"Περί Αγάπης Λόγος", Άγιου Μάξιμου του Ομολογητού

[Νίκος]

8.Όγδοη δεκάδα (71-80)

οα΄. Ἡ τελεία ἀγάπη οὐ συνδιασχίζει τήν μίαν τῶν ἀνθρώπων φύσιν, ταῖς διαφόροις αὐτῶν γνώμαις· ἀλλ᾿ εἰς αὐτήν ἀεί ἀποβλεπομένη, πάντας ἀνθρώπους ἐξ ἴσου ἀγαπᾷ· τούς μέν σπουδαίους, ὡς φίλους· τούς δέ φαύλους, ὡς ἐχθρούς ἀγαπᾷ, εὐεργετοῦσα καί μακροθυμοῦσα, καί ὑπομένουσα τά παρ᾿ αὐτῶν ἐπαγόμενα· τό κακόν τό συνόλως μή λογιζομένη, ἀλλά καί πάσχουσα ὑπέρ αὐτῶν, εἰ καιρός καλέσειεν, ἵνα καί αὐτούς ποιήσῃ φίλους εἰ οἷόν τε· εἰ δέ μή, τῆς γε ἰδίας διαθέσεως οὐκ ἐκπίπτει, τούς τῆς ἀγάπης καρπούς ἀεί ἐξ ἴσου πρός πάντας ἀνθρώπους ἐνδεικνυμένη. Διό καί ὁ Κύριος ἡμῶν καί Θεός Ἰησοῦς, Χριστός, τήν αὐτοῦ ἀγάπην εἰς ἡμᾶς ἐνδειξάμενος, ὑπέρ ὅλης τῆς ἀνθρωπότητος ἔπαθεν, καί πᾶσιν ἐξ ἴσου τήν ἐλπίδα τῆς ἀναστάσεως ἐχαρίσατο· εἰ καί ἕκαστος ἑαυτόν, εἴτε δόξης, εἴτε κολάσεως καθίστησιν ἄξιον.
οβ΄. Ὁ μή καταφρονῶν δόξης καί ἀτιμίας, πλούτου καί πενίας, ἡδονῆς τε καί λύπης, τελείαν ἀγάπην οὔπω ἐκτήσατο. Ἡ γάρ τελεία ἀγάπη οὐ μόνον τούτων καταφρονεῖ, ἀλλά καί αὐτῆς τῆς προσκαίρου ζωῆς τε καί τοῦ θανάτου.
ογ΄. Ἄκουε τῶν καταξιωθέντων τῆς τελείας ἀγάπης, ποῖα λέγουσι· Τίς ἡμᾶς χωρίσει ἀπό τῆς ἀγάπης τοῦ Χριστοῦ; θλίψις; ἤ στενοχωρία; ἤ διωγμός; ἤ λιμός; ἤ γυμνότης; ἤ κίνδυνος; ἤ μάχαιρα; καθώς γέγραπται· Ὅτι ἕνεκα σοῦ θανατούμεθα ὅλην τήν ἡμέραν· ἐλογίσθημεν ὡς πρόβατα σφαγῆς. Ἀλλ᾿ ἐν τούτοις πᾶσιν ὑπερνικῶμεν, διά τοῦ ἀγαπήσαντος ἡμᾶς. Πέπεισμαι γάρ, ὅτι οὔτε θάνατος, οὔτε ζωή, οὔτε ἄγγελοι, οὔτε ἀρχαί, οὔτε δυνάμεις, οὔτε ἐνεστῶτα, οὔτε μέλλοντα, οὔτε ὕψωμα, οὔτε βάθος, οὔτε τις κτίσις (977) ἑτέρα δυνήσεται ἡμᾶς χωρίσαι ἀπό τῆς ἀγάπης τοῦ Θεοῦ, τῆς ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ τῷ Κυρίῳ ἡμῶν.
