τι αφορά στο νόημα του Ταοϊσμού, καθώς ο όρος χρησιμοποιείται συχνά εσφαλμένα για να περιγράψει παρόμοιες φιλοσοφικές σχολές όπως το Ζεν. Σε ορισμένες χώρες και σε διαφορετικά εννοιολογικά πλαίσια (για παράδειγμα, στις "ταοϊστικές" οργανώσεις της Κίνας και της Ταϊβάν), ο όρος εφαρμόζεται στην κινεζική λαϊκή θρησκεία, χάριν αναγνώρισης. Ωστόσο πολλοί, αν όχι οι περισσότεροι, από εκείνους που ακολουθούν τις συγκεκριμένες θρησκείες δεν αναγνωρίζουν τον Ταοϊσμό (σε οποιαδήποτε γλώσσα) ως όνομα της θρησκείας του. Επιπλέον, οι αρκετές μορφές αυτού που συνήθως αποκαλείται "ελίτ" ή "οργανωμένος" Ταοϊσμός συνήθως διακρίνουν τις τελετουργικές δραστηριότητές του από εκείνες της λαϊκής θρησκείας, τις οποίες οι επαγγελματίες Ταοϊστές (Νταοσί) τείνουν να θεωρούν ως υποβαθμισμένες.
Η κινεζική αλχημεία, η κινεζική αστρολογία, η κινεζική κουζίνα, αρκετές κινεζικές πολεμικές τέχνες, η κινεζική παραδοσιακή ιατρική, το φενγκ σούι, πολλά στυλ του τζι γκονγκ, παρουσιάζουν κάποια σχέση με τον Ταοϊσμό
Κύριε είσαι παντογνώστης. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι Σε αγαπώ. Αξίωσέ με να Σε υπηρετώ με αφοσίωση και με αγάπη μέχρι την τελευταία μου αναπνοή.
Re: ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ.
Η λέξη Αζατρού (αχ-σαχ-τρου) είναι ο όρος που χρησιμοποιείτο στο παρελθόν και χρησιμοποιείται σήμερα για να διακρίνει τους πιστούς Σκανδιναβούς, άνδρες και γυναίκες, στους θεούς, τις θεές, και τα έθιμα της προχριστιανικής βόρειας Ευρώπης. Σήμερα οι οπαδοί της Αζατρού ή Αζατρουάρ βρίσκονται σε όλο τον κόσμο, ενώ η ίδια η Αζατρού μαζί με τον Λουθηρανισμό είναι οι δύο αναγνωρισμένες κρατικές θρησκείες στην Ισλανδία. Το φιλοσοφικό υπόβαθρο της Αζατρού αναγνωρίζει το θάρρος, την τιμή, την τιμιότητα, τη φιλοξενία, την αυτάρκεια και τη ανάληψη της ευθύνης, την εργατικότητα, την επιμονή στο στόχο, τη δικαιοσύνη (μια έμφυτη αίσθηση της δικαιοσύνης και σεβασμού των άλλων), την πίστη στους φίλους και την κοινότητα και μια προθυμία για την επιδίωξη του ορθού.
Οι θεοί και οι θεές του Βορρά ήταν γνωστοί συλλογικά ως Εσίρ, δηλαδή «στυλοβάτες». Ως στυλοβάτες στήριζαν τον κόσμο και ήταν το επίκεντρο της οικογενειακής και φυλετικής δομής των φυλών του Βορρά. Οι ιστορίες τους βρίσκονται στη λογοτεχνία των Σκανδιναβών και των Γερμανών, καθώς και των σαξόνων κατακτητών της Αγγλίας.
Πολλές από τις ιστορίες, τα τραγούδια και τα ποιήματα των Σκανδιναβών διατηρήθηκαν στα ισλανδικά έπη, όπως επίσης και σε άλλα λογοτεχνικά κείμενα και λαογραφικά κατάλοιπα από τη βόρεια Ευρώπη. Η Αζατρού προβάλλει ως ιδιαίτερα σαμανική εθνική παράδοση για πολλούς, καθώς οι πιστοί της τιμούν επίσης τα προγονικά πνεύματα και εκείνα που ζουν στη γη, το νερό, τον αέρα και τα δάση. Υπάρχει μια ισχυρή έμφαση στη ατομική πνευματικότητα στην κοινότητα Αζατρού. Οι πιστοί διαμορφώσουν μικρές ομάδες, που συνήθως παίρνουν και διαφορετικά ονόματα, με κοινότερο το οίκος και εστία.
Οι θεοί και οι θεές του Βορρά ήταν γνωστοί συλλογικά ως Εσίρ, δηλαδή «στυλοβάτες». Ως στυλοβάτες στήριζαν τον κόσμο και ήταν το επίκεντρο της οικογενειακής και φυλετικής δομής των φυλών του Βορρά. Οι ιστορίες τους βρίσκονται στη λογοτεχνία των Σκανδιναβών και των Γερμανών, καθώς και των σαξόνων κατακτητών της Αγγλίας.
Πολλές από τις ιστορίες, τα τραγούδια και τα ποιήματα των Σκανδιναβών διατηρήθηκαν στα ισλανδικά έπη, όπως επίσης και σε άλλα λογοτεχνικά κείμενα και λαογραφικά κατάλοιπα από τη βόρεια Ευρώπη. Η Αζατρού προβάλλει ως ιδιαίτερα σαμανική εθνική παράδοση για πολλούς, καθώς οι πιστοί της τιμούν επίσης τα προγονικά πνεύματα και εκείνα που ζουν στη γη, το νερό, τον αέρα και τα δάση. Υπάρχει μια ισχυρή έμφαση στη ατομική πνευματικότητα στην κοινότητα Αζατρού. Οι πιστοί διαμορφώσουν μικρές ομάδες, που συνήθως παίρνουν και διαφορετικά ονόματα, με κοινότερο το οίκος και εστία.
Κύριε είσαι παντογνώστης. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι Σε αγαπώ. Αξίωσέ με να Σε υπηρετώ με αφοσίωση και με αγάπη μέχρι την τελευταία μου αναπνοή.
Re: ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ.
Με τον όρο ανιμισμός (από το λατινικό anima[1]) στη θρησκειολογία και την ανθρωπολογία εννοείται η αρχέγονη ανθρώπινη θρησκεία, η οποία θεμελιώνεται στην πεποίθηση της ύπαρξης πνευματικών υπάρξεων που εμψυχώνουν κάθε μορφή και εκδήλωση του φυσικού κόσμου.
Πρόκειται για την αρχαιότερη λατρευτική πρακτική της ανθρωπότητας[2] και τα χαρακτηριστικά της απαντώνται σε γηγενείς πολιτισμούς. Η βάση του ανισμισμού είναι η άποψη ότι υπάρχει ένα πνευματικό βασίλειο το οποίο μοιράζονται οι άνθρωποι με το σύμπαν. Η θεμελιώδης άποψη ότι οι άνθρωποι, τα φυτά, τα ζώα και τα ουράνια σώματα κατέχουν ψυχή ανεξάρτητη από τη φυσική ύπαρξη είναι κεντρική στον Ανιμισμό.
Ο βρετανός ανθρωπολόγος Έντουαρντ Μπάρνετ Τέιλορ στο έργο του Πρωτόγονος Πολιτισμός (Primitive Culture, 1871) όρισε τον ανιμισμό «ως γενική πίστη στις πνευματικές υπάρξεις» και την όρισε ως «ελάχιστο ορισμό της θρησκείας». Θεώρησε ότι όλες οι θρησκείες από την απλούστερη έως την πλέον σύνθετη μοιράζονται κάποιου είδους ανιμιστικές πεποιθήσεις. Κατά την άποψή του, ως πρωτόγονοι πολιτισμοί ορίζονται εκείνοι που δε διαθέτουν γραπτή παράδοση και πιστεύουν ότι πνεύματα ή ψυχές έδωσαν ζωή στις ανθρώπινες και τις υπόλοιπες υπάρξεις του φυσικού κόσμου.
Σημειώνεται ότι παλαιότερα ο όρος αυτός αποδόθηκε στη ελληνική ως "ψυχολατρεία", ή "ψυχοκρατία", με βάση τη λατινική λέξη animus, anima που σημαίνει ψυχή. Πλην όμως ο εξελληνισμός αυτός δεν επικράτησε.
Πρόκειται για την αρχαιότερη λατρευτική πρακτική της ανθρωπότητας[2] και τα χαρακτηριστικά της απαντώνται σε γηγενείς πολιτισμούς. Η βάση του ανισμισμού είναι η άποψη ότι υπάρχει ένα πνευματικό βασίλειο το οποίο μοιράζονται οι άνθρωποι με το σύμπαν. Η θεμελιώδης άποψη ότι οι άνθρωποι, τα φυτά, τα ζώα και τα ουράνια σώματα κατέχουν ψυχή ανεξάρτητη από τη φυσική ύπαρξη είναι κεντρική στον Ανιμισμό.
Ο βρετανός ανθρωπολόγος Έντουαρντ Μπάρνετ Τέιλορ στο έργο του Πρωτόγονος Πολιτισμός (Primitive Culture, 1871) όρισε τον ανιμισμό «ως γενική πίστη στις πνευματικές υπάρξεις» και την όρισε ως «ελάχιστο ορισμό της θρησκείας». Θεώρησε ότι όλες οι θρησκείες από την απλούστερη έως την πλέον σύνθετη μοιράζονται κάποιου είδους ανιμιστικές πεποιθήσεις. Κατά την άποψή του, ως πρωτόγονοι πολιτισμοί ορίζονται εκείνοι που δε διαθέτουν γραπτή παράδοση και πιστεύουν ότι πνεύματα ή ψυχές έδωσαν ζωή στις ανθρώπινες και τις υπόλοιπες υπάρξεις του φυσικού κόσμου.
Σημειώνεται ότι παλαιότερα ο όρος αυτός αποδόθηκε στη ελληνική ως "ψυχολατρεία", ή "ψυχοκρατία", με βάση τη λατινική λέξη animus, anima που σημαίνει ψυχή. Πλην όμως ο εξελληνισμός αυτός δεν επικράτησε.
Κύριε είσαι παντογνώστης. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι Σε αγαπώ. Αξίωσέ με να Σε υπηρετώ με αφοσίωση και με αγάπη μέχρι την τελευταία μου αναπνοή.
Re: ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ.
Με τον όρο αρχαία ελληνική θρησκεία εννοείται το σύνολο των δοξασιών και τελετουργικών δρώμενων που τελούνταν στην αρχαία Ελλάδα με τη μορφή λατρευτικών παραδόσεων, ως πρακτικό θεμέλιο και συμπλήρωμα της ελληνικής μυθολογίας. Καθώς μάλιστα στον αρχαιοελληνικό κόσμο οι θρησκευτικές πρακτικές διέφεραν κατά τόπους, θα μπορούσε πιθανώς να αναφερθεί κανείς σε ελληνικές θρησκείες. Οι λατρευτικές πρακτικές των Ελλήνων εκτείνονταν πέρα από τα όρια της ηπειρωτικής Ελλάδας στα νησιά και τις ακτές της Ιωνίας στη Μικρά Ασία, τη Μεγάλη Ελλάδα (Σικελία και νότια Ιταλία) και στις διασκορπισμένες ελληνικές αποικίες της δυτικής Μεσογείου όπως η Μασσαλία. Το ελληνικό θρησκευτικό παράδειγμα επηρέασε τις θρησκευτικές πρακτικές των Ετρούσκων και ιδιαίτερα τις τοπικές, αστικές λατρείες των Ρωμαίων.
Η ακαδημαϊκή έρευνα υποδεικνύει ότι η πρώιμη ελληνική θρησκεία προήλθε ή επηρεάστηκε σημαντικά από σαμανιστικές πρακτικές των στεππών της κεντρικής Ασίας, διαμέσου της ελληνικής αποικίας της Ολβίας στην Σκυθία, στη βόρεια ακτή της Μαύρης θάλασσας με κατάληξη τις πεδιάδες της Θεσσαλίας[1].
[Επεξεργασία] Επισκόπηση
Φαίνεται πιθανώς παραπλανητικό να μιλά κανείς για αρχαιοελληνική θρησκεία υπό την οπτική γωνία του παρόντος, καθώς οι αρχαίοι Έλληνες δεν διέθεταν κάποιον όρο για τη θρησκεία με την έννοια μίας μεταφυσικής διάστασης ύπαρξης διακριτής των άλλων διαστάσεων και θεμελιωμένη στην αντίληψη ότι οι θεοί ασκούν κάποιου είδους έλεγχο στις τύχες του ανθρώπινου γένους, απαιτώντας συνεπώς αναγνώριση ως απαραίτητη συνθήκη για τη σωτηρία. Αναφερόμενοι στις θρησκευτικές πρακτικές τους οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τον γενικό όρο τα θεία (κυριολεκτικά, «όσα σχετίζονται με τους θεούς»), χωρίς να υπονοούν την ύπαρξη κάποιου συγκεκριμένου συστήματος «πίστεων». Στην πραγματικότητα, δεν είχαν καν τη λέξη πίστη, με οποιαδήποτε από τα σύγχρονα νοήματά της. Αυτά βέβαια όσον αφορά στην αρχαϊκή και την κλασική περίοδο, καθώς η έλλειψη αρχαιολογικής μαρτυρίας για την εποχή του χαλκού, τη νεολιθική κοκ. δεν επιτρέπει τη διατύπωση απόψεων για κάποιο οργανωμένο σώμα θρησκείας, παρά μόνο για περιρρέουσες λατρευτικές πρακτικές οι οποίες, αν και κατά τόπους διαφοροποιημένες, σχημάτιζαν ένα πανελλαδικό σύνολο.
Βάσει των παραπάνω στην πολυθεϊστική λατρευτική πρακτική των Ελλήνων, εφεξής καλούμενη θρησκεία, περιλαμβάνονταν ανθρωπόμορφες θεότητες με διακριτή προσωπικότητα και ενίοτε ειδικές ιδιότητες -που προσέδιδαν και διαφορετικούς τίτλους ή επίθετα- κατηγοριοποιημένες σε τέσσερα διαφορετικά είδη:
1. Ουράνιες θεότητες (Δωδεκάθεο, Διόνυσος κλπ.).
2. Χθόνιες θεότητες (Άδης, Περσεφόνη, Εκάτη, Χθόνιος Ερμής, Δήμητρα χθόνια, δαίμονες κλπ.).
3. Ήρωες (Ταφικές λατρείες θεοποιημένων ανθρώπων, εξαιτίας των άθλων και της υπηρεσίας τους προς την κοινότητα, ενίοτε με δικά τους ιερά, όπως ο Ηρακλής και ο Ασκληπιός).
