Η ακολουθία του όρθρου αρχίζει με τη δοξολογία της Αγίας Τριάδας. Ο ιερέας φοράει το πετραχήλι, στέκεται μπροστά στην αγία τράπεζα και λέει μεγαλόφωνα: "Δόξα τη αγία και ομοουσίω και ζωοποιώ και αδιαιρέτω Τριάδι πάντοτε, νυν και αεί και εις τους αιώνας των αιώνων".
Τα κυριότερα σημεία της ιεράς ακολουθίας του όρθρου είναι τα εξής:
1.Μετά τη δοξολογία της Αγίας Τριάδος διαβάζεται καθαρά και με κατάνυξι ο εξάψαλμος, Λέγεται
εξάψαλμος, γιατί είναι έξι ψαλμοί του Δαυϊδ, ο 3ος, 37ος, 62ος, 87ος, 102ος και ο 142ος. Ο πρώτος ψαλμός που διαβάζεται είναι ο 3ος. Η αρχή του είναι: " Κύριε, τι επληθύνθησαν οι θλίβοντές με; Πολλοί επανίστανται επ' εμέ".
2. Μετά τον εξάψαλμο ακολουθεί η
μεγάλη συναπτή, δηλαδή μια σειρά από αιτήσεις. Η συναπτή αρχίζει με το "Εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν". Μετά ψάλλονται διάφοροι ύμνοι και τροπάρια.
3. Ύστερα διαβάζεται το Ευαγγέλιο που λέγεται
εωθινό. Τα εωθινά Ευαγγέλια είναι έντεκα. Δηλαδή έντεκα εκλεκτές περικοπές παρμένες από τους τέσσερις ευαγγελιστές.
4. Μετά το εωθινό Ευαγγέλιο ο ψάλτης λέει το "Ανάστασιν Χριστού θεασάμενοι", και κατόπιν τον 50ό ψαλμό, που λέγεται ψαλμός της μετανοίας. Ο ιερέας, ενώ ψάλλεται ο ψαλμός, κρατώντας το Ευαγγέλιο βγαίνει από το ιερό βήμα και οι πιστοί ασπάζονται το Ευαγγέλιο.
5. Ύστερα μνημονεύονται οι άγιοι και ψάλλεται η
9η ωδή του κανόνος.
Ο κανών είναι ένας ύμνος προς τιμήν της εορτής και αποτελείται από τρία και περισσότερα τροπάρια. Το πρώτο υμνεί πάντοτε το Χριστό, το δε τελευταίο είναι προς τιμήν της υπεραγίας Θεοτόκου. Οι κανόνες είναι γνωστοί από τις καταβασίες,δηλαδή τα πρώτα τροπάρια των ωδών, που αλλάζουν ανάλογα με τις γιορτές.
6. Μετά ψάλλονται τα εξαποστειλάρια και εν συνεχεία
οι αίνοι, που είναι στίχοι απ' τους ψαλμούς του Δαυίδ. "Αινείτε τον Κύριον εκ των ουρανών, αινείτε αυτόν εν τοις υψίστοις" (Ψαλμ. 148,1). Οι αίνοι συνδέονται με τροπάρια σχετικά με την εορτή της ημέρας. Στο τέλος των αίνων ψάλλεται
το δοξαστικό, μετά
η δοξολογία και τέλος γίνεται η απόλυση.
Ο όρθρος είναι μια από τις ωραιότερες ακολουθίες της εκκλησίας μας. Εκείνο που διακρίνει τον όρθρο από τις άλλες ακολουθίες, είναι η ποικιλία. Δεν λέγονται πάντοτε τα ίδια. Ιδίως ωραιότατες είναι
οι καταβασίες. Οι σπουδαιότερς από αυτές, είναι οι εξής.
- Της
υψώσεως του τιμίου σταυρού. Ψάλλονται την 1η και από τις 6 έως 13 Αυγούστου, καθώς και από 24 Αυγούστου μέχρι 21 Σεπτεμβρίου. Η πρώτη ωδή είναι: " Σταυρόν χαράξας Μωυσής..."
- Της
Θεοτόκου. Ψάλλονται στις 14 Αυγούστου, από 22 Σεπτεμβρίου μέχρι 20 Νοεμβρίου, από 10 Φεβρουαρίου μέχρι που αρχίζει το Τριώδιο, καθώς και οι τρεις Κυριακές των νηστειών β', δ' και ε', την 25η Μαρτίου και από την Κυριακή των αγίων πάντων μέχρι 26 Ιουλίου. Η πρώτη ωδή είναι: " Ανοίξω το στόμα μου και πληρωθήσεται Πνεύματος..."
- Της
κοιμήσεως της Θεοτόκου. Ψάλλονται από τις 15 μέχρι τις 23 Αυγούστου. Η πρώτη ωδή :" Πεποικιλμένη τη θεία δόξη...".
- Της
Χριστού γεννήσεως. Ψάλλονται από 21 Νοεμβρίου μέχρι 25 Δεκεμβρίου. Η πρώτη ωδή: " Xριστός γεννάται δοξάσατε. Χριστός εξ ουρανών απαντήσατε...."
- Των
Φώτων. Ψάλλονται από 1 έως 6 Ιανουαρίου. Η πρώτη ωδή: " Βυθού ανεκάλυψε πυθμένα..."
- Της
Υπαπαντής. Ψάλλονται από 15 Ιανουαρίου μέχρι 9 Φεβρουαρίου. Η πρώτη ωδή τους:" Xέρσον αβυσσοτόκον πέδον ήλιος..."
- Tης
Αναστάσεως: " Αναστάσεως ημέρα, λαμπρυθώμεν λαοί. Πάσχα Κυρίου Πάσχα..."
- Της
Αναλήψεως και της Πεντηκοστής: " Πόντω εκάλυψε Φαραώ συν άρμασιν ο συντρίβων πολέμους...".
Έξοχα ποιητικά δημιουργήματα είναι και τα εξαποστειλάρια καθώς και τα 11 εωθινά δοξαστικά του όρθρου, που υμνούν το μέγα γεγονός της Ανασρτάσεως.