οδ΄. Περί δέ τῆς εἰς τόν πλησίον ἀγάπης, ἄκουε πάλιν οἷα λέγουσιν· Ἀλήθειαν λέγω ἐν Χριστῷ, οὐ ψεύδομαι, συμμαρτυρούσης μοι καί τῆς συνειδήσεώς μου ἐν Πνεύματι ἁγίῳ· ὅτι λύπη μοί ἐστι πολλή, καί ἀδιάλειπτος ὀδύνη τῇ καρδίᾳ μου. Ηὐχόμην γάρ ἀνάθεμα εἶναι αὐτός ἐγώ ἀπό τοῦ Χριστοῦ ὑπέρ τῶν ἀδελφῶν μου, τῶν συγγενῶν μου κατά σάρκα, οἵτινές εἰσιν Ἰσραηλῖται, καί τά ἑξῆς. Ὡσαύτως καί ὁ Μωϋσῆς, καί οἱ λοιποί ἅγιοι [unus Reg. καί πάντες οἱ ἅγιοι].
οε΄. Ὁ μή καταφρονῶν δόξης καί ἡδονῆς, καί τῆς τούτων αὐξητικῆς, καί δι᾿ αὐτάς συνισταμένης, φιλαργυρίας, τάς τοῦ θυμοῦ προφάσεις ἐκκόπτειν οὐ δύναται. Ὁ δέ ταύτας μή ἐκόπτων, τῆς τελείας ἀγάπης τυχεῖν οὐ δύναται.
οστ΄. Ταπείνωσις καί κακοπάθεια, πάσης ἁμαρτίας ἐλευθεροῦσι τόν ἄνθρωπον· ἡ μέν, τά τῆς ψυχῆς· ἡ δέ, τά τοῦ σώματος περικόπτουσα πάθη. Τοῦτο γάρ ποιῶν καί ὁ μακάριος φαίνεται Δαβίδ, ἐν οἷς εὔχεται πρός τόν Θεόν, λέγων· Ἰδέ τήν ταπείνωσίν μου καί τόν κόπον μου, καί ἄφες πάσας τάς ἁμαρτίας μου.
οζ΄. Διά μέν τῶν ἐντολῶν ὁ Κύριος, ἀπαθεῖς τούς ἐργαζομένους αὐτάς ἀποτελεῖ· διά δέ τῶν θείων δογμάτων, τόν φωτισμόν τῆς γνώσεως αὐτοῖς χαρίζεται.
οη΄. Πάντα τά δόγματα, ἤ περί Θεοῦ εἰσιν, ἤ περί ὁρατῶν καί ἀοράτων, ἤ περί τῆς ἐν αὐτοῖς προνοίας καί κρίσεως.
οθ΄. Ἡ μέν ἐλεημοσύνη, τό θυμικόν μέρος τῆς ψυχῆς θεραπεύει· ἡ δέ νηστεία, τήν μέν ἐπιθυμίαν μαραίνει· ἡ δέ προσευχή, τόν νοῦν καθαίρει, καί πρός τήν τῶν ὄντων θεωρίαν παρασκευάζει. Πρός γάρ τάς δυνάμεις τῆς ψυχῆς, καί τάς ἐντολάς ὁ Κύριος ἡμῖν ἐχαρίσατο.
π΄. Μάθετε ἀπ᾿ ἐμοῦ, φησίν, ὅτι πρᾶός εἰμι καί ταπεινός τῇ καρδίᾳ, καί τά ἑξῆς. Ἡ μέν πραότης, ἀτάραχον τόν θυμόν διαφυλάττει· ἡ δέ ταπείνωσις, τύφου καί κενοδοξίας τόν νοῦν ἐλευθεροῖ.