4. Ξένες θεότητες (Κυβέλη, Ίσις κλπ.)[2].
Σημαντικό χαρακτηριστικό για την αρχαία ελληνική θρησκεία εκτός του μύθου είναι η ιεροτελεστική φύση της[3]. Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Ελλήνων ήταν γεμάτος τελετουργικά δρώμενα που θα μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν με τη σειρά τους σε:
1. Θυσίες (αιματηρές, αναίμακτες και ωμοφαγία)
2. Υγρές προσφορές (σπονδές και χοές)
3. Προσευχές (συνοδευτικές της ομαδικής ιεροτελεστικής πρακτικής ή ατομική πράξη)[4].
Οι ελληνικές λατρευτικές πρακτικές τελούνταν σε οικογενειακό και κοινοτικό πλαίσιο, σε εορτασμούς της πόλης και σε πανελλήνιο επίπεδο. Ο Αγαθοδαίμων ή ο Ερμής Προπύλαιος, η θεά Εστία ή χθόνιοι δαίμονες λατρεύονταν σε καθημερινή βάση με υγρές προσφορές και προσευχές. Σε κοινοτικό επίπεδο οι λατρείες σχετίζονταν με τη φυλή, τη φατρία και τον δήμο, ενώ στο επίπεδο της πόλης εξαρτιόνταν από το διακριτό θρησκευτικό ημερολόγιο που υιοθετούσε κάθε πόλη ξεχωριστά. Τα Ολύμπια, τα Πύθια, τα Ίσθμια και τα Νέμεα ή Νέμεια ήταν λατρείες που τελούνταν σε πανελλαδικό επίπεδο. Χαρακτηριστική είναι η ανυπαρξία κεντρικά οργανωμένου ή συντονισμένου ιερατείου, σε αντίθεση με παλαιότερες θεοκρατικές κοινωνίες όπως η Αίγυπτος. Η θρησκευτική λατρεία και η πόλη ήταν τόσο στενά συνδεδεμένες που συνήθως δεν συντηρούσε η εκάστοτε κοινότητα επαγγελματίες ιερείς, αλλά εμπιστευόταν τις ιεροτελεστίες σε επιφανείς πολίτες ή αξιωματούχους[5].
Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελούσαν οι μυστηριακές λατρείες. Αναδυόμενες αρχικώς από προϊστορικές πρακτικές που επιβίωσαν στο χρόνο, δεν συσχετίζονταν με το κοινοτικό ή οικογενειακό πλαίσιο της τυπικής αστικής θρησκείας. Μετά την αρχαϊκή εποχή απέκτησαν σταδιακά έναν πιο μυστικιστικό και μεταφυσικό χαρακτήρα, σχετιζόμενες με όψεις της ελληνικής φιλοσοφίας, και κάποιες εξ αυτών τέθηκαν υπό κρατικό έλεγχο.
[Επεξεργασία] Προϊστορία
Η πρώιμη παλαιολιθική εποχή στην Ευρώπη, περίπου 800.000 π.π.[6], συνδέεται πιθανώς με την κατοίκηση του ελλαδικού χώρου, με αρχαιότερη αξιόπιστη μαρτυρία το κρανίο των Πετραλώνων της Χαλκιδικής. Ενδείξεις, ωστόσο, για πιθανές ταφικές πρακτικές και χρήση ώχρας έχουμε πολύ αργότερα, κατά τη μεσολιθική περίοδο ιδιαίτερα από το σπήλαιο Φράγχθι, όπου εκτός των εννέα ταφών ανακαλύφθηκαν και δύο καύσεις, χειρόμυλοι με ίχνη ώχρας και πρώιμες προσφορές οστρέων, εν είδει κτερισμάτων[7].
Σε ό,τι αφορά στη μέση και νεότερη νεολιθική εποχή, στον ελλαδικό χώρο η αρχαιολογική μαρτυρία μας δίνει μια εικόνα της άποψης του νεολιθικού ανθρώπου επίσης μέσω των ταφικών εθίμων, που υποδηλώνουν σεβασμό στους νεκρούς και πίστη στη μεταθανάτια ζωή. Θρησκευτική ερμηνεία σε ευρήματα αυτής της εποχής έχουν επιχειρήσει τόσο η Μαρίγια Γκιμπούτας όσο και ο Κόλιν Ρένφριου, βασισμένοι στα ευρήματα μιας από κοινού διενεργηθείσας ανασκαφής στην αρχαιολογική θέση Σιταγροί[8].
Η μελέτη της μινωικής και μυκηναϊκής θρησκείας, όπως και η επιβίωσή της στην ιστορική περίοδο του ελληνικού πολιτισμού, διατήρησε παλαιότερα και διατηρεί ακόμα αμείωτο το ενδιαφέρον της ακαδημαϊκής έρευνας. Υφίσταται ευρέως η άποψη ότι η προϊστορική θρησκευτική περίοδος επικεντρωνόταν στη λατρεία μιας παγκόσμιας φυσικής θεάς και του αρσενικού της αντίστοιχου που αναπαριστούσε τον ημερολογιακό κύκλο της φυσικής βλάστησης[9]. Αυτή η λατρεία ήταν στενά συνδεδεμένη με τον θεοποιημένο Ήλιο, τον φορέα του φωτός και της Άνοιξης. Η τοπική ονοματοδοσία και η διάσπαση του αρχικού αρχετύπου σε κατηγοριοποιημένες ιδιότητες φαίνεται πως απέδωσε διαφορετικές όψεις αυτών των αρχικών θεοτήτων με διαφορετικά ονόματα τα οποία διατηρήθηκαν στην ιστορική περίοδο.
[Επεξεργασία] Αρχαϊκή και κλασική περίοδος
Κύρια άρθρα: Ελληνική μυθολογία και Μυστηριακές λατρείες
Μετά την καταστροφή των μυκηναϊκών ανακτόρων, γεγονός που επηρέασε σημαντικά τις πολιτισμικές εξελίξεις στον ελλαδικό χώρο φαίνεται πως άλλαξαν και οι λατρευτικές συνήθειες. Η διακοπή της λατρείας στα ανακτορικά ιερά φαίνεται πως ώθησε προς την κατεύθυνση νέων υπαίθριων λατρευτικών κέντρων, με παράλληλη ανάπτυξη της ηρωικής λατρείας. Η λατρεία θεοτήτων -γνωστών όπως φαίνεται ήδη από τη μυκηναϊκή εποχή- τα οποία θα συγκροτήσουν αργότερα το Δωδεκάθεο είναι παρούσα σε ιερά όπως αυτά της Αρτέμιδος του Δία, του Απόλλωνα ή Απέλλωνα, της Αθηνάς και του Ποσειδώνα στην Αττική, την Πελοπόννησο ή τη Σάμο και σε ναούς της μέσης γεωμετρικής περιόδου στην Έφεσο και την Ερέτρια με έντονη αναθηματική δραστηριότητα.
Κατά την αρχαϊκή εποχή ο Όμηρος και ο Ησίοδος παίζουν το ρόλο τους, με τα δημοφιλή επικά τους ποιήματα, στην οριστική συγκρότηση και κάποια τυποποίηση του ελληνικού πανθέου, παρά τις κατά τόπους διαφοροποιήσεις. Η θρησκευτική λατρεία αποκτά ισχυρό αστικό χαρακτήρα σε αυτήν την εποχή που θεμελιώνονται οι πόλεις-κράτη ως κεντρικοί πολιτειακοί σχηματισμοί: σκοπός της λατρείας είναι η εξασφάλιση της εύνοιας των θεών σε ατομικό αλλά -ιδίως- και σε κοινοτικό επίπεδο. Καθώς έχει διατηρηθεί η μνήμη της αναπαράστασης φυσικών δυνάμεων ως θεοτήτων, οποιαδήποτε κακοτυχία ή φυσική καταστροφή αποδίδεται στην οργή των θεών. Στους τελευταίους οι Έλληνες προσωποποιούσαν τις κοσμικές δυνάμεις που είναι ισχυρότερες από τον Άνθρωπο και "τη δράση των οποίων αναγνώριζαν στον κόσμο, στην κοινωνική ζωή και στην προσωπική ζωή του ατόμου"[10].
Αυτή την περίοδο οριστικοποιούνται και οι πυρήνες των ελληνικών, μυητικών μυστηριακών λατρειών, όπως του Διονύσου ή της Δήμητρας, οι οποίες αρχικώς έχουν περιθωριακό και μη ελεγχόμενο από το κράτος χαρακτήρα. Εδώ φαίνεται καθαρά η προϊστορική πηγή της ελληνικής λατρείας στην ανάγκη ελέγχου της σοδειάς και της ετήσιας βλάστησης με τη βοήθεια συμπαθητικής μαγείας, με προσπάθεια δηλαδή να ελεγχθεί ο ημερολογιακός ή ο καθημερινός ηλιακός κύκλος μέσω συμβολικής μυθολογικής και τελετουργικής αναπαράστασής του, ή ακόμα και σε σαμανιστικές πρακτικές. Ωστόσο κατά τα τέλη του έκτου αιώνα π.Χ. ένα κύμα μυστικισμού, πιθανώς καταγόμενο από την Αίγυπτο, σαρώνει τον ελλαδικό χώρο. Η ελληνική φιλοσοφία, που είχε ήδη γεννηθεί στην Ιωνία, το προσεγγίζει και έτσι εμφανίζεται η πρώιμη μεταφυσική. Ο πυθαγορισμός και ο ορφισμός αποτελούν τυπικά δείγματα της εποχής, ενώ γρήγορα τοπικές μυστηριακές λατρείες (όπως τα Ελευσίνια Μυστήρια, τα Μυστήρια του Διονύσου ή τα Καβείρια Μυστήρια) επηρεάζονται σημαντικά από αυτές τις εξελίξεις.
Κατά την κλασική εποχή πια οι μυστηριακές λατρείες και ορισμένες φιλοσοφικές σχολές, όπως ο πυθαγορισμός και ο πλατωνισμός, προσφέρουν ένα πλήρες μεταφυσικό και ηθικό σύστημα καλυμμένο με τους κατάλληλα προσαρμοσμένους μύθους της αρχαϊκής εποχής. Αυτά τα συστήματα ήταν αντιληπτά ως προαιρετικά, ιδιωτικά συμπληρώματα της κρατικής, κοινοτικής αστικής λατρείας και επομένως, όσον αφορά τους πολίτες που ήταν μυημένοι σε αυτά, θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για μία πλήρη θρησκεία. Συνέχιζαν όμως να βρίσκονται στο περιθώριο και να αφορούν περιορισμένες ομάδες του πληθυσμού, προερχόμενες περισσότερο από τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις. Ανάμεσα στ' άλλα ριζοσπαστικά στοιχεία, ο Πλάτων στρέφει την προσοχή σε έναν ανώτατο υπερβατικό, άρρητο και άφατο Θεό ο οποίος αποτελεί αιτία της ύπαρξης και λειτουργίας του κόσμου και η διάνοιά του εκδηλώνεται στο ορατό πεδίο μόνο μέσω των ουρανίων σωμάτων, η τέλεια περιοδική και αιώνια κίνηση των οποίων παραπέμπει ταυτόχρονα σε θεότητες αλλά και στις πλατωνικές ιδέες. Αυτός ο Ένας Θεός αποτελεί το έσχατο θεμέλιο της μεταφυσικής και ηθικής κοσμικής τάξης στη σκέψη των περισσότερων φιλοσόφων της περιόδου. Η κοινοτική αστική λατρεία φτάνει σε μία ασταθή ισορροπία με αυτές τις νέες, πιο ιδιωτικές θρησκευτικές τάσεις της κλασικής εποχής χωρίς να λείψουν οι συγκρούσεις (π.χ. η διδασκαλία των σοφιστών και η εκτέλεση του Σωκράτη από το αθηναϊκό κράτος).
[Επεξεργασία] Ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδος
Εν γένει η ελληνική θρησκεία στον ελληνιστικό και ρωμαϊκό κόσμο υπέστη σημαντικές τροποποιήσεις. Ο διευρυμένος συγκρητισμός της εποχής σμιλεύει ιδιόρρυθμα θρησκευτικά αμαλγάματα. Οι περισσότερες μυστηριακές λατρείες πλέον είναι υπό στιβαρό κρατικό έλεγχο (ιδιαιτέρως στις ελληνιστικές μοναρχίες) και, παρά την υποχώρηση του πλατωνισμού, συντηρούν ένα περιθωριακό κλίμα μυστικισμού. Νέες μυστηριακές θεότητες και λατρείες συνθέτονται ηθελημένα, μέσω εκλεκτισμού ή προσαρμογών σε τοπικά πάνθεα, καθώς είναι φανερή η βαθύτερη ενότητα των μεσογειακών Μυστηρίων μεταξύ τους και με τις μυστικιστικές φιλοσοφικές σχολές. Η τυπολατρική αστική θρησκεία ωστόσο, αναμειγμένη πλέον με παρεμφερείς παραδόσεις της Εγγύς Ανατολής, είναι αυτή που εξακολουθεί να αποτελεί την καρδιά της ελληνικής ευσέβειας.
Μέχρι τον πρώτο αιώνα π.Χ. όλος ο μεσογειακός κόσμος περιέρχεται στο ρωμαϊκό κράτος, θέτοντας έτσι τέρμα στην ελληνιστική περίοδο. Οι Ρωμαίοι επηρεάζονται βαθύτατα από την ελληνική φιλοσοφική, θρησκευτική και λογοτεχνική παράδοση και, μέσω της interpretatio romana, υιοθετούν όλες τις όψεις της ελληνικής κουλτούρας παράγοντας το τελικό κράμα του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού. Ο τελευταίος επικρατεί καθολικά στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, οι οποίες μάλιστα είναι συνήθως δίγλωσσες μιλώντας άπταιστα τόσο λατινικά όσο και ελληνικά, και με αυτόν τον τρόπο η ελληνική θρησκεία διαδίδεται σε κάθε γωνιά της Αυτοκρατορίας, από τη Βρετανία ως τη Συρία και από τη Μοισία ως τη Μαυριτανία. Όλος ο ζωτικός χώρος του Ελληνισμού (μικρασιατικά παράλια, νότια Βαλκάνια, Μεγάλη Ελλάδα και διάσπαρτες παραλιακές αποικίες ανά τη Μεσόγειο θάλασσα), αλλά και οι (έστω και επιφανειακά) εξελληνισμένες επικράτειες των ελληνιστικών μοναρχιών, είναι πλέον ενοποιημένος σε ένα κοινό κρατικό και πολιτιστικό μόρφωμα. Στο πλαίσιο του κοινού ελληνορωμαϊκού πολιτισμού η αστική ελληνική και η ρωμαϊκή θρησκεία, παρά τις μικροδιαφορές στην ονοματολογία και στο πάνθεον, σχεδόν ταυτίζονται από άποψη λειτουργίας και δοξασιών.