71. Η τέλεια αγάπη δεν συγχέει τη μία φύση των ανθρώπων (την ανθρώπινη φύση), με τις αλλαγές στη συμπεριφορά τους, αλλ’ αποβλέποντας πάντα σ’ αυτή, αγαπά όλους τους ανθρώπους εξ ίσου, εκείνους που ενεργούν σωστά σαν φίλους κι εκείνους που κάνουν σφάλματα σαν εχθρούς τους αγαπά, και αντιμετωπίζει με ευεργεσίες και μακροθυμία και υπομονή όσα πράττουν, χωρίς να σκέπτεται άσχημα γι αυτούς, αλλά πονά γι αυτούς, ελπίζοντας να έρθει ο καιρός, για να τους κάνει και αυτούς φίλους, αν είναι δυνατόν. Κι αν αυτό δε συμβεί δεν ξεφεύγει απ’ τη διάθεση αυτή, αλλά πάντοτε προσφέρει σ’ όλους τους ανθρώπους τους καρπούς της αγάπης. Γι αυτό και ο Κύριος μας και Θεός, Ιησούς Χριστός, δείχνοντας την αγάπη του σε μας, έπαθε για όλη την ανθρωπότητα και σ΄ όλους εξ ίσου χάρισε την ελπίδα της αναστάσεως, ακόμα κι αν ο καθένας τον εαυτό του τον καταστήσει άξιο είτε της δόξας του Θεού, είτε της αιώνιας καταδίκης.
72. Όποιος δεν περιφρονήσει, την δόξα και την ατίμωση, τον πλούτο και τη φτώχια, την απόλαυση και τη στενοχώρια, δεν έχει αποκτήσει την τέλεια αγάπη. Γιατί η τέλεια αγάπη δεν περιφρονεί μόνο αυτά, αλλ’ ακόμη και την πρόσκαιρη αυτή ζωή και τον θάνατο.
73. Άκουσε τι λένε όσοι καταξιώθηκαν με την τέλεια αγάπη: «Ποιος θα μας απομακρύνει από την αγάπη του Χριστού; Η Θλίψη; Η στενοχώρια; Οι διώξεις; Η πείνα; Η γύμνια; Ο κίνδυνος; Το μαχαίρι;» Όπως είναι γραμμένο: Για χάρη σου θανατωνόμαστε όλη την ημέρα, λογιστήκαμε σαν τα πρόβατα για τη σφαγή. Αλλά παρ’ όλ’ αυτά εμείς όλα τα υπερνικούμε, με τη βοήθεια Αυτού που μας αγάπησε. Γιατί έχω πεισθεί ότι ούτε ο θάνατος, ούτε η ζωή, ούτε οι άγγελοι, ούτε οι αρχές, ούτε οι δυνάμεις, ούτε αυτά που υπάρχουν, ούτε τα μέλλοντα, ούτε τα πάνω, ούτε τα κάτω, ούτε κάποια άλλη κτίση μπορεί να μας χωρίσει από την αγάπη του Θεού, μέσω του Χριστού Ιησού του Κυρίου μας».
74. Και για την αγάπη προς τον πλησίον άκουσε πάλι τι λένε: «Σας λέω την αλήθεια μπροστά στο Χριστό, δεν σας λέω ψέματα, και σ’ αυτό συμμαρτυρεί και η συνείδησή μου με τη βοήθεια του Αγίου Πνεύματος, ότι η λύπη μου είναι μεγάλη και συνεχής ο πόνος μέσα στην καρδιά μου. Γιατί προσευχόμουν να καταδικαστώ εγώ από το Χριστό αντί για τους αδελφούς μου και τους συγγενείς μου κατά σάρκα, που είναι Ισραηλίτες», κ.λ.π.. Το ίδιο έλεγαν και ο Μωυσής και όλοι οι άγιοι.
75. Όποιος δεν περιφρονήσει τη δόξα και τις απολαύσεις και τη δίψα ν’ αποκτήσει περισσότερα χρήματα, για να ικανοποιήσει τις ανάγκες τους, δεν μπορεί ν΄ αποφύγει τις προφάσεις για ν’ ανησυχεί. Επομένως, όποιος δεν μπορεί να ξεκόψει απ΄ αυτές, (τη δόξα και τις απολαύσεις) δεν μπορεί ν΄ αποκτήσει την τέλεια αγάπη.
76. Η ταπείνωση και η κακοπάθεια απελευθερώνουν τον άνθρωπο από κάθε αμαρτία, κόβοντας η πρώτη της ψυχής και η δεύτερη του σώματος τα πάθη. Γιατί με τον τρόπο αυτό αγωνίζεται και ο μακάριος Δαβίδ, ώστε να μπορεί να προσεύχεται στο Θεό λέγοντας: «Δες την ταπείνωσή μου και την κακοπάθειά μου και συγχώρησέ μου όλες τις αμαρτίες μου».
77. Με τις εντολές του ο Κύριος χορηγεί την απαλλαγή από τα πάθη σ’ αυτούς που τις εφαρμόζουν και με τα θεία δόγματα χαρίζει σ’ αυτούς το φωτισμό της γνώσεως.
78. Όλα τα δόγματα είναι ή για το Θεό ή για τα ορατά και τα αόρατα ή για τη μέριμνα και την κρίση (του Θεού) μέσω αυτών.
79. Η ελεημοσύνη θεραπεύει το θυμικό μέρος της ψυχής, η νηστεία μαραίνει την επιθυμία και η προσευχή καθαρίζει τον νου και τον προετοιμάζει για τη θεωρία των όντων (τον τρόπο και το σκοπό της δημιουργίας των πάντων). Γιατί για την ενδυνάμωση των χαρισμάτων της ψυχής μας χάρισε και τις εντολές ο Κύριος.
80. «Μάθετε από μένα», λέγει, «γιατί εγώ είμαι πράος και ταπεινός στην καρδία», κ.λ.π.. Η πραότητα προφυλάσσει από την ταραχή, που προκαλεί η οργή, και η ταπείνωση ελευθερώνει το νου από την έπαρση και τη ματαιοδοξία.

[Νίκος]

9.Ένατη δεκάδα (81-90)

πα΄. Διττός ἐστιν ὁ τοῦ Θεοῦ φόβος· ὁ μέν ἐκ τῶν ἀπειλῶν τῆς κολάσεως ἡμῖν ἐντικτόμενος, δι᾿ ὅν ἡ ἐγκράτεια καί ἡ ὑπομονή, καί ἡ εἰς Θεόν ἐλπίς, καί ἡ ἀπάθεια, ἐξ ἧς ἡ ἀγάπη, κατά τάξιν ἡμῖν ἐγγίνονται· ὁ δέ, αὐτῇ τῇ ἀγάπῃ συνέζευκται, εὐλάβειαν τῇ ψυχῇ ἀεί ἐμποιῶν, ἵνα μή διά τήν τῆς ἀγάπης παῤῥησίαν, εἰς καταφρόνησιν Θεοῦ ἔλθῃ.
πβ΄. Τόν μέν πρῶτον φόβον ἔξω βάλλει ἡ τελεία ἀγάπη τῆς ψυχῆς τῆς κεκτημένης αὐτήν, μηκέτι τήν κόλασιν φοβουμένης· τόν δέ δεύτερον, ἑαυτῇ ἔχει ἀεί, ὡς εἴρηται συνεζευγμένον. Καί τῷ μέν πρώτῳ φόβῳ, ἁρμόζει τό, Τῷ φόβῳ Κυρίου ἐκκλίνει πᾶς ἀπό κακοῦ. Καί, Ἀρχή σοφίας φόβος Κυρίου. (980) Τῷ δέ δευτέρῳ, τό, Ὁ φόβος Κυρίου ἁγνός διαμένων εἰς αἰῶνα αἰῶνος. Καί τό, Οὐκ ἔστιν ὑστέρημα τοῖς φοβουμένοις αὐτόν.
πγ΄. Νεκρώσατε τά μέλη ὑμῶν τά ἐπί τῆς γῆς· πορνείαν, ἀκαθαρσίαν, πάθος, ἐπιθυμίαν κακήν, καί τήν πλεονεξίαν, καί τά ἑξῆς. Γῆν μέν ὠνόμασε, τό φρόνημα τῆς σαρκός· πορνείαν δέ εἶπε, τήν κατ᾿ ἐνέργειαν ἁμαρτίαν· ἀκαθαρσίαν δέ, τήν συγκατάθεσιν ἐκάλεσε· πάθος δέ, τόν ἐμπαθῆ λογισμόν ὠνόμασεν· ἐπιθυμίαν δέ κακήν, τήν ψιλήν τοῦ λογισμοῦ τῆς ἐπιθυμίας παραδοχήν· πλεονεξίαν δέ, τήν γεννητικήν τε καί αὐξητικήν τοῦ πάθους ὠνόμασεν ὕλην. Ταῦτα οὖν πάντα ὡς μέλη ὄντα τοῦ φρονήματος τῆς σαρκός, ἐκέλευσεν ὁ θεῖος Ἀπόστολος νεκρῶσαι.
πδ΄. Πρῶτον μέν ἡ μνήμη, ψιλόν τόν λογισμόν ἐπί τόν νοῦν ἀναφέρει· καί τούτου ἐγχρονίζοντος, κινεῖται τό πάθος· τούτου δέ μή ἀναιρουμένου, κάμπτει τόν νοῦν εἰς συγκατάθεσιν· ταύτης δέ γενομένης, ἔρχεται λοιπόν εἰς τήν κατ᾿ ἐνέργειαν ἁμαρτίαν. Ὁ οὖν πάνσοφος Ἀπόστολος