Σε όλη τη Μεσόγειο διαδίδεται η αντίληψη ότι οι παλαιοί θεοί παραστέκονται συνεχώς στους ανθρώπους, αποστέλλοντας τους προγνωστικά όνειρα, χρησμούς στα μαντεία ή θεραπείες από ασθένειες, αρκεί αυτοί να σέβονται τις παραδοσιακές λατρευτικές τελετουργίες και συνήθειες προκειμένου να κερδίζουν την εύνοια τους. Έτσι λοιπόν επικρατεί ένα συντηρητικό θρησκευτικό κλίμα, στραμμένο στα πατροπαράδοτα ήθη κι έθιμα κάθε πόλης, σύμφωνα με τις τυπολατρικές ελληνικές πρακτικές που εξαπλώθηκαν κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή εποχή σε Ανατολή και Δύση. Ο καθένας ωστόσο, από τη στιγμή που εκπλήρωνε τα τελετουργικά του καθήκοντα που εξασφάλιζαν την επιμέλεια των θεών (θυσίες, προσφορές, τελετές), ήταν ελεύθερος να λατρεύει όποια επιμέρους μεσογειακή ή ανατολική θεότητα προτιμούσε, αφού τόσο το ελληνορωμαϊκό πάνθεον όσο και ο Όσιρις, ο Άδωνις, ο Άττις, ο Σέραπις ή άλλες θεότητες μυστηριακών λατρειών θεωρούνταν περιστασιακές, κατώτερες και ισοδύναμες ενσαρκώσεις του Ενός Ύψιστου Θεού, της υπερβατικής και υπερκόσμιας οντότητας των Μυστηρίων και του Πλάτωνα που κυβερνούσε τα πάντα. Μία πλειάδα τέτοιων κατώτερων θεοτήτων έμοιαζε απαραίτητη ως δύναμη μεσολάβησης μεταξύ του άφατου Ενός Θεού, απρόσιτου κατασκευαστή του Σύμπαντος, και των ανθρώπων.
Αυτές οι αντιλήψεις συντηρούσαν στους κινούντες τη δημόσια ζωή πολίτες ένα αίσθημα ενότητας, ασφάλειας και συμμετοχής στον «καλύτερο δυνατό κόσμο» για τον οποίον προνοούσαν οι παμπάλαιοι θεοί• κατ’ αυτόν τον τρόπο η επίσημη τυπολατρική θρησκευτική πρακτική διατηρούσε την κοινωνική συνοχή και το κοινωνικοπολιτικό status quo, ενώ βαθύτερο φιλοσοφικό περιεχόμενο μπορούσε ο καθένας, ιδιωτικά και προαιρετικά, να ανακαλύψει στις συμπληρωματικές μυστικιστικές πρακτικές των Μυστηρίων και στη συναφή διδασκαλία των Ελλήνων φιλοσόφων. Έτσι η αστική λατρευτική θρησκεία, οι μυστηριακές λατρείες και η φιλοσοφία αποτελούσαν ένα σύστημα τριών αλληλένδετων πυλώνων διανοητικής καλλιέργειας και συμμετοχής στον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό. Η τυπική θρησκευτική λατρεία των νεκρών ηγετών της Αυτοκρατορίας και της ίδιας της Ρώμης, πολιτική τακτική πολιτισμικής ομογενοποίησης που έμοιαζε περισσότερο με όρκο πίστης και διαδόθηκε από την περίοδο του Αυγούστου, συμπλήρωνε την εικόνα του κλίματος της εποχής.
Όμως ήδη από τους ύστερους ρεπουμπλικανικούς χρόνους οι μυστηριακές λατρείες, οι μυστικιστικές φιλοσοφικές σχολές που έδιναν έμφαση στη μεταφυσική, η ελληνιστική μαγεία, η διάχυτη δεισιδαιμονία και κάθε τύπος συστηματοποιημένης γνώσης ή πρακτικής ο οποίος υποσχόταν στις κατώτερες και μεσαίες κοινωνικές τάξεις του ρωμαϊκού κράτους απόδραση από τη δυσάρεστη καθημερινή πραγματικότητα ή εύκολη χειραγώγηση της με σκοπό το ατομικό όφελος, περιθωριακά ή ελιτιστικά φαινόμενα σε περασμένες εποχές, γίνονταν όλο και πιο δημοφιλή παρά τις κατά καιρούς εκκαθαριστικές αστυνομικές επιχειρήσεις που στόχευαν στην εκμηδένιση ταραχοποιών και ανατρεπτικών στοιχείων. Οι λόγοι ήταν πολλοί. Η κοσμοπολίτικη, «οικουμενική» ατμόσφαιρα που είχε επικρατήσει στην αυστηρώς ταξικά ιεραρχημένη Αυτοκρατορία των Αντωνίνων, ένας διεθνισμός που αποτελούσε κληρονομιά της ελληνιστικής περιόδου και τώρα είχε γιγαντωθεί, προκαλούσε στις μετακινούμενες και ημιμαθείς μικροαστικές τάξεις αισθήματα αλλοτρίωσης, αποξένωσης και μοναξιάς. Ο κόσμος φαινόταν σκληρός και απρόσωπος ενώ από την ανθρώπινη ζωή έμοιαζε να λείπει το νόημα. Στην αναπτυγμένη ρωμαϊκή Ανατολή έμποροι και τεχνίτες μετακινούνταν άνετα για επαγγελματικούς λόγους από τη Συρία ως τη Γαλατία μιλώντας μόνο ελληνικά και νιώθοντας αποκομμένοι από τον τόπο τους και τις παραδόσεις του, ενώ οι ευκατάστατες ολιγαρχίες κάθε πόλης παρέμεναν πεισματικά και επιδεικτικά προσκολλημένες σε αναχρονιστικούς τοπικούς κώδικες, τελετουργίες και έθιμα που στόχευαν στην ικανοποίηση της αυταρέσκειας της εγχώριας ελίτ.
Η φιλοσοφία και η κλασική ελληνορωμαϊκή παιδεία ήταν άτυπα «απαγορευμένη» για τη μεσαία τάξη, και φυσικά για την κατώτερη, λόγω της στάσης της ρωμαϊκής αριστοκρατίας η οποία από το δεύτερο αιώνα μ. Χ. όρθωνε γύρω της αδιαπέραστα τείχη εγκαταλείποντας την κοινή ελληνική γλώσσα προς όφελος του αρχαϊκού αττικού ιδιώματος της Δεύτερης Σοφιστικής, καθιστώντας έτσι απροσπέλαστη την ελληνορωμαϊκή φιλοσοφική και λογοτεχνική παράδοση για το ευρύ κοινό. Μη βρίσκοντας στηρίγματα ούτε στη λατρεία του κράτους ή στην επίσημη τυπολατρική ελληνική θρησκεία που είχε συντηρητικό, τοπικιστικό και απαρχαιωμένο χαρακτήρα, όσοι ένιωθαν ξένο τον κόσμο που τους περιέβαλλε αγκάλιασαν ευρύτερα την ελληνιστική μαγεία και μαντεία, καθώς και τις φιλοσοφικές μυστηριακές λατρείες της ανατολικής Μεσογείου οι οποίες κήρυτταν την αρετή, την καθολική αγάπη και την ισότητα των ανθρώπων. Πλέον το ζητούμενο δεν ήταν η εύνοια των γεωγραφικά κατακερματισμένων κατώτερων θεοτήτων του ελληνορωμαϊκού πανθέου αλλά η ενεργητική χειραγώγηση της φύσης ή του πεπρωμένου και η άμεση, μυστικιστική επαφή με τον παγκόσμιο Έναν και Άφατο Θεό του Πλάτωνα, τη μόνη δύναμη που μπορούσε να οπλίσει με ψυχικό σθένος τους αλλοτριωμένους, αποστασιοποιημένους από τον κόσμο πολίτες της Αυτοκρατορίας. Έτσι άρχισε να διαμορφώνεται μία, απροσδιόριστη ακόμα, απαίτηση για κάποια «παγκόσμια», κοινή μυστηριακή θρησκεία που θα διαγράφει τις τοπικές ιδιαιτερότητες και θα συνεπικουρείται από ένα νομοθετικό, ένα διοικητικό κι ένα λατρευτικό σύστημα κοινά για όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, τα οποία θα υπερκαλύπτουν τις κατά τόπους αστικές παραδόσεις υπονομεύοντας την ισχύ των τοπικών ολιγαρχιών, ελίτ και ιερατείων προς όφελος του υπερκείμενου «παγκόσμιου» ρωμαϊκού κράτους.
Στον πυρήνα όλων αυτών των νέων τάσεων της λαϊκής διανόησης, όπως και των παλαιότερων μυστηριακών λατρειών, κρυβόταν η πλατωνική ιδέα του αιώνιου και ασώματου πνεύματος, καμωμένου από θεϊκή ουσία, που ήταν παγιδευμένο στην ανθρώπινη σάρκα και περίμενε να ανακαλυφθεί. Ως παρενέργεια η σάρκα, η ύλη και η φύση άρχισαν να θεωρούνται βδελυρού και ποταπού χαρακτήρα, ή έστω αμετάκλητα απομακρυσμένες από τον αγαθό παγκόσμιο Θεό, σύμφωνα με έναν ακραίο πλατωνισμό που ταίριαζε στην καθημερινή κακοδαιμονία που βίωναν οι κατώτερες, ακόμα και οι μεσαίες, κοινωνικές τάξεις της εποχής. Έτσι οι διδασκαλίες των μεσογειακών Μυστηρίων και των πλατωνικών φιλοσόφων, εμποτισμένες με έναν πιο λαϊκό και πιο δεισιδαίμονα χαρακτήρα, ριζοσπαστικοποιούνται και ριζώνουν στο ευρύ κοινό όσο ποτέ άλλοτε. Οι περισσότεροι πολίτες τοποθέτησαν τις ελπίδες τους για το μέλλον στην αιώνια, μεταθανάτια ζωή του άφθαρτου πνεύματος τους, ενώ απέβλεπαν στη λύτρωση, τη σωτηρία ή τη φώτιση της ψυχής τους μέσω ενός κατάλληλου, ευσεβούς ή ασκητικού, επίγειου βίου. Η περιορισμένη ανεξιθρησκία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που ανεχόταν οποιαδήποτε λατρεία δεν αμφισβητούσε ευθέως το κατεστημένο και την επίσημη κουλτούρα, υποβοήθησε την εξάπλωση αυτών των αντιλήψεων.
Οι εν λόγω θρησκευτικές εξελίξεις ήταν εν μέρει απόρροια της σταδιακής αντικατάστασης στη συνείδηση των κατώτερων κοινωνικών τάξεων του εμπειρισμού και της πραγματιστικής αριστοτελικής σκέψης από τη μαγεία, τη μαντεία και τη δεισιδαιμονία, ανεξαρτήτως από το παλαιότερο θρησκευτικό τους υπόβαθρο, μίας τάσης που είχε ήδη διαφανεί από την πρώιμη ελληνιστική εποχή. Η Αίγυπτος των Πτολεμαίων αποτέλεσε πραγματικό καμίνι συγκρητισμού όπου ετερογενή αλλά παρεμφερή ρεύματα γνώσης σφυρηλατήθηκαν σε ένα συνεκτικό κράμα και η μαγεία συστηματοποιήθηκε σε μία εφαρμοσμένη επιστήμη, η οποία μπορούσε να διδαχθεί και να συμβαδίζει με τη φυσική φιλοσοφία. Η διάδοση αυτών των αντιλήψεων υποβοήθησε την εξάπλωση μίας πιο δεισιδαιμονικής εκδοχής των μυστηριακών λατρειών που έδινε έμφαση στις τελετουργίες, κοινό χαρακτηριστικό τόσο της θρησκείας όσο και της μαγείας. Επί Αντωνίνων ακόμη και ο ορθολογισμός, που σε παλαιότερες εποχές επαινέθηκε από τις πυθαγόρειες και πλατωνικές διδασκαλίες, υποχωρεί ως γνωσιολογική μέθοδος προς όφελος της εκστατικής αποκάλυψης• γεγονός που ανακλάται τόσο στις θρησκευτικές όσο και στις φιλοσοφικές εξελίξεις.
[Επεξεργασία] Ύστερη Αρχαιότητα και Μεσαίωνας
Κύρια άρθρα: Νεοπλατωνισμός και Εκχριστιανισμός
Όλες οι ανωτέρω τάσεις μετά τον δεύτερο αιώνα τείνουν από περιθωριακές να γίνουν κανόνας στη ρωμαϊκή κοινωνία. Η σοβαρή κρίση του ρωμαϊκού κράτους σε όλους τους τομείς κατά τα μέσα του τρίτου αιώνα επιτείνει την κατάσταση καθώς η αστική ελληνορωμαϊκή θρησκεία, χτυπημένη από την υποχρηματοδότηση των ναών και των τελετουργιών αλλά και από την εξάπλωση μυστηριακών υποκατάστατων, υποχωρεί σημαντικά. Από την κρίση αυτή περισσότερο επωφελείται ο χριστιανισμός με το συγκεντρωτικό, άκαμπτα οργανωμένο, αποτελεσματικό και ευέλικτο ιερατείο του, την Εκκλησία. Ο χριστιανισμός διαδίδεται ευρύτατα στις μεσαίες αστικές τάξεις, καλύπτοντας το κενό που άφησε η υποχώρηση της τυπολατρικής ελληνορωμαϊκής θρησκείας, και η Εκκλησία αρχίζει να αποκτά πολιτική ισχύ και αυξανόμενους πόρους. Την ίδια στιγμή όμως στην Αλεξάνδρεια εμφανίζεται ένα καινούργιο φιλοσοφικό κίνημα, ο νεοπλατωνισμός. Ο σπουδαιότερος εκπρόσωπος του, ο Πλωτίνος, επανερμήνευσε τον Πλάτωνα μονιστικά[11] και πανενθεϊστικά[12], ενώ υπήρξε υπέρμαχος του μυστικισμού και της ατομικής βύθισης, μέσω του διαλογισμού και της ενδοσκόπησης, στην ενιαία θεία δύναμη, τον αιώνιο κόσμο των ιδεών. Έτσι προσέφερε μία λυτρωτική φιλοσοφία που δεχόταν τη δυνατότητα ανύψωσης του ανθρώπινου πνεύματος στο τέλειο, μία πλήρη διδασκαλία που συνταίριαζε την ελληνική φιλοσοφία με την τυπολατρική ελληνορωμαϊκή λατρευτική παράδοση, ερμηνευμένη εκ νέου μέσω αφαιρετικών σχημάτων και μεταφορών, και με τις μυστηριακές θρησκείες της Ανατολής.