πρός τούς ἀπό ἐθνῶν γράφων, τό ἀποτέλεσμα πρῶτον κελεύει ἀναιρεῖν τῆς ἁμαρτίας· εἶτα κατά τάξιν ἀναποδίζοντας, εἰς τήν αἰτίαν καταλήγειν. Ἡ δέ αἰτία ἐστίν, ἡ γεννητική, ὡς προείρηται, καί αὐξητική τοῦ πάθους πλεονεξία. Οἶμαι δέ ἐνταῦθα τήν γαστριμαργίαν σημαίνειν, ὡς μητέρα καί τροφόν τῆς πορνείας ὑπάρχουσαν. Ἡ γάρ πλεονεξία, οὐ μόνον ἐπί χρημάτων, ἀλλά καί ἐπί βρωμάτων κακή. Ὥσπερ καί ἡ ἐγκράτεια, οὐ μόνον ἐπί βρωμάτων, ἀλλά καί ἐπί χρημάτων καλή.
πε΄. Ὥσπερ στρουθίον τόν πόδα δεδεμένον ἀρχόμενον πέτεσθαι, ἐπί τήν γῆν κατασπᾶται σχοινίῳ ἑλκόμενον· οὕτω καί ὁ νοῦς μήπω ἀπάθειαν κτησάμενος, καί ἐπί τήν τῶν οὐρανίων γνῶσιν πετόμενος, ὑπό τῶν παθῶν καθελκόμενος, ἐπί τήν γῆν κατασπᾶται.
πστ΄. Ὅτε νοῦς τελείως τῶν παθῶν ἐλευθερωθῇ, τότε καί ἐπί τήν θεωρίαν τῶν ὄντων ἀμεταστρεπτί ὁδεύει, ἐπί τήν γνῶσιν τῆς ἁγίας Τριάδος τήν πορείαν ποιούμενος.
πζ΄. Καθαρός ὑπάρχων ὁ νοῦς, τά νοήματα τῶν πραγμάτων ἀναλαμβάνων, εἰς τήν πνευματικήν θεωρίαν αὐτῶν κινεῖται· ἀκάθαρτος δέ ἐκ ῥᾳθυμίας γεγονώς, τά μέν τῶν λοιπῶν πραγμάτων νοήματα ψιλά φαντάζεται· τά δέ ἀνθρώπινα δεχόμενος, εἰς αἰσχρούς ἤ πονηρούς λογισμούς μετατρέπεται.
πη΄.(981) Ὅταν ἀεί ἐν τῷ καιρῷ προσευχῆς μηδέν τῶν τοῦ κόσμου νοημάτων διενοχλήσῃ τῷ νῷ, τότε γίνωσκε σαυτόν μή ἔξω εἶναι τῶν ὄρων τῆς ἀπαθείας.
πθ΄. Ὅταν ἡ ψυχή ἄρχηται τῆς ἰδίας ὑγείας ἐπαισθάνεσθαι, τότε καί τάς ἐν τοῖς ὕπνοις φαντασίας, ψιλάς καί ἀταράχους ἄρχεται βλέπειν.
τέσ. ἀνοικτό΄. Ὥσπερ τόν αἰσθητόν ὀφθαλμόν ἡ καλλονή τῶν ὁρατῶν· οὕτω καί τόν καθαρόν νοῦν, ἡ γνῶσις τῶν ἀοράτων πρός ἑαυτήν ἐπισπᾶται. Ἀόρατα δέ λέγω, τά ἀσώματα.

81. Διπλός είναι ο φόβος του Θεού. Ο ένας δημιουργείται μέσα μας από την απειλή της αιώνιας τιμωρίας. Μέσω αυτού η εγκράτεια, η υπομονή, η ελπίδα στο Θεό και η απάθεια, από την οποία πηγάζει η αγάπη, με τη σειρά αυτή γεννώνται μέσα μας. Ο άλλος με την αγάπη αυτή συνδέεται, γεμίζοντας ευλάβεια την ψυχή, μήπως η δύναμη της αγάπης δεν είναι αρκετή, και δεν γίνει δεκτή από το Θεό.
82. Τον πρώτο φόβο των αποβάλλει η τέλεια αγάπη της ψυχής, που είναι γεμάτη απ΄ αυτή κι έτσι δεν φοβάται την ούτε την τιμωρία, και τον δεύτερο, όπως είπαμε, τον έχει πάντοτε μαζί της συνδεμένο. Και στον πρώτο φόβο ταιριάζει το: «Με το φόβο του Κυρίου απομακρύνεται κ καθένας από το κακό». Και το: «Ο φόβος του Κυρίου είναι αρχή της σοφίας». Αλλά στο δεύτερο ταιριάζει το: «Ο φόβος του Κυρίου παραμένει αγνός διαμέσου των αιώνων». Και το: «Δεν θα λείψει τίποτε απ’ εκείνους που έχουν το φόβο Του».
83. «Αποξενωθείτε απ’ αυτά που σας κρατούν δεμένους με τα γήινα: την πορνεία, τις βρώμικες σκέψεις, τα πάθη, τις κακές επιθυμίες την πλεονεξία» κ.λ.π. Με τον όρο «γη» εννοούσε (ο Απόστολος) όσα προέρχονται από τη σάρκα, με τον όρο «πορνεία» εννοούσε τη υλοποίηση της αμαρτίας, με τον όρο «βρώμικες σκέψεις» (ακαθαρσία) εννοούσε την αποδοχή με τη σκέψη της αμαρτίας, με τον όρο «πάθη» εννοούσε τους λογισμούς που γεννώνται απ’ τα πάθη, με τον όρο «κακή επιθυμία» εννοούσε την απλή αποδοχή του λογισμού της επιθυμίας και με τον όρο «πλεονεξία» εννοούσε την αιτία της γέννησης και της αύξησης του πάθους. Απ’ αυτά, λοιπόν, που μας συνδέουν μ’ όσα ζητά η σάρκα, ζήτησε ο άγιος Απόστολος ν’ αποξενωθούμε.
84. Στην αρχή η μνήμη φέρνει στο νου μία απλή ανάμνηση τις αμαρτίας. Όταν ο νους την επεξεργαστεί, τότε υποκινείται το αντίστοιχο πάθος. Αν δεν υπάρξει αντίσταση σ΄ αυτό, τότε παρασύρει το νου να συγκατατεθεί στην αμαρτία. Κι αφού γίνει κι αυτό, δεν μένει παρά η υλοποίηση τις αμαρτίας. Ο πάνσοφος Απόστολος, λοιπόν, γράφοντας προς τους εθνικούς, τους ζητά ν’ αναιρέσουν πρώτα το αποτέλεσμα της αμαρτίας, ύστερα προχωρώντας με τη σειρά αντίστροφα καταλήγει στην αιτία της (αμαρτίας). Και η αιτία, όπως προαναφέρθηκε, είναι η πλεονεξία (πλέον + έχω = να έχω περισσότερα), που γεννά και αυξάνει το πάθος. Για παράδειγμα αναφέρω εδώ τη γαστριμαργία (έντονη επιθυμία για κατανάλωση φαγητού) σαν αυτή που γεννά και συντηρεί την πορνεία. Γιατί η πλεονεξία δεν είναι κακή μόνο όταν αφορά τα χρήματα, αλλά και το φαγητό. Έτσι και η εγκράτεια, δεν είναι καλή μόνο όταν αναφέρεται στο φαγητό, αλλά και στη σπατάλη χρημάτων.
85. Όπως ένα πουλί, που είναι δεμένο απ’ το πόδι, όταν αρχίσει να πετά, πέφτει στη γη παρασυρμένο απ’ το σκοινί, έτσι και ο νους που δεν έχει αποκτήσει απάθεια, όταν προσπαθήσει να πετάξει προς την ουράνια γνώση, θα πέσει στη γη παρασυρμένος προς τα κάτω απ’ τα πάθη.
86. Όταν ο νους απελευθερωθεί τελείως απ’ τα πάθη, τότε προχωρά χωρίς εμπόδια προς την κατανόηση των πάντων, βαδίζοντας πάνω στη γνώση του μυστηρίου της Αγίας Τριάδος.
87. Ο καθαρός νους, όταν απασχολείται με την κατανόηση των πραγμάτων, οδηγείται στην πνευματική θεώρησή τους. Αυτός όμως που έχει σκοτιστεί απ’ την έλλειψη άσκησης, την αληθινή ουσία των υπολοίπων πραγμάτων την προσπερνά εύκολα, κι ασχολείται περισσότερο με τ’ ανθρώπινα, ξεπέφτοντας έτσι σε αισχρούς και πονηρούς λογισμούς.
88. Όταν κάθε φορά την ώρα της προσευχής καμιά σκέψη που ν’ αφορά τον παρόντα κόσμο δεν ενοχλήσει το νου, τότε να ξέρεις ότι έχεις επιτύχει την απάθεια.
89. Όταν η ψυχή αρχίσει να βεβαιώνεται ότι είναι υγιής (καθαρή), τότε και το περιεχόμενο των ονείρων το αντιμετωπίζει πιο απλά και με μεγαλύτερη ψυχραιμία.
90. Όπως ελκύει τον σαρκικό οφθαλμό η ομορφιά εκείνων των ορατών, έτσι ελκύει και τον καθαρό νου η γνώση των αόρατων. Και όταν λέω αόρατα, εννοώ τα ασώματα.