Ο νεοπλατωνισμός αποτέλεσε μία πολύτιμη γέφυρα μεταξύ του ριζοσπαστικού ρεύματος της λαϊκής διανόησης, που εξαπλώθηκε ευρύτατα κατά τον τρίτο αιώνα, και της φιλοσοφικής παιδείας των καλλιεργημένων αστών και αριστοκρατών, τη στιγμή που τα περισσότερα παρεμφερή φιλοσοφικά και θρησκευτικά κινήματα υπόσχονταν στις κατώτερες τάξεις σωτηρία δίχως ανάγκη μελέτης της κλασικής ελληνορωμαϊκής παιδείας. Ο νεοπλατωνισμός υπήρξε το μαχητικό προπύργιο της συντηρητικής αριστοκρατίας σε μεταφυσικές διαμάχες με το γνωστικισμό, το χριστιανισμό και κάθε διανοητικό ρεύμα ή μυστηριακή λατρεία που απαρνούνταν τη μακρόβια ελληνορωμαϊκή παράδοση ή υιοθετούσε τη ζοφερή, απορριπτική ζωροαστρική οπτική απέναντι στην ύλη, θεωρώντας τη βδελυρή και ταυτίζοντας την με το Κακό, μία οπτική η οποία δε συμφωνούσε με τις τυπικές ελληνικές πρακτικές αλλά έβρισκε απήχηση στα λιγότερο ευνοημένα κοινωνικά στρώματα. Ως φιλοσοφικό κίνημα άκμασε στην Αλεξάνδρεια όπου γεννήθηκε αλλά, ακόμα περισσότερο, στην Ιταλία και την Ελλάδα, καθώς εκεί συνάντησε καθολική αποδοχή ως σύγχρονη μετεξέλιξη της κλασικής πλατωνικής φιλοσοφίας και της ελληνικής λατρευτικής θρησκείας, μίας ζωντανής παράδοσης με γερές ρίζες αιώνων στις εν λόγω περιοχές. Ως τις αρχές του τέταρτου αιώνα ο νεοπλατωνισμός σχεδόν ταυτίστηκε με τον Ελληνισμό καθώς αυτός ήταν που ανέλαβε να υπερασπίσει το ελληνορωμαϊκό πάνθεον και την ελληνική φιλοσοφία και παιδεία από διανοητικά ρεύματα που είτε απέρριπταν (όπως ο χριστιανισμός) είτε υποκαθιστούσαν (όπως ο γνωστικισμός) την ελληνορωμαϊκή παράδοση, ρεύματα που η συντηρητική αριστοκρατία αποδοκίμαζε ως βαρβαρικά. Κυριολεκτικά η αρχαία ελληνική θρησκεία συσπειρώθηκε γύρω από τον νεοπλατωνισμό, σε μία εποχή που ο διαδεδομένος χριστιανισμός, για διάφορους λόγους, άρχιζε να κερδίζει την προτίμηση των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων ως ενοποιητικός μηχανισμός του απέραντου κράτους τους.
Μετά τα μέσα του τέταρτου αιώνα πλέον οι αυτοκρατορικές Αυλές ήταν χριστιανικές. Το χριστιανικό ιερατείο ακολουθούσε μία αυστηρή πολιτική μη ανοχής σχετικά με το επίσημα αποδεκτό θρησκευτικό δόγμα του, την "ορθοδοξία", και αποστρεφόταν την ελληνορωμαϊκή ή οποιαδήποτε άλλη θρησκεία πλην του χριστιανισμού. Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες κατά τα τέλη του τέταρτου αιώνα έκλεισαν τα μαντεία και τους ναούς και απαγόρευσαν τα αποκαλούμενα παγανιστικά παίγνια σε μία σειρά διαταγμάτων, ενώ είχαν ήδη από καιρό θέσει το χριστιανισμό υπό κρατική προστασία και επενέβαιναν ανοιχτά στην εξελισσόμενη προσπάθεια αυστηρής οριστικοποίησης της ορθόδοξης μεταφυσικής του. Εντέλει, η δημόσια άσκηση της αστικής ελληνορωμαϊκής θρησκείας και των μεσογειακών Μυστηρίων κηρύχθηκε παράνομη από τον Αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α' και τους διαδόχους του. Κάθε μη χριστιανική θρησκεία στιγματίστηκε ως παγανιστική, δηλαδή λατρεία των παγανών (pagani)[13], και ενόσω η Ευρώπη εισερχόταν στον Μεσαίωνα επιβίωσε μόνο σε ορισμένες αγροτικές περιοχές, για να αφομοιωθεί γρήγορα από τη χριστιανική τελετουργία, ή σε κάποιους απομονωμένους αριστοκρατικούς κύκλους. Ο νεοπλατωνισμός επέζησε ως τον έκτο αιώνα που ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός έκλεισε οριστικά τις σχολές ελληνικής φιλοσοφίας ως παγανιστικές.
Ωστόσο ένα τμήμα της ελληνορωμαϊκής θρησκείας και των μεσογειακών Μυστηρίων επιβίωσε ενσωματωμένο στο μύθο, τη θεολογία και τις λατρευτικές πρακτικές του χριστιανισμού. Οι Εκκλησιαστικοί Πατέρες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ήδη από τον τρίτο αιώνα, είχαν στιβαρό υπόβαθρο στον πλατωνισμό, τον νεοπλατωνισμό ή άλλες σχολές ελληνικής φιλοσοφίας. Επιχείρησαν επανειλημμένα να εκμεταλλευτούν αυτή τους την ευρυμάθεια προς όφελος της Εκκλησίας, δανειζόμενοι φιλοσοφική ορολογία και στηριζόμενοι στην ομοιότητα όψεων του χριστιανισμού με ορισμένες δοξασίες μυστηριακών λατρειών και με τη σωκρατική / πλατωνική ηθική. Καθώς ο χριστιανισμός έπαιρνε την τελική του μορφή και ταυτόχρονα επικρατούσε σε όλη τη Μεσόγειο, ενσωμάτωνε όλη τη ριζοσπαστική τάση της λαϊκής διανόησης και θρησκευτικότητας που εμφανίστηκε κατά τη ρωμαϊκή εποχή, ενώ παράλληλα αφομοίωνε παμπάλαιες τελετουργικές πρακτικές[14] (π.χ. η λατρεία της Μεγάλης Μητέρας αντικαταστάθηκε από την απόδοση τιμής στην Παναγία, η επέτειος της αναγέννησης του Ήλιου άρχισε να εορτάζεται ως Χριστούγεννα, στους χριστιανούς αγίους καταμερίστηκαν ιδιότητες ανάλογες με αυτές που αποδίδονταν στις ελληνορωμαϊκές θεότητες κλπ). Ορισμένες χριστιανικές δοξασίες οι οποίες κρίθηκαν ως αιρέσεις από την επίσημη Εκκλησία αντλούσαν την καταγωγή τους ακριβώς από αυτήν την επίμονη άρνηση του παγανισμού να εξαφανιστεί (π. χ. ο αρειανισμός εμφάνιζε τον Χριστό ως μεσολαβητική λυτρωτική θεότητα, "κτιστή" και κατώτερη του άφατου Πατρός Θεού, παρομοίως με τη νεοπλατωνική αντίληψη).
[Επεξεργασία] Αναγέννηση και Διαφωτισμός
Η ευρωπαϊκή Αναγέννηση λίγο άγγιξε την Ελλάδα. Ο αναγεννησιακός ανθρωπισμός στην Ιταλία και τη δυτική Ευρώπη συμπεριελάμβανε την εκ νέου ανακάλυψη και επανεισαγωγή του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, της αρχαιοελληνικής σκέψης και φιλοσοφίας, στην οποία περιλαμβανόταν μια επανεκτίμηση της αρχαίας θρησκείας και του μύθου, ερμηνευμένη εκ νέου υπό την ανθρωπιστική σκοπιά.
[Επεξεργασία] Αναβίωση του παγανισμού
Κύριο άρθρο: Ελληνική Εθνική Θρησκεία
Η πολύ μεγάλη πλειοψηφία των σημερινών Ελλήνων τυπικώς ασπάζεται τον χριστιανισμό της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Φαίνεται ωστόσο ότι υπάρχει μια ομάδα Νεοελλήνων, σταθερά αυξανόμενη σε πληθυσμό, οι οποίοι δηλώνουν οπαδοί της αρχαίας ελληνικής θρησκείας σε κάποια / ες σύγχρονη αναβίωση της. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ελληνικής Εκκλησίας υπάρχουν περίπου 40.000 ακόλουθοι σε έναν πληθυσμό 11 εκατομμυρίων[εκκρεμεί παραπομπή]. Οι δοξασίες τους αντανακλούν νεοπλατωνικές ιδέες του Ιάμβλιχου, του Πορφύριου, του Λιβάνιου και του Ιουλιανού, όπως επίσης και λατρευτικές πρακτικές της κλασικής περιόδου. Επίσης πολλές διεθνείς νεοπαγανιστικές θρησκείες όπως η Γουΐκα χρησιμοποιούν όψεις της ελληνικής θρησκείας στις σύγχρονες πρακτικές τους, όσο τουλάχιστον το επιτρέπει η αποσπασματική φύση των πηγών.
Η ακαδημαϊκή έρευνα υποδεικνύει ότι η πρώιμη ελληνική θρησκεία προήλθε ή επηρεάστηκε σημαντικά από σαμανιστικές πρακτικές των στεππών της κεντρικής Ασίας, διαμέσου της ελληνικής αποικίας της Ολβίας στην Σκυθία, στη βόρεια ακτή της Μαύρης θάλασσας με κατάληξη τις πεδιάδες της Θεσσαλίας[1].
[Επεξεργασία] Επισκόπηση
Φαίνεται πιθανώς παραπλανητικό να μιλά κανείς για αρχαιοελληνική θρησκεία υπό την οπτική γωνία του παρόντος, καθώς οι αρχαίοι Έλληνες δεν διέθεταν κάποιον όρο για τη θρησκεία με την έννοια μίας μεταφυσικής διάστασης ύπαρξης διακριτής των άλλων διαστάσεων και θεμελιωμένη στην αντίληψη ότι οι θεοί ασκούν κάποιου είδους έλεγχο στις τύχες του ανθρώπινου γένους, απαιτώντας συνεπώς αναγνώριση ως απαραίτητη συνθήκη για τη σωτηρία. Αναφερόμενοι στις θρησκευτικές πρακτικές τους οι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τον γενικό όρο τα θεία (κυριολεκτικά, «όσα σχετίζονται με τους θεούς»), χωρίς να υπονοούν την ύπαρξη κάποιου συγκεκριμένου συστήματος «πίστεων». Στην πραγματικότητα, δεν είχαν καν τη λέξη πίστη, με οποιαδήποτε από τα σύγχρονα νοήματά της. Αυτά βέβαια όσον αφορά στην αρχαϊκή και την κλασική περίοδο, καθώς η έλλειψη αρχαιολογικής μαρτυρίας για την εποχή του χαλκού, τη νεολιθική κοκ. δεν επιτρέπει τη διατύπωση απόψεων για κάποιο οργανωμένο σώμα θρησκείας, παρά μόνο για περιρρέουσες λατρευτικές πρακτικές οι οποίες, αν και κατά τόπους διαφοροποιημένες, σχημάτιζαν ένα πανελλαδικό σύνολο.
Βάσει των παραπάνω στην πολυθεϊστική λατρευτική πρακτική των Ελλήνων, εφεξής καλούμενη θρησκεία, περιλαμβάνονταν ανθρωπόμορφες θεότητες με διακριτή προσωπικότητα και ενίοτε ειδικές ιδιότητες -που προσέδιδαν και διαφορετικούς τίτλους ή επίθετα- κατηγοριοποιημένες σε τέσσερα διαφορετικά είδη:
1. Ουράνιες θεότητες (Δωδεκάθεο, Διόνυσος κλπ.).
2. Χθόνιες θεότητες (Άδης, Περσεφόνη, Εκάτη, Χθόνιος Ερμής, Δήμητρα χθόνια, δαίμονες κλπ.).
3. Ήρωες (Ταφικές λατρείες θεοποιημένων ανθρώπων, εξαιτίας των άθλων και της υπηρεσίας τους προς την κοινότητα, ενίοτε με δικά τους ιερά, όπως ο Ηρακλής και ο Ασκληπιός).
4. Ξένες θεότητες (Κυβέλη, Ίσις κλπ.)[2].
Σημαντικό χαρακτηριστικό για την αρχαία ελληνική θρησκεία εκτός του μύθου είναι η ιεροτελεστική φύση της[3]. Ο δημόσιος και ιδιωτικός βίος των Ελλήνων ήταν γεμάτος τελετουργικά δρώμενα που θα μπορούσαν να κατηγοριοποιηθούν με τη σειρά τους σε:
1. Θυσίες (αιματηρές, αναίμακτες και ωμοφαγία)
2. Υγρές προσφορές (σπονδές και χοές)
3. Προσευχές (συνοδευτικές της ομαδικής ιεροτελεστικής πρακτικής ή ατομική πράξη)[4].
Οι ελληνικές λατρευτικές πρακτικές τελούνταν σε οικογενειακό και κοινοτικό πλαίσιο, σε εορτασμούς της πόλης και σε πανελλήνιο επίπεδο. Ο Αγαθοδαίμων ή ο Ερμής Προπύλαιος, η θεά Εστία ή χθόνιοι δαίμονες λατρεύονταν σε καθημερινή βάση με υγρές προσφορές και προσευχές. Σε κοινοτικό επίπεδο οι λατρείες σχετίζονταν με τη φυλή, τη φατρία και τον δήμο, ενώ στο επίπεδο της πόλης εξαρτιόνταν από το διακριτό θρησκευτικό ημερολόγιο που υιοθετούσε κάθε πόλη ξεχωριστά. Τα Ολύμπια, τα Πύθια, τα Ίσθμια και τα Νέμεα ή Νέμεια ήταν λατρείες που τελούνταν σε πανελλαδικό επίπεδο. Χαρακτηριστική είναι η ανυπαρξία κεντρικά οργανωμένου ή συντονισμένου ιερατείου, σε αντίθεση με παλαιότερες θεοκρατικές κοινωνίες όπως η Αίγυπτος. Η θρησκευτική λατρεία και η πόλη ήταν τόσο στενά συνδεδεμένες που συνήθως δεν συντηρούσε η εκάστοτε κοινότητα επαγγελματίες ιερείς, αλλά εμπιστευόταν τις ιεροτελεστίες σε επιφανείς πολίτες ή αξιωματούχους[5].