[Νίκος]

10.Δέκατη δεκάδα (91-100)

τεσ. ἀνοικτό α΄. Μέγα μέν τό πρός τά πράγματα μή πάσχειν· μεῖζον δέ πολλῷ, τό πρός τάς φαντασίας αὐτῶν ἀπαθῆ διαμεῖναι. Διότι ὁ διά τῶν λογισμῶν πρός ἡμᾶς τῶν δαιμόνων πόλεμος, τοῦ διά τῶν πραγμάτων πολέμου ἐστί χαλεπώτερος.
τεσ. ἀνοικτό β΄. Ὁ τάς ἀρετάς κατορθώσας, καί τῇ γνώσει πλουτήσας, ὡς φυσικῶς λοιπόν τά πράγματα διορῶν, πάντα κατά τόν ὀρθόν λόγον καί πράττει καί διαλέγεται, τό σύνολον μή παρατρεπόμενος. Ἐκ γάρ τοῦ εὐλόγως ἤ παραλόγως τοῖς πράγμασι χρήσασθαι, ἤ ἐνάρετοι ἤ φαῦλοι γινόμεθα.
τέσ. ἀνοικ. γ΄. Σημεῖον ἄκρας ἀπαθείας, τό ψιλά τά νοήματα τῶν πραγμάτων ἀεί ἀναβαίνειν ἐπί τήν καρδίαν, καί ἐγρηγορότος τοῦ σώματος, καί κατά τούς ὕπνους.
τέσ. ἀνοικ. δ΄. Διά μέν τῆς ἐργασίας τῶν ἐντολῶν, τά πάθη ὁ νοῦς ἀποδύεται· διά δέ τῆς τῶν ὁρατῶν πνευματικῆς θεωρίας, τά ἐμπαθῆ τῶν πραγμάτων νοήματα. Διά δέ τῆς τῶν ἀοράτων γνώσεως, τήν τῶν ὁρατῶν θεωρίαν· ταύτην δέ, διά τῆς γνώσεως τῆς ἁγίας Τριάδος.
τέσ. ἀνοικ. ε΄. Ὥσπερ ὁ ἥλιος ἀνατέλλων καί τόν κόσμον φωτίζων, δείκνησί τε ἑαυτόν καί τά ὑπ᾿ αὐτοῦ φωτιζόμενα πράγματα· οὕτω καί ὁ τῆς δικαιοσύνης Ἥλιος τῷ καθαρῷ νῷ ἀνατέλλων, καί ἑαυτόν δείκνυσι, καί πάντων τῶν ὑπ᾿ αὐτοῦ γεγονότων καί γενησομένων τούς λόγους.
τέσ. ἀνοικ. στ΄. Οὐκ ἐκ τῆς οὐσίας αὐτοῦ τόν Θεόν γινώσκομεν, ἀλλ᾿ ἐκ τῆς μεγαλουργίας αὐτοῦ καί προνοίας τῶν ὄντων. Διά τούτων γάρ ὡς δι᾿ ἐσόπτρων, τήν ἄπειρον ἀγαθότητα καί σοφίαν καί δύναμιν κατανοοῦμεν.
τέσ. ἀνοικ. ζ΄. Ὁ καθαρός νοῦς, ἤ ἐν τοῖς ψιλοῖς νοήμασι τῶν ἀνθρωπίνων πραγμάτων εὑρίσκεται, ἤ ἐν τῇ τῶν ὁρατῶν φυσικῇ θεωρίᾳ, ἤ ἐν τῇ τῶν ἀοράτων· ἤ ἐν τῷ φωτί τῆς ἁγίας Τριάδος.
τέσ. ἀνοικ. η΄. Ἐν τῇ τῶν ὁρατῶν θεωρίᾳ γενόμενος ὁ νοῦς, ἤ τούς φυσικούς αὐτῶν λόγους ἐρευνᾷ, ἤ τούς δι᾿ αὐτῶν σημαινομένους, ἤ αὐτήν τήν αἰτίαν ζητεῖ.
τέσ. ἀνοικ. θ΄. Ἐν δέ τῇ τῶν ἀοράτων διατρίβων, τούς τε φυσικούς αὐτῶν λόγους ζητεῖ, καί τήν αἰτίαν τῆς γενέσεως αὐτῶν, καί τά τούτοις ἀκόλουθα. Καί τίς ἡ περί αὐτούς πρόνοια καί κρίσις.
ρ΄. Ἐν δέ Θεῷ γενόμενος, τούς περί τῆς οὐσίας (984) αὐτοῦ πρῶτον λόγους, ζητεῖ μέν ὑπό τοῦ πόθου φλεγόμενος, οὐκ ἐκ τῶν κατ᾿ αὐτόν δέ τήν παραμυθίαν εὑρίσκει· ἀμήχανον γάρ τοῦτο, καί ἀνένδεκτον πάσῃ γενητῇ φύσει ἐξ ἴσου· ἐκ δέ τῶν περί αὐτόν παραμυθεῖται· λέγω δή, τῶν περί ἀϊδιότητος, ἀπειρίας τε καί ἀοριστίας· ἀγαθότητός τε καί σοφίας καί δυνάμεως, δημιουργικῆς τε καί προνοητικῆς καί κριτικῆς τῶν ὄντων. Καί τοῦτο πάντη καταληπτόν αὐτοῦ μόνον, ἡ ἀπειρία, καί αὐτό τό μηδέν γινώσκειν, ὑπέρ νοῦν γινώσκειν, ὥς που [edit. ὥσπερ] οἱ θεολόγοι ἄνδρες εἰρήκασι, Γρηγόριός τε καί Διονύσιος.