Ιδιαίτερη περίπτωση αποτελούσαν οι μυστηριακές λατρείες. Αναδυόμενες αρχικώς από προϊστορικές πρακτικές που επιβίωσαν στο χρόνο, δεν συσχετίζονταν με το κοινοτικό ή οικογενειακό πλαίσιο της τυπικής αστικής θρησκείας. Μετά την αρχαϊκή εποχή απέκτησαν σταδιακά έναν πιο μυστικιστικό και μεταφυσικό χαρακτήρα, σχετιζόμενες με όψεις της ελληνικής φιλοσοφίας, και κάποιες εξ αυτών τέθηκαν υπό κρατικό έλεγχο.
[Επεξεργασία] Προϊστορία
Η πρώιμη παλαιολιθική εποχή στην Ευρώπη, περίπου 800.000 π.π.[6], συνδέεται πιθανώς με την κατοίκηση του ελλαδικού χώρου, με αρχαιότερη αξιόπιστη μαρτυρία το κρανίο των Πετραλώνων της Χαλκιδικής. Ενδείξεις, ωστόσο, για πιθανές ταφικές πρακτικές και χρήση ώχρας έχουμε πολύ αργότερα, κατά τη μεσολιθική περίοδο ιδιαίτερα από το σπήλαιο Φράγχθι, όπου εκτός των εννέα ταφών ανακαλύφθηκαν και δύο καύσεις, χειρόμυλοι με ίχνη ώχρας και πρώιμες προσφορές οστρέων, εν είδει κτερισμάτων[7].
Σε ό,τι αφορά στη μέση και νεότερη νεολιθική εποχή, στον ελλαδικό χώρο η αρχαιολογική μαρτυρία μας δίνει μια εικόνα της άποψης του νεολιθικού ανθρώπου επίσης μέσω των ταφικών εθίμων, που υποδηλώνουν σεβασμό στους νεκρούς και πίστη στη μεταθανάτια ζωή. Θρησκευτική ερμηνεία σε ευρήματα αυτής της εποχής έχουν επιχειρήσει τόσο η Μαρίγια Γκιμπούτας όσο και ο Κόλιν Ρένφριου, βασισμένοι στα ευρήματα μιας από κοινού διενεργηθείσας ανασκαφής στην αρχαιολογική θέση Σιταγροί[8].
Η μελέτη της μινωικής και μυκηναϊκής θρησκείας, όπως και η επιβίωσή της στην ιστορική περίοδο του ελληνικού πολιτισμού, διατήρησε παλαιότερα και διατηρεί ακόμα αμείωτο το ενδιαφέρον της ακαδημαϊκής έρευνας. Υφίσταται ευρέως η άποψη ότι η προϊστορική θρησκευτική περίοδος επικεντρωνόταν στη λατρεία μιας παγκόσμιας φυσικής θεάς και του αρσενικού της αντίστοιχου που αναπαριστούσε τον ημερολογιακό κύκλο της φυσικής βλάστησης[9]. Αυτή η λατρεία ήταν στενά συνδεδεμένη με τον θεοποιημένο Ήλιο, τον φορέα του φωτός και της Άνοιξης. Η τοπική ονοματοδοσία και η διάσπαση του αρχικού αρχετύπου σε κατηγοριοποιημένες ιδιότητες φαίνεται πως απέδωσε διαφορετικές όψεις αυτών των αρχικών θεοτήτων με διαφορετικά ονόματα τα οποία διατηρήθηκαν στην ιστορική περίοδο.
[Επεξεργασία] Αρχαϊκή και κλασική περίοδος
Κύρια άρθρα: Ελληνική μυθολογία και Μυστηριακές λατρείες
Μετά την καταστροφή των μυκηναϊκών ανακτόρων, γεγονός που επηρέασε σημαντικά τις πολιτισμικές εξελίξεις στον ελλαδικό χώρο φαίνεται πως άλλαξαν και οι λατρευτικές συνήθειες. Η διακοπή της λατρείας στα ανακτορικά ιερά φαίνεται πως ώθησε προς την κατεύθυνση νέων υπαίθριων λατρευτικών κέντρων, με παράλληλη ανάπτυξη της ηρωικής λατρείας. Η λατρεία θεοτήτων -γνωστών όπως φαίνεται ήδη από τη μυκηναϊκή εποχή- τα οποία θα συγκροτήσουν αργότερα το Δωδεκάθεο είναι παρούσα σε ιερά όπως αυτά της Αρτέμιδος του Δία, του Απόλλωνα ή Απέλλωνα, της Αθηνάς και του Ποσειδώνα στην Αττική, την Πελοπόννησο ή τη Σάμο και σε ναούς της μέσης γεωμετρικής περιόδου στην Έφεσο και την Ερέτρια με έντονη αναθηματική δραστηριότητα.
Κατά την αρχαϊκή εποχή ο Όμηρος και ο Ησίοδος παίζουν το ρόλο τους, με τα δημοφιλή επικά τους ποιήματα, στην οριστική συγκρότηση και κάποια τυποποίηση του ελληνικού πανθέου, παρά τις κατά τόπους διαφοροποιήσεις. Η θρησκευτική λατρεία αποκτά ισχυρό αστικό χαρακτήρα σε αυτήν την εποχή που θεμελιώνονται οι πόλεις-κράτη ως κεντρικοί πολιτειακοί σχηματισμοί: σκοπός της λατρείας είναι η εξασφάλιση της εύνοιας των θεών σε ατομικό αλλά -ιδίως- και σε κοινοτικό επίπεδο. Καθώς έχει διατηρηθεί η μνήμη της αναπαράστασης φυσικών δυνάμεων ως θεοτήτων, οποιαδήποτε κακοτυχία ή φυσική καταστροφή αποδίδεται στην οργή των θεών. Στους τελευταίους οι Έλληνες προσωποποιούσαν τις κοσμικές δυνάμεις που είναι ισχυρότερες από τον Άνθρωπο και "τη δράση των οποίων αναγνώριζαν στον κόσμο, στην κοινωνική ζωή και στην προσωπική ζωή του ατόμου"[10].
Αυτή την περίοδο οριστικοποιούνται και οι πυρήνες των ελληνικών, μυητικών μυστηριακών λατρειών, όπως του Διονύσου ή της Δήμητρας, οι οποίες αρχικώς έχουν περιθωριακό και μη ελεγχόμενο από το κράτος χαρακτήρα. Εδώ φαίνεται καθαρά η προϊστορική πηγή της ελληνικής λατρείας στην ανάγκη ελέγχου της σοδειάς και της ετήσιας βλάστησης με τη βοήθεια συμπαθητικής μαγείας, με προσπάθεια δηλαδή να ελεγχθεί ο ημερολογιακός ή ο καθημερινός ηλιακός κύκλος μέσω συμβολικής μυθολογικής και τελετουργικής αναπαράστασής του, ή ακόμα και σε σαμανιστικές πρακτικές. Ωστόσο κατά τα τέλη του έκτου αιώνα π.Χ. ένα κύμα μυστικισμού, πιθανώς καταγόμενο από την Αίγυπτο, σαρώνει τον ελλαδικό χώρο. Η ελληνική φιλοσοφία, που είχε ήδη γεννηθεί στην Ιωνία, το προσεγγίζει και έτσι εμφανίζεται η πρώιμη μεταφυσική. Ο πυθαγορισμός και ο ορφισμός αποτελούν τυπικά δείγματα της εποχής, ενώ γρήγορα τοπικές μυστηριακές λατρείες (όπως τα Ελευσίνια Μυστήρια, τα Μυστήρια του Διονύσου ή τα Καβείρια Μυστήρια) επηρεάζονται σημαντικά από αυτές τις εξελίξεις.
Κατά την κλασική εποχή πια οι μυστηριακές λατρείες και ορισμένες φιλοσοφικές σχολές, όπως ο πυθαγορισμός και ο πλατωνισμός, προσφέρουν ένα πλήρες μεταφυσικό και ηθικό σύστημα καλυμμένο με τους κατάλληλα προσαρμοσμένους μύθους της αρχαϊκής εποχής. Αυτά τα συστήματα ήταν αντιληπτά ως προαιρετικά, ιδιωτικά συμπληρώματα της κρατικής, κοινοτικής αστικής λατρείας και επομένως, όσον αφορά τους πολίτες που ήταν μυημένοι σε αυτά, θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για μία πλήρη θρησκεία. Συνέχιζαν όμως να βρίσκονται στο περιθώριο και να αφορούν περιορισμένες ομάδες του πληθυσμού, προερχόμενες περισσότερο από τις ανώτερες κοινωνικές τάξεις. Ανάμεσα στ' άλλα ριζοσπαστικά στοιχεία, ο Πλάτων στρέφει την προσοχή σε έναν ανώτατο υπερβατικό, άρρητο και άφατο Θεό ο οποίος αποτελεί αιτία της ύπαρξης και λειτουργίας του κόσμου και η διάνοιά του εκδηλώνεται στο ορατό πεδίο μόνο μέσω των ουρανίων σωμάτων, η τέλεια περιοδική και αιώνια κίνηση των οποίων παραπέμπει ταυτόχρονα σε θεότητες αλλά και στις πλατωνικές ιδέες. Αυτός ο Ένας Θεός αποτελεί το έσχατο θεμέλιο της μεταφυσικής και ηθικής κοσμικής τάξης στη σκέψη των περισσότερων φιλοσόφων της περιόδου. Η κοινοτική αστική λατρεία φτάνει σε μία ασταθή ισορροπία με αυτές τις νέες, πιο ιδιωτικές θρησκευτικές τάσεις της κλασικής εποχής χωρίς να λείψουν οι συγκρούσεις (π.χ. η διδασκαλία των σοφιστών και η εκτέλεση του Σωκράτη από το αθηναϊκό κράτος).
[Επεξεργασία] Ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδος
Εν γένει η ελληνική θρησκεία στον ελληνιστικό και ρωμαϊκό κόσμο υπέστη σημαντικές τροποποιήσεις. Ο διευρυμένος συγκρητισμός της εποχής σμιλεύει ιδιόρρυθμα θρησκευτικά αμαλγάματα. Οι περισσότερες μυστηριακές λατρείες πλέον είναι υπό στιβαρό κρατικό έλεγχο (ιδιαιτέρως στις ελληνιστικές μοναρχίες) και, παρά την υποχώρηση του πλατωνισμού, συντηρούν ένα περιθωριακό κλίμα μυστικισμού. Νέες μυστηριακές θεότητες και λατρείες συνθέτονται ηθελημένα, μέσω εκλεκτισμού ή προσαρμογών σε τοπικά πάνθεα, καθώς είναι φανερή η βαθύτερη ενότητα των μεσογειακών Μυστηρίων μεταξύ τους και με τις μυστικιστικές φιλοσοφικές σχολές. Η τυπολατρική αστική θρησκεία ωστόσο, αναμειγμένη πλέον με παρεμφερείς παραδόσεις της Εγγύς Ανατολής, είναι αυτή που εξακολουθεί να αποτελεί την καρδιά της ελληνικής ευσέβειας.
Μέχρι τον πρώτο αιώνα π.Χ. όλος ο μεσογειακός κόσμος περιέρχεται στο ρωμαϊκό κράτος, θέτοντας έτσι τέρμα στην ελληνιστική περίοδο. Οι Ρωμαίοι επηρεάζονται βαθύτατα από την ελληνική φιλοσοφική, θρησκευτική και λογοτεχνική παράδοση και, μέσω της interpretatio romana, υιοθετούν όλες τις όψεις της ελληνικής κουλτούρας παράγοντας το τελικό κράμα του ελληνορωμαϊκού πολιτισμού. Ο τελευταίος επικρατεί καθολικά στις ανώτερες κοινωνικές τάξεις της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, οι οποίες μάλιστα είναι συνήθως δίγλωσσες μιλώντας άπταιστα τόσο λατινικά όσο και ελληνικά, και με αυτόν τον τρόπο η ελληνική θρησκεία διαδίδεται σε κάθε γωνιά της Αυτοκρατορίας, από τη Βρετανία ως τη Συρία και από τη Μοισία ως τη Μαυριτανία. Όλος ο ζωτικός χώρος του Ελληνισμού (μικρασιατικά παράλια, νότια Βαλκάνια, Μεγάλη Ελλάδα και διάσπαρτες παραλιακές αποικίες ανά τη Μεσόγειο θάλασσα), αλλά και οι (έστω και επιφανειακά) εξελληνισμένες επικράτειες των ελληνιστικών μοναρχιών, είναι πλέον ενοποιημένος σε ένα κοινό κρατικό και πολιτιστικό μόρφωμα. Στο πλαίσιο του κοινού ελληνορωμαϊκού πολιτισμού η αστική ελληνική και η ρωμαϊκή θρησκεία, παρά τις μικροδιαφορές στην ονοματολογία και στο πάνθεον, σχεδόν ταυτίζονται από άποψη λειτουργίας και δοξασιών.
Σε όλη τη Μεσόγειο διαδίδεται η αντίληψη ότι οι παλαιοί θεοί παραστέκονται συνεχώς στους ανθρώπους, αποστέλλοντας τους προγνωστικά όνειρα, χρησμούς στα μαντεία ή θεραπείες από ασθένειες, αρκεί αυτοί να σέβονται τις παραδοσιακές λατρευτικές τελετουργίες και συνήθειες προκειμένου να κερδίζουν την εύνοια τους. Έτσι λοιπόν επικρατεί ένα συντηρητικό θρησκευτικό κλίμα, στραμμένο στα πατροπαράδοτα ήθη κι έθιμα κάθε πόλης, σύμφωνα με τις τυπολατρικές ελληνικές πρακτικές που εξαπλώθηκαν κατά την ελληνιστική και τη ρωμαϊκή εποχή σε Ανατολή και Δύση. Ο καθένας ωστόσο, από τη στιγμή που εκπλήρωνε τα τελετουργικά του καθήκοντα που εξασφάλιζαν την επιμέλεια των θεών (θυσίες, προσφορές, τελετές), ήταν ελεύθερος να λατρεύει όποια επιμέρους μεσογειακή ή ανατολική θεότητα προτιμούσε, αφού τόσο το ελληνορωμαϊκό πάνθεον όσο και ο Όσιρις, ο Άδωνις, ο Άττις, ο Σέραπις ή άλλες θεότητες μυστηριακών λατρειών θεωρούνταν περιστασιακές, κατώτερες και ισοδύναμες ενσαρκώσεις του Ενός Ύψιστου Θεού, της υπερβατικής και υπερκόσμιας οντότητας των Μυστηρίων και του Πλάτωνα που κυβερνούσε τα πάντα. Μία πλειάδα τέτοιων κατώτερων θεοτήτων έμοιαζε απαραίτητη ως δύναμη μεσολάβησης μεταξύ του άφατου Ενός Θεού, απρόσιτου κατασκευαστή του Σύμπαντος, και των ανθρώπων.