91. Είναι πολύ σημαντικό να μη χρειάζεσαι μεγάλο αγώνα για να μην κάνεις κάτι, αλλά είναι πολύ σημαντικότερο το να μπορείς ν’ αποφύγεις και να το φαντάζεσαι. Κι αυτό γιατί είναι πολύ ισχυρότερος ο πόλεμος των δαιμόνων εναντίον μας στο επίπεδο των λογισμών, παρά στο επίπεδο της πράξης.
92. Όποιος έχει προοδεύσει στις αρετές, κι έχει πλουτίσει τη γνώση του, κι επομένως βλέπει τα πράγματα με τον τρόπο που θά ‘πρεπε (σαν εικόνα Θεού), με βάση τον ορθό λόγο πάντοτε ενεργεί και μιλά και δεν παρεκτρέπεται ποτέ. Γιατί απ’ το αν με σωστό ή λάθος τρόπο διαχειριζόμαστε τα πράγματα, χαρακτηριζόμαστε σαν ενάρετοι ή αμαρτωλοί.
93. Είναι σημάδι τέλειας απάθειας, το να ανεβαίνουν στην καρδία (το κέντρο του πνευματικού ανθρώπου) ακόμα και οι πιο απλοί λογισμοί, και από ξύπνημα των επιθυμιών του σώματος, και κατά τη διάρκεια του ύπνου.
94. Με τον αγώνα για την τήρηση των θείων εντολών απομακρύνεται ο νους από τα πάθη και με την πνευματική θεώρηση των αισθητών (απομακρύνεται) από τον πειρασμό εμπαθών πράξεων. Ενώ ή πνευματική θεώρηση των ορατών προέρχεται από τη γνώση των αοράτων, και αυτή από τη γνώση της Αγίας Τριάδος.
95. Όπως ο ήλιος, όταν ανατέλλει και φωτίζει τον κόσμο, αναδεικνύει και τον εαυτό του και όλα τα αντικείμενα, που φωτίζονται απ’ αυτόν, έτσι και ο Ήλιος της δικαιοσύνης, όταν ανατέλλει μέσα στον καθαρό νου, αναδεικνύει και τον εαυτό του
96. Δεν γνωρίζουμε το Θεό από την ουσία Του, αλλά από το μεγαλείο των ενεργειών Του και τη φροντίδα του για τα πλάσματά του. Επειδή μέσω αυτών σαν μέσ’ από καθρέφτη, κατανοούμε την άπειρη αγαθότητα, τη σοφία και τη δύναμή Του.
97. Ο καθαρός νους είτε απασχολείται με τα απλά καθημερινά ανθρώπινα πράγματα, είτε με την πνευματική θεώρηση των ορατών, είτε των αοράτων, είτε ακόμη και όταν βρίσκεται υπό το φως της Αγίας Τριάδος.
98. Όταν ο (καθαρός) νους μελετά τα ορατά, τότε ή ερευνά τη φυσική τους υπόσταση, ή το νόημά της, ή ακόμη και την προέλευσή τους.
99. Όταν (ο καθαρός νους) μελετά τα αόρατα, τότε και τη φυσική τους υπόσταση αναζητά, και την αιτία για την οποία έγιναν και όσα προκύπτουν απ΄ αυτά, αλλά και ποιος είναι αυτός που μεριμνά και αποφασίζει γι αυτά.
100. Όταν όμως (ο καθαρός νους) συγκεντρωθεί στο Θεό, πρώτα προσπαθεί να κατανοήσει τα περί της ουσίας του, φλεγόμενος από θείο πόθο, αλλά δεν τον βοηθούν σ’ αυτό οι δυνατότητές του, γιατί αυτό είναι αδύνατο και ασύλληπτο εξ ίσου για κάθε δημιούργημα. Απ’ όσες ιδιότητες της ουσίας του Θεού προσπαθεί να κατανοήσει (ο καθαρός νους) αναφέρω, για παράδειγμα την αϊδιότητα, την απειρία και την αοριστία, την αγαθότητα, την σοφία και τη δύναμη, τη δημιουργική και την προνοητική και εκείνη που κρίνει τα πάντα. Και απ΄ όλα αυτά κατανοητή είναι μόνο η απειρία Του, κι ότι τίποτε δεν γνωρίζουμε γι Αυτόν, κι ότι η γνώση Του υπερβαίνει τις δυνατότητες του ανθρωπίνου νου, όπως μας είπαν και οι θεολόγοι Άγιοι Πατέρες, όπως ο Γρηγόριος και ο Διονύσιος.

[Νίκος]

Εδώ αδέλφια σταματάω και κάνω ένα διάλειμμα.

Εάν το κείμενο αυτό του Αγίου Μάξιμου του Ομολογητού, που περιέχει συμπυκνωμένη όλη την εμπειρία του για τον τρόπο με τον οποίο μπορεί ο αγωνιζόμενος Χριστιανός να κατακτήσει την αγάπη, σας ενδιαφέρει, τότε θα περιμένω να διαβάσω τα σχόλιά σας.

Ύστερα με την αγάπη σας θα προχωρήσω στα επόμενα κεφάλαια.