Αυτές οι αντιλήψεις συντηρούσαν στους κινούντες τη δημόσια ζωή πολίτες ένα αίσθημα ενότητας, ασφάλειας και συμμετοχής στον «καλύτερο δυνατό κόσμο» για τον οποίον προνοούσαν οι παμπάλαιοι θεοί• κατ’ αυτόν τον τρόπο η επίσημη τυπολατρική θρησκευτική πρακτική διατηρούσε την κοινωνική συνοχή και το κοινωνικοπολιτικό status quo, ενώ βαθύτερο φιλοσοφικό περιεχόμενο μπορούσε ο καθένας, ιδιωτικά και προαιρετικά, να ανακαλύψει στις συμπληρωματικές μυστικιστικές πρακτικές των Μυστηρίων και στη συναφή διδασκαλία των Ελλήνων φιλοσόφων. Έτσι η αστική λατρευτική θρησκεία, οι μυστηριακές λατρείες και η φιλοσοφία αποτελούσαν ένα σύστημα τριών αλληλένδετων πυλώνων διανοητικής καλλιέργειας και συμμετοχής στον ελληνορωμαϊκό πολιτισμό. Η τυπική θρησκευτική λατρεία των νεκρών ηγετών της Αυτοκρατορίας και της ίδιας της Ρώμης, πολιτική τακτική πολιτισμικής ομογενοποίησης που έμοιαζε περισσότερο με όρκο πίστης και διαδόθηκε από την περίοδο του Αυγούστου, συμπλήρωνε την εικόνα του κλίματος της εποχής.
Όμως ήδη από τους ύστερους ρεπουμπλικανικούς χρόνους οι μυστηριακές λατρείες, οι μυστικιστικές φιλοσοφικές σχολές που έδιναν έμφαση στη μεταφυσική, η ελληνιστική μαγεία, η διάχυτη δεισιδαιμονία και κάθε τύπος συστηματοποιημένης γνώσης ή πρακτικής ο οποίος υποσχόταν στις κατώτερες και μεσαίες κοινωνικές τάξεις του ρωμαϊκού κράτους απόδραση από τη δυσάρεστη καθημερινή πραγματικότητα ή εύκολη χειραγώγηση της με σκοπό το ατομικό όφελος, περιθωριακά ή ελιτιστικά φαινόμενα σε περασμένες εποχές, γίνονταν όλο και πιο δημοφιλή παρά τις κατά καιρούς εκκαθαριστικές αστυνομικές επιχειρήσεις που στόχευαν στην εκμηδένιση ταραχοποιών και ανατρεπτικών στοιχείων. Οι λόγοι ήταν πολλοί. Η κοσμοπολίτικη, «οικουμενική» ατμόσφαιρα που είχε επικρατήσει στην αυστηρώς ταξικά ιεραρχημένη Αυτοκρατορία των Αντωνίνων, ένας διεθνισμός που αποτελούσε κληρονομιά της ελληνιστικής περιόδου και τώρα είχε γιγαντωθεί, προκαλούσε στις μετακινούμενες και ημιμαθείς μικροαστικές τάξεις αισθήματα αλλοτρίωσης, αποξένωσης και μοναξιάς. Ο κόσμος φαινόταν σκληρός και απρόσωπος ενώ από την ανθρώπινη ζωή έμοιαζε να λείπει το νόημα. Στην αναπτυγμένη ρωμαϊκή Ανατολή έμποροι και τεχνίτες μετακινούνταν άνετα για επαγγελματικούς λόγους από τη Συρία ως τη Γαλατία μιλώντας μόνο ελληνικά και νιώθοντας αποκομμένοι από τον τόπο τους και τις παραδόσεις του, ενώ οι ευκατάστατες ολιγαρχίες κάθε πόλης παρέμεναν πεισματικά και επιδεικτικά προσκολλημένες σε αναχρονιστικούς τοπικούς κώδικες, τελετουργίες και έθιμα που στόχευαν στην ικανοποίηση της αυταρέσκειας της εγχώριας ελίτ.
Η φιλοσοφία και η κλασική ελληνορωμαϊκή παιδεία ήταν άτυπα «απαγορευμένη» για τη μεσαία τάξη, και φυσικά για την κατώτερη, λόγω της στάσης της ρωμαϊκής αριστοκρατίας η οποία από το δεύτερο αιώνα μ. Χ. όρθωνε γύρω της αδιαπέραστα τείχη εγκαταλείποντας την κοινή ελληνική γλώσσα προς όφελος του αρχαϊκού αττικού ιδιώματος της Δεύτερης Σοφιστικής, καθιστώντας έτσι απροσπέλαστη την ελληνορωμαϊκή φιλοσοφική και λογοτεχνική παράδοση για το ευρύ κοινό. Μη βρίσκοντας στηρίγματα ούτε στη λατρεία του κράτους ή στην επίσημη τυπολατρική ελληνική θρησκεία που είχε συντηρητικό, τοπικιστικό και απαρχαιωμένο χαρακτήρα, όσοι ένιωθαν ξένο τον κόσμο που τους περιέβαλλε αγκάλιασαν ευρύτερα την ελληνιστική μαγεία και μαντεία, καθώς και τις φιλοσοφικές μυστηριακές λατρείες της ανατολικής Μεσογείου οι οποίες κήρυτταν την αρετή, την καθολική αγάπη και την ισότητα των ανθρώπων. Πλέον το ζητούμενο δεν ήταν η εύνοια των γεωγραφικά κατακερματισμένων κατώτερων θεοτήτων του ελληνορωμαϊκού πανθέου αλλά η ενεργητική χειραγώγηση της φύσης ή του πεπρωμένου και η άμεση, μυστικιστική επαφή με τον παγκόσμιο Έναν και Άφατο Θεό του Πλάτωνα, τη μόνη δύναμη που μπορούσε να οπλίσει με ψυχικό σθένος τους αλλοτριωμένους, αποστασιοποιημένους από τον κόσμο πολίτες της Αυτοκρατορίας. Έτσι άρχισε να διαμορφώνεται μία, απροσδιόριστη ακόμα, απαίτηση για κάποια «παγκόσμια», κοινή μυστηριακή θρησκεία που θα διαγράφει τις τοπικές ιδιαιτερότητες και θα συνεπικουρείται από ένα νομοθετικό, ένα διοικητικό κι ένα λατρευτικό σύστημα κοινά για όλη τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, τα οποία θα υπερκαλύπτουν τις κατά τόπους αστικές παραδόσεις υπονομεύοντας την ισχύ των τοπικών ολιγαρχιών, ελίτ και ιερατείων προς όφελος του υπερκείμενου «παγκόσμιου» ρωμαϊκού κράτους.
Στον πυρήνα όλων αυτών των νέων τάσεων της λαϊκής διανόησης, όπως και των παλαιότερων μυστηριακών λατρειών, κρυβόταν η πλατωνική ιδέα του αιώνιου και ασώματου πνεύματος, καμωμένου από θεϊκή ουσία, που ήταν παγιδευμένο στην ανθρώπινη σάρκα και περίμενε να ανακαλυφθεί. Ως παρενέργεια η σάρκα, η ύλη και η φύση άρχισαν να θεωρούνται βδελυρού και ποταπού χαρακτήρα, ή έστω αμετάκλητα απομακρυσμένες από τον αγαθό παγκόσμιο Θεό, σύμφωνα με έναν ακραίο πλατωνισμό που ταίριαζε στην καθημερινή κακοδαιμονία που βίωναν οι κατώτερες, ακόμα και οι μεσαίες, κοινωνικές τάξεις της εποχής. Έτσι οι διδασκαλίες των μεσογειακών Μυστηρίων και των πλατωνικών φιλοσόφων, εμποτισμένες με έναν πιο λαϊκό και πιο δεισιδαίμονα χαρακτήρα, ριζοσπαστικοποιούνται και ριζώνουν στο ευρύ κοινό όσο ποτέ άλλοτε. Οι περισσότεροι πολίτες τοποθέτησαν τις ελπίδες τους για το μέλλον στην αιώνια, μεταθανάτια ζωή του άφθαρτου πνεύματος τους, ενώ απέβλεπαν στη λύτρωση, τη σωτηρία ή τη φώτιση της ψυχής τους μέσω ενός κατάλληλου, ευσεβούς ή ασκητικού, επίγειου βίου. Η περιορισμένη ανεξιθρησκία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, που ανεχόταν οποιαδήποτε λατρεία δεν αμφισβητούσε ευθέως το κατεστημένο και την επίσημη κουλτούρα, υποβοήθησε την εξάπλωση αυτών των αντιλήψεων.
Οι εν λόγω θρησκευτικές εξελίξεις ήταν εν μέρει απόρροια της σταδιακής αντικατάστασης στη συνείδηση των κατώτερων κοινωνικών τάξεων του εμπειρισμού και της πραγματιστικής αριστοτελικής σκέψης από τη μαγεία, τη μαντεία και τη δεισιδαιμονία, ανεξαρτήτως από το παλαιότερο θρησκευτικό τους υπόβαθρο, μίας τάσης που είχε ήδη διαφανεί από την πρώιμη ελληνιστική εποχή. Η Αίγυπτος των Πτολεμαίων αποτέλεσε πραγματικό καμίνι συγκρητισμού όπου ετερογενή αλλά παρεμφερή ρεύματα γνώσης σφυρηλατήθηκαν σε ένα συνεκτικό κράμα και η μαγεία συστηματοποιήθηκε σε μία εφαρμοσμένη επιστήμη, η οποία μπορούσε να διδαχθεί και να συμβαδίζει με τη φυσική φιλοσοφία. Η διάδοση αυτών των αντιλήψεων υποβοήθησε την εξάπλωση μίας πιο δεισιδαιμονικής εκδοχής των μυστηριακών λατρειών που έδινε έμφαση στις τελετουργίες, κοινό χαρακτηριστικό τόσο της θρησκείας όσο και της μαγείας. Επί Αντωνίνων ακόμη και ο ορθολογισμός, που σε παλαιότερες εποχές επαινέθηκε από τις πυθαγόρειες και πλατωνικές διδασκαλίες, υποχωρεί ως γνωσιολογική μέθοδος προς όφελος της εκστατικής αποκάλυψης• γεγονός που ανακλάται τόσο στις θρησκευτικές όσο και στις φιλοσοφικές εξελίξεις.
[Επεξεργασία] Ύστερη Αρχαιότητα και Μεσαίωνας
Κύρια άρθρα: Νεοπλατωνισμός και Εκχριστιανισμός
Όλες οι ανωτέρω τάσεις μετά τον δεύτερο αιώνα τείνουν από περιθωριακές να γίνουν κανόνας στη ρωμαϊκή κοινωνία. Η σοβαρή κρίση του ρωμαϊκού κράτους σε όλους τους τομείς κατά τα μέσα του τρίτου αιώνα επιτείνει την κατάσταση καθώς η αστική ελληνορωμαϊκή θρησκεία, χτυπημένη από την υποχρηματοδότηση των ναών και των τελετουργιών αλλά και από την εξάπλωση μυστηριακών υποκατάστατων, υποχωρεί σημαντικά. Από την κρίση αυτή περισσότερο επωφελείται ο χριστιανισμός με το συγκεντρωτικό, άκαμπτα οργανωμένο, αποτελεσματικό και ευέλικτο ιερατείο του, την Εκκλησία. Ο χριστιανισμός διαδίδεται ευρύτατα στις μεσαίες αστικές τάξεις, καλύπτοντας το κενό που άφησε η υποχώρηση της τυπολατρικής ελληνορωμαϊκής θρησκείας, και η Εκκλησία αρχίζει να αποκτά πολιτική ισχύ και αυξανόμενους πόρους. Την ίδια στιγμή όμως στην Αλεξάνδρεια εμφανίζεται ένα καινούργιο φιλοσοφικό κίνημα, ο νεοπλατωνισμός. Ο σπουδαιότερος εκπρόσωπος του, ο Πλωτίνος, επανερμήνευσε τον Πλάτωνα μονιστικά[11] και πανενθεϊστικά[12], ενώ υπήρξε υπέρμαχος του μυστικισμού και της ατομικής βύθισης, μέσω του διαλογισμού και της ενδοσκόπησης, στην ενιαία θεία δύναμη, τον αιώνιο κόσμο των ιδεών. Έτσι προσέφερε μία λυτρωτική φιλοσοφία που δεχόταν τη δυνατότητα ανύψωσης του ανθρώπινου πνεύματος στο τέλειο, μία πλήρη διδασκαλία που συνταίριαζε την ελληνική φιλοσοφία με την τυπολατρική ελληνορωμαϊκή λατρευτική παράδοση, ερμηνευμένη εκ νέου μέσω αφαιρετικών σχημάτων και μεταφορών, και με τις μυστηριακές θρησκείες της Ανατολής.
Ο νεοπλατωνισμός αποτέλεσε μία πολύτιμη γέφυρα μεταξύ του ριζοσπαστικού ρεύματος της λαϊκής διανόησης, που εξαπλώθηκε ευρύτατα κατά τον τρίτο αιώνα, και της φιλοσοφικής παιδείας των καλλιεργημένων αστών και αριστοκρατών, τη στιγμή που τα περισσότερα παρεμφερή φιλοσοφικά και θρησκευτικά κινήματα υπόσχονταν στις κατώτερες τάξεις σωτηρία δίχως ανάγκη μελέτης της κλασικής ελληνορωμαϊκής παιδείας. Ο νεοπλατωνισμός υπήρξε το μαχητικό προπύργιο της συντηρητικής αριστοκρατίας σε μεταφυσικές διαμάχες με το γνωστικισμό, το χριστιανισμό και κάθε διανοητικό ρεύμα ή μυστηριακή λατρεία που απαρνούνταν τη μακρόβια ελληνορωμαϊκή παράδοση ή υιοθετούσε τη ζοφερή, απορριπτική ζωροαστρική οπτική απέναντι στην ύλη, θεωρώντας τη βδελυρή και ταυτίζοντας την με το Κακό, μία οπτική η οποία δε συμφωνούσε με τις τυπικές ελληνικές πρακτικές αλλά έβρισκε απήχηση στα λιγότερο ευνοημένα κοινωνικά στρώματα. Ως φιλοσοφικό κίνημα άκμασε στην Αλεξάνδρεια όπου γεννήθηκε αλλά, ακόμα περισσότερο, στην Ιταλία και την Ελλάδα, καθώς εκεί συνάντησε καθολική αποδοχή ως σύγχρονη μετεξέλιξη της κλασικής πλατωνικής φιλοσοφίας και της ελληνικής λατρευτικής θρησκείας, μίας ζωντανής παράδοσης με γερές ρίζες αιώνων στις εν λόγω περιοχές. Ως τις αρχές του τέταρτου αιώνα ο νεοπλατωνισμός σχεδόν ταυτίστηκε με τον Ελληνισμό καθώς αυτός ήταν που ανέλαβε να υπερασπίσει το ελληνορωμαϊκό πάνθεον και την ελληνική φιλοσοφία και παιδεία από διανοητικά ρεύματα που είτε απέρριπταν (όπως ο χριστιανισμός) είτε υποκαθιστούσαν (όπως ο γνωστικισμός) την ελληνορωμαϊκή παράδοση, ρεύματα που η συντηρητική αριστοκρατία αποδοκίμαζε ως βαρβαρικά. Κυριολεκτικά η αρχαία ελληνική θρησκεία συσπειρώθηκε γύρω από τον νεοπλατωνισμό, σε μία εποχή που ο διαδεδομένος χριστιανισμός, για διάφορους λόγους, άρχιζε να κερδίζει την προτίμηση των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων ως ενοποιητικός μηχανισμός του απέραντου κράτους τους.
Μετά τα μέσα του τέταρτου αιώνα πλέον οι αυτοκρατορικές Αυλές ήταν χριστιανικές. Το χριστιανικό ιερατείο ακολουθούσε μία αυστηρή πολιτική μη ανοχής σχετικά με το επίσημα αποδεκτό θρησκευτικό δόγμα του, την "ορθοδοξία", και αποστρεφόταν την ελληνορωμαϊκή ή οποιαδήποτε άλλη θρησκεία πλην του χριστιανισμού. Οι Ρωμαίοι Αυτοκράτορες κατά τα τέλη του τέταρτου αιώνα έκλεισαν τα μαντεία και τους ναούς και απαγόρευσαν τα αποκαλούμενα παγανιστικά παίγνια σε μία σειρά διαταγμάτων, ενώ είχαν ήδη από καιρό θέσει το χριστιανισμό υπό κρατική προστασία και επενέβαιναν ανοιχτά στην εξελισσόμενη προσπάθεια αυστηρής οριστικοποίησης της ορθόδοξης μεταφυσικής του. Εντέλει, η δημόσια άσκηση της αστικής ελληνορωμαϊκής θρησκείας και των μεσογειακών Μυστηρίων κηρύχθηκε παράνομη από τον Αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α' και τους διαδόχους του. Κάθε μη χριστιανική θρησκεία στιγματίστηκε ως παγανιστική, δηλαδή λατρεία των παγανών (pagani)[13], και ενόσω η Ευρώπη εισερχόταν στον Μεσαίωνα επιβίωσε μόνο σε ορισμένες αγροτικές περιοχές, για να αφομοιωθεί γρήγορα από τη χριστιανική τελετουργία, ή σε κάποιους απομονωμένους αριστοκρατικούς κύκλους. Ο νεοπλατωνισμός επέζησε ως τον έκτο αιώνα που ο Αυτοκράτορας Ιουστινιανός έκλεισε οριστικά τις σχολές ελληνικής φιλοσοφίας ως παγανιστικές.
Ωστόσο ένα τμήμα της ελληνορωμαϊκής θρησκείας και των μεσογειακών Μυστηρίων επιβίωσε ενσωματωμένο στο μύθο, τη θεολογία και τις λατρευτικές πρακτικές του χριστιανισμού. Οι Εκκλησιαστικοί Πατέρες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, ήδη από τον τρίτο αιώνα, είχαν στιβαρό υπόβαθρο στον πλατωνισμό, τον νεοπλατωνισμό ή άλλες σχολές ελληνικής φιλοσοφίας. Επιχείρησαν επανειλημμένα να εκμεταλλευτούν αυτή τους την ευρυμάθεια προς όφελος της Εκκλησίας, δανειζόμενοι φιλοσοφική ορολογία και στηριζόμενοι στην ομοιότητα όψεων του χριστιανισμού με ορισμένες δοξασίες μυστηριακών λατρειών και με τη σωκρατική / πλατωνική ηθική. Καθώς ο χριστιανισμός έπαιρνε την τελική του μορφή και ταυτόχρονα επικρατούσε σε όλη τη Μεσόγειο, ενσωμάτωνε όλη τη ριζοσπαστική τάση της λαϊκής διανόησης και θρησκευτικότητας που εμφανίστηκε κατά τη ρωμαϊκή εποχή, ενώ παράλληλα αφομοίωνε παμπάλαιες τελετουργικές πρακτικές[14] (π.χ. η λατρεία της Μεγάλης Μητέρας αντικαταστάθηκε από την απόδοση τιμής στην Παναγία, η επέτειος της αναγέννησης του Ήλιου άρχισε να εορτάζεται ως Χριστούγεννα, στους χριστιανούς αγίους καταμερίστηκαν ιδιότητες ανάλογες με αυτές που αποδίδονταν στις ελληνορωμαϊκές θεότητες κλπ). Ορισμένες χριστιανικές δοξασίες οι οποίες κρίθηκαν ως αιρέσεις από την επίσημη Εκκλησία αντλούσαν την καταγωγή τους ακριβώς από αυτήν την επίμονη άρνηση του παγανισμού να εξαφανιστεί (π. χ. ο αρειανισμός εμφάνιζε τον Χριστό ως μεσολαβητική λυτρωτική θεότητα, "κτιστή" και κατώτερη του άφατου Πατρός Θεού, παρομοίως με τη νεοπλατωνική αντίληψη).
[Επεξεργασία] Αναγέννηση και Διαφωτισμός
Η ευρωπαϊκή Αναγέννηση λίγο άγγιξε την Ελλάδα. Ο αναγεννησιακός ανθρωπισμός στην Ιταλία και τη δυτική Ευρώπη συμπεριελάμβανε την εκ νέου ανακάλυψη και επανεισαγωγή του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, της αρχαιοελληνικής σκέψης και φιλοσοφίας, στην οποία περιλαμβανόταν μια επανεκτίμηση της αρχαίας θρησκείας και του μύθου, ερμηνευμένη εκ νέου υπό την ανθρωπιστική σκοπιά.
[Επεξεργασία] Αναβίωση του παγανισμού
Κύριο άρθρο: Ελληνική Εθνική Θρησκεία
Η πολύ μεγάλη πλειοψηφία των σημερινών Ελλήνων τυπικώς ασπάζεται τον χριστιανισμό της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Φαίνεται ωστόσο ότι υπάρχει μια ομάδα Νεοελλήνων, σταθερά αυξανόμενη σε πληθυσμό, οι οποίοι δηλώνουν οπαδοί της αρχαίας ελληνικής θρησκείας σε κάποια / ες σύγχρονη αναβίωση της. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της ελληνικής Εκκλησίας υπάρχουν περίπου 40.000 ακόλουθοι σε έναν πληθυσμό 11 εκατομμυρίων[εκκρεμεί παραπομπή]. Οι δοξασίες τους αντανακλούν νεοπλατωνικές ιδέες του Ιάμβλιχου, του Πορφύριου, του Λιβάνιου και του Ιουλιανού, όπως επίσης και λατρευτικές πρακτικές της κλασικής περιόδου. Επίσης πολλές διεθνείς νεοπαγανιστικές θρησκείες όπως η Γουΐκα χρησιμοποιούν όψεις της ελληνικής θρησκείας στις σύγχρονες πρακτικές τους, όσο τουλάχιστον το επιτρέπει η αποσπασματική φύση των πηγών.
Κύριε είσαι παντογνώστης. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι Σε αγαπώ. Αξίωσέ με να Σε υπηρετώ με αφοσίωση και με αγάπη μέχρι την τελευταία μου αναπνοή.
Re: ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ.
Με τον όρο γνωστικισμός εννοείται ένα προχριστιανικής καταγωγής φιλοσοφικό και θρησκευτικό κίνημα, δείγμα του σύντονου συγκρητισμού της ρωμαϊκής εποχής ο οποίος είχε τις ρίζες του στα μεσογειακά ήθη της ελληνιστικής περιόδου. Ο όρος χρησιμοποιήθηκε επίσης για να περιγράψει διάφορες θρησκευτικές ομάδες των πρώτων τεσσάρων μεταχριστιανικών αιώνων. Ο γνωστικισμός αποτελούσε ένα σωτηριολογικό θρησκευτικό σύστημα, βασισμένο στην ημιδιαισθητική μυστικιστική έννοια της Γνώσης, το οποίο στις περισσότερες περιπτώσεις αποδεχόταν ως λυτρωτική θεότητα τον χριστιανικό Ιησού Χριστό, προσδίδοντάς του όμως διαφορετικές ιδιότητες απ' ότι ο χριστιανισμός. Οι γνωστικοί, διεσπαρμένοι σε διάφορες αυτόνομες κοινότητες και χωρίς κεντρικό συντονισμό ή συγκεντρωτικό ιερατείο, ουσιαστικά εκριζώθηκαν ως τον πέμπτο αιώνα από την επίσημη χριστιανική Εκκλησία και τον ρωμαϊκό Στρατό (αν και γνωστικά συστήματα επέζησαν μέχρι και τα τέλη του Μεσαίωνα[1]), καθώς η Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία είχε θεσπίσει πλέον ως κρατική και μόνη αποδεκτή θρησκεία τον χριστιανισμό. Εξίσου σημαντικός λόγος για την εξάλειψή τους απέβη η συστηματική περιφρόνηση του φυσικού κόσμου, με την ιδιαίτερη μετάθεση του βάρους της διδασκαλίας τους προς την αρχή και δημιουργία του Σύμπαντος, καθώς και ο συνήθως αυστηρός ασκητικός βίος που δίδασκαν, συνοδευόμενος από περιφρόνηση του σώματος[2]. Η έρευνα για τον γνωστικισμό βρίσκεται σε μεγάλη άνοδο μετά την ανακάλυψη της γνωστικής βιβλιοθήκης του Ναγκ Χαμαντί και την εύρεση του γνωστικού Ευαγγελίου του Ιούδα[3].
Ο γνωστικισμός εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια μίας ιστορικής περιόδου με μεγάλη έξαρση του θρησκευτικού αισθήματος και των μυστικιστικών πρακτικών στον ρωμαϊκό κόσμο, από τον πρώτο αιώνα π. Χ. ως τον τέταρτο αιώνα. Παράλληλα με την ανάδυσή του στην ανατολική Μεσόγειο γνώρισαν άνθιση οι μυστηριακές λατρείες, ο ερμητισμός, ο μιθραϊσμός, ο νεοπλατωνισμός κλπ, ενώ αναπτύχθηκε και τελικά εδραιώθηκε ο χριστιανισμός. Ο γνωστικισμός περιελάμβανε στοιχεία ελληνικά, ιρανικά, ιουδαϊστικά και χριστιανικά. Η διερεύνηση της πρώιμης μορφής του γνωστικισμού έγινε από τους εχθρούς του, τους πρώτους διαμορφωτές του επίσημου ("ορθόδοξου") χριστιανικού δόγματος της εποχής όπως ο Κλήμης, ο Ωριγένης και ο Ειρηναίος. Οι συγκεκριμένοι καταδίκασαν αυτό που οι ίδιοι αποκάλεσαν «γνωστική αίρεση» και η πολεμική τους εναντίον του γνωστικισμού αποτέλεσε την πρωταρχική τους ώθηση για τη συγγραφή των θεολογικών συγγραμμάτων τους. Ωστόσο, αν και τότε έβλεπαν τον γνωστικισμό ως χριστιανική αίρεση, στη σημερινή εποχή επικρατεί η αντίληψη ότι πρόκειται περισσότερο για δύο διαφορετικές και ανταγωνιστικές θρησκείες[4] οι οποίες είτε αναπτύχθηκαν παράλληλα, βασισμένες σε κοινές πηγές, είτε ο γνωστικισμός προηγήθηκε με κάποια πρώιμη μορφή του [5].
Ο γνωστικισμός εμφανίστηκε κατά τη διάρκεια μίας ιστορικής περιόδου με μεγάλη έξαρση του θρησκευτικού αισθήματος και των μυστικιστικών πρακτικών στον ρωμαϊκό κόσμο, από τον πρώτο αιώνα π. Χ. ως τον τέταρτο αιώνα. Παράλληλα με την ανάδυσή του στην ανατολική Μεσόγειο γνώρισαν άνθιση οι μυστηριακές λατρείες, ο ερμητισμός, ο μιθραϊσμός, ο νεοπλατωνισμός κλπ, ενώ αναπτύχθηκε και τελικά εδραιώθηκε ο χριστιανισμός. Ο γνωστικισμός περιελάμβανε στοιχεία ελληνικά, ιρανικά, ιουδαϊστικά και χριστιανικά. Η διερεύνηση της πρώιμης μορφής του γνωστικισμού έγινε από τους εχθρούς του, τους πρώτους διαμορφωτές του επίσημου ("ορθόδοξου") χριστιανικού δόγματος της εποχής όπως ο Κλήμης, ο Ωριγένης και ο Ειρηναίος. Οι συγκεκριμένοι καταδίκασαν αυτό που οι ίδιοι αποκάλεσαν «γνωστική αίρεση» και η πολεμική τους εναντίον του γνωστικισμού αποτέλεσε την πρωταρχική τους ώθηση για τη συγγραφή των θεολογικών συγγραμμάτων τους. Ωστόσο, αν και τότε έβλεπαν τον γνωστικισμό ως χριστιανική αίρεση, στη σημερινή εποχή επικρατεί η αντίληψη ότι πρόκειται περισσότερο για δύο διαφορετικές και ανταγωνιστικές θρησκείες[4] οι οποίες είτε αναπτύχθηκαν παράλληλα, βασισμένες σε κοινές πηγές, είτε ο γνωστικισμός προηγήθηκε με κάποια πρώιμη μορφή του [5].
Κύριε είσαι παντογνώστης. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι Σε αγαπώ. Αξίωσέ με να Σε υπηρετώ με αφοσίωση και με αγάπη μέχρι την τελευταία μου αναπνοή.
Re: ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ.
Δωδεκαθεϊσμός, Ελληνική Εθνική Θρησκεία σύμφωνα με τους ιδρυτές της «ορίζεται το σύνολο των αντιλήψεων και λατρευτικών πρακτικών που εξέφρασε και εκφράζει το έθνος των Ελλήνων από τα βάθη της αρχαιότητας έως και σήμερα, συμπεριλαμβανόμενης και της περιόδου που υποχρεώθηκε σε αφάνεια και παρανομία λόγω της επιβολής του Χριστιανισμού. Όπως οι όμοιές της προχριστιανικές ευρωπαϊκές Θρησκείες, έτσι και η συγκεκριμένη δεν αναγνωρίζει δόγματα, ιερά βιβλία, προφήτες, κεντρικά ιερατεία και αυστηρά τυπικά, αλλά αλλάζει την μορφή της ανάλογα με την ιδιοσυγκρασία, νοοτροπία και θεσμούς της κοινότητας (αυτόνομης πόλης κατά την αρχαιότητα) που κάθε φορά την εκδηλώνει. Νομική προσωπικότητα απέκτησε η Ελληνική Εθνική Θρησκεία τον Ιούνιο του 1997 με την ίδρυση του Ύπατου Συμβουλίου των Ελλήνων Εθνικών (Υ.Σ.Ε.Ε.), μιας αστικής μη κερδοσκοπικής εταιρείας (Πρωτοδ. Αθηνών 8201 / 7.71997, τροπ. 7896 / 20. 6.2001, τροπ. 4261/1.4.2003) και γνωστοποίησε επίσημα την ύπαρξη χιλιάδων θρησκευτών της στις πολιτειακές και πολιτικές αρχές της Ελληνικής Πολιτείας με Υπόμνημά της που φέρει ημερομηνία 9 Μαϊου 2006».
Καθώς η ΕΕΘ παραδίδεται ως θρησκεία μη συγκεντρωτική και επίσης πολύμορφη και πολυεπίπεδη, στο πιο πάνω Υπόμνημα, το Ύπατο Συμβούλιο των Ελλήνων Εθνικών έχει δηλώσει ότι αποτελεί τον κύριο αλλά όχι μοναδικό φορέα της ΕΕΘ, καθώς στην ίδια Θρησκεία αναφέρονται και άλλες μικρότερες αυτόνομες ομάδες.
Καθώς η ΕΕΘ παραδίδεται ως θρησκεία μη συγκεντρωτική και επίσης πολύμορφη και πολυεπίπεδη, στο πιο πάνω Υπόμνημα, το Ύπατο Συμβούλιο των Ελλήνων Εθνικών έχει δηλώσει ότι αποτελεί τον κύριο αλλά όχι μοναδικό φορέα της ΕΕΘ, καθώς στην ίδια Θρησκεία αναφέρονται και άλλες μικρότερες αυτόνομες ομάδες.
Κύριε είσαι παντογνώστης. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι Σε αγαπώ. Αξίωσέ με να Σε υπηρετώ με αφοσίωση και με αγάπη μέχρι την τελευταία μου αναπνοή.
Re: ΔΙΑΦΟΡΕΣ ΘΡΗΣΚΕΙΕΣ.
Ο ζωροαστρισμός που είναι μια από τις παλαιότερες θρησκείες και του οποίου η εμφνάνιση χρονολογείται 3.000 χρόνια πριν περίπου, διατηρεί κάποιες από τις πρακτικές του αρχαίου ινδουισμού[εκκρεμεί παραπομπή] (βεδική περίοδος), όπως τη πυρολατρεία και το σεβασμό προς τις δυνάμεις της φύσης.
[Επεξεργασία] Προέλευση και ανάπτυξη του ζωροαστρισμού
Το όνομα της θρησκείας προέρχεται από τον ιδρυτή της, Ζωροάστρη (Ζαρατούστρα) , που θεωρείται ότι έζησε στο Ιράν τον 6ο αι. π.Χ. Ο ζωροαστρισμός ήταν η εθνική θρησκεία των τριών προπροισλαμικών αυτοκρατοριών που κυριάρχησαν στο Ιράν μεταξύ του 645 μ.Χ., ο ζωροαστρισμός έγινε μειονοτική θρησκεία στον τόπο που γεννήθηκε. Πολλοί ζωροαστριστές κατέφυγαν στην Ινδία όπου είναι γνωστοί ως παρσίς (Πέρσες). Η πλειοψηφία της μικρής ζωροαστρικής κοινότητας ζει στην Ινδία (κυρίως στη Βομβάη) και το Πακιστάν, ωστόσο υπάρχουν και ορισμένοι πιστοί στο Ιράν.
Ο προφήτης Ζωροάστρης θεωρείται ότι δέχτηκε μια θεϊκή αποκάλυψη , που τον οδήγησε στην πίστη σ΄ ένα μόνο Θεό - τον Αχούρα Μάζντα, τον Κύριο της Σοφίας .
[Επεξεργασία] Τα πιστεύω του ζωροαστρισμού
Ο ζωροαστρισμός βασίζεται στην πάλη μεταξύ δύο αντίθετων δυνάμεων , του «εχθρικού πνεύματος» (Άνγκρα Μαινιού,που συχνά καλείται Αριμάν) και του «καλού πνεύματος» (Σπέντα μαινιού).Η καλή ή κακή φύση των δύο πνευμάτων δεν είναι προπαθορισμένη , αλλά αποτέλεσμα της επιλογής που κάνουν μεταξύ της αλήθειας και του ψέματος. Πάντως, το κακό νικιέται στο τέλος από τον Αχούρα Μάζντα.
Οι ζωροαστρικές γραφές -η Αβέστα -περιλαμβάνουν πολλά κείμενα: τα παλαιότερα είναι τα γκάτας (άσματα),που αποδίδονται στο Ζωροάστρη.Τα γκάτας δοξάζουν τον Αχούρα Μάζντα ως το μοναδικό Θεό. Παρόλο που αναφέρονται ελάχιστα στις διδαχές του Ζωροάστρη,οι τελετές σήμερα παίζουν σπουδαίο ρόλο στο τυπικό του ζωροαστρισμού. Η φωτιά κατέχει σημαντική θέση στο ζωροαστρισμό, αλλά δε λατρεύεται ως θεότητα . Το φως με τη μορφή της ιερής φωτιάς είναι το σύμβολο του Αχούρα Μάζντα,συμβολίζοντας την παρουσία του Θεού στη δημιουργία. Στους ζωροαστρικούς χώρους λατρείας η ιερή φωτιά (ή Ατάρ) παραμένει αναμμένη συνεχώς σε μια τεφροδόχο στο εσωτερικό ιερό, όπου μόνο οι αγνοί ιερείς μπορούν να εισέρχονται.
Στις τελετές μύησης , γνωστές ως ναογιότ (νέα γέννηση), το παιδί φοράει ένα ιερό πουκάμισο (σούντρα) και ένα σκοινί γύρω από το στήθος, που συμβολίζει τον ορθό δρόμο. Οι γάμοι συχνά πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της ζωροαστρικής κοινότητας.
Ωστόσο, καθώς ο ζωροαστρισμός δεν καταφεύγει στο προσηλυτισμό,ο αριθμός των γάμων έξω από την κοινότητα συνεχώς αυξάνεται.
[Επεξεργασία] Στοιχεία στις γιορτές και το θάνατο
Η Πρωτοχρονιά των ζωροαστριστών σηματοδοτεί τον ερχομό της άνοιξης και συμβολίζει την ετήσια αναγέννηση της ζωής και την ήττα του κακού. Στη γιορτή του Φαρβαρντίν πραγματοποιούνται ειδικές τελετές για τις ψυχές που φεύγουν. Επίσης , γίνονται επικλήσεις με προσευχές στα πνεύματα που προστατεύουν τους νεκρούς -τα Φαρβασί. Οι ζωροαστριστές δεν αποτεφρώνουν ούτε θάβουν τους νεκρούς, καθώς η φωτιά και η γη θεωρούνται αγνές και δεν πρέπει να μολύνονται. Οι νεκροί εκτίθενται σε ειδικά χτισμένους κυκλικούς πύργους , τους Ντάκχμα («Πύργοι της Σιωπής>»), όπου τα όρνεα τρώνε τις σάρκες τους.
Τέλος,πιστεύουν στην ημέρα της κρίσης ,την κόλαση και τον παράδεισο, σ' ένα σωτήρα (σοασιάντ), που θα αναστήσει τους νεκρούς, και στην αιώνια ζωή. Είναι πιθανό τα «πιστεύω» αυτά να επηρεάσαν τον ιουδαϊσμό, το χριστιανισμό και τον ισλαμισμό.
[Επεξεργασία] Η θέση του ζωροαστρισμού για το τέλος του κόσμου
Δέκα χιλιάδες χειμώνες θα περάσουν, ο ήλιος θα πάψει να φαίνεται. Η ημέρα, ο μήνας και το έτος θα έχουν μικρότερη διάρκεια και οι άνθρωποι θα γίνουν φαύλοι. Μετά από μια μάχη μεταξύ των καλών και των κακών θα συμβεί η τελική κρίση, οπότε και οι κακοί θα τιμωρηθούν για τρεις ημέρες αλλά τελικά θα συγχωρεθούν.
[Επεξεργασία] Προέλευση και ανάπτυξη του ζωροαστρισμού
Το όνομα της θρησκείας προέρχεται από τον ιδρυτή της, Ζωροάστρη (Ζαρατούστρα) , που θεωρείται ότι έζησε στο Ιράν τον 6ο αι. π.Χ. Ο ζωροαστρισμός ήταν η εθνική θρησκεία των τριών προπροισλαμικών αυτοκρατοριών που κυριάρχησαν στο Ιράν μεταξύ του 645 μ.Χ., ο ζωροαστρισμός έγινε μειονοτική θρησκεία στον τόπο που γεννήθηκε. Πολλοί ζωροαστριστές κατέφυγαν στην Ινδία όπου είναι γνωστοί ως παρσίς (Πέρσες). Η πλειοψηφία της μικρής ζωροαστρικής κοινότητας ζει στην Ινδία (κυρίως στη Βομβάη) και το Πακιστάν, ωστόσο υπάρχουν και ορισμένοι πιστοί στο Ιράν.
Ο προφήτης Ζωροάστρης θεωρείται ότι δέχτηκε μια θεϊκή αποκάλυψη , που τον οδήγησε στην πίστη σ΄ ένα μόνο Θεό - τον Αχούρα Μάζντα, τον Κύριο της Σοφίας .
[Επεξεργασία] Τα πιστεύω του ζωροαστρισμού
Ο ζωροαστρισμός βασίζεται στην πάλη μεταξύ δύο αντίθετων δυνάμεων , του «εχθρικού πνεύματος» (Άνγκρα Μαινιού,που συχνά καλείται Αριμάν) και του «καλού πνεύματος» (Σπέντα μαινιού).Η καλή ή κακή φύση των δύο πνευμάτων δεν είναι προπαθορισμένη , αλλά αποτέλεσμα της επιλογής που κάνουν μεταξύ της αλήθειας και του ψέματος. Πάντως, το κακό νικιέται στο τέλος από τον Αχούρα Μάζντα.
Οι ζωροαστρικές γραφές -η Αβέστα -περιλαμβάνουν πολλά κείμενα: τα παλαιότερα είναι τα γκάτας (άσματα),που αποδίδονται στο Ζωροάστρη.Τα γκάτας δοξάζουν τον Αχούρα Μάζντα ως το μοναδικό Θεό. Παρόλο που αναφέρονται ελάχιστα στις διδαχές του Ζωροάστρη,οι τελετές σήμερα παίζουν σπουδαίο ρόλο στο τυπικό του ζωροαστρισμού. Η φωτιά κατέχει σημαντική θέση στο ζωροαστρισμό, αλλά δε λατρεύεται ως θεότητα . Το φως με τη μορφή της ιερής φωτιάς είναι το σύμβολο του Αχούρα Μάζντα,συμβολίζοντας την παρουσία του Θεού στη δημιουργία. Στους ζωροαστρικούς χώρους λατρείας η ιερή φωτιά (ή Ατάρ) παραμένει αναμμένη συνεχώς σε μια τεφροδόχο στο εσωτερικό ιερό, όπου μόνο οι αγνοί ιερείς μπορούν να εισέρχονται.
Στις τελετές μύησης , γνωστές ως ναογιότ (νέα γέννηση), το παιδί φοράει ένα ιερό πουκάμισο (σούντρα) και ένα σκοινί γύρω από το στήθος, που συμβολίζει τον ορθό δρόμο. Οι γάμοι συχνά πραγματοποιούνται στο πλαίσιο της ζωροαστρικής κοινότητας.
Ωστόσο, καθώς ο ζωροαστρισμός δεν καταφεύγει στο προσηλυτισμό,ο αριθμός των γάμων έξω από την κοινότητα συνεχώς αυξάνεται.
[Επεξεργασία] Στοιχεία στις γιορτές και το θάνατο
Η Πρωτοχρονιά των ζωροαστριστών σηματοδοτεί τον ερχομό της άνοιξης και συμβολίζει την ετήσια αναγέννηση της ζωής και την ήττα του κακού. Στη γιορτή του Φαρβαρντίν πραγματοποιούνται ειδικές τελετές για τις ψυχές που φεύγουν. Επίσης , γίνονται επικλήσεις με προσευχές στα πνεύματα που προστατεύουν τους νεκρούς -τα Φαρβασί. Οι ζωροαστριστές δεν αποτεφρώνουν ούτε θάβουν τους νεκρούς, καθώς η φωτιά και η γη θεωρούνται αγνές και δεν πρέπει να μολύνονται. Οι νεκροί εκτίθενται σε ειδικά χτισμένους κυκλικούς πύργους , τους Ντάκχμα («Πύργοι της Σιωπής>»), όπου τα όρνεα τρώνε τις σάρκες τους.
Τέλος,πιστεύουν στην ημέρα της κρίσης ,την κόλαση και τον παράδεισο, σ' ένα σωτήρα (σοασιάντ), που θα αναστήσει τους νεκρούς, και στην αιώνια ζωή. Είναι πιθανό τα «πιστεύω» αυτά να επηρεάσαν τον ιουδαϊσμό, το χριστιανισμό και τον ισλαμισμό.
[Επεξεργασία] Η θέση του ζωροαστρισμού για το τέλος του κόσμου
Δέκα χιλιάδες χειμώνες θα περάσουν, ο ήλιος θα πάψει να φαίνεται. Η ημέρα, ο μήνας και το έτος θα έχουν μικρότερη διάρκεια και οι άνθρωποι θα γίνουν φαύλοι. Μετά από μια μάχη μεταξύ των καλών και των κακών θα συμβεί η τελική κρίση, οπότε και οι κακοί θα τιμωρηθούν για τρεις ημέρες αλλά τελικά θα συγχωρεθούν.
Κύριε είσαι παντογνώστης. Γνωρίζεις πολύ καλά ότι Σε αγαπώ. Αξίωσέ με να Σε υπηρετώ με αφοσίωση και με αγάπη μέχρι την τελευταία μου αναπνοή.
Μέλη σε σύνδεση
Μέλη σε αυτή την Δ. Συζήτηση: 12 και 0 επισκέπτες