Θεοτοκονύμια - Ονόματα της Παναγίας

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Καλού Νερού Λασίθι



1881: Ανεγείρεται η Παναγία του Καλού Νερού πάνω στα ερείπια παλιού μονυδρίου της παναγιάς που ήταν μετόχι της μονής Καψά από τον ηγούμενο της μονής Γεροντάκη Ιωσήφ εγγονό του οσίου Ιωσήφ (Γεροντογιάννη).

Στην εκκλησία υπάρχει χάραγμα με την χρονολογία 1461 και μεταγενέστερη 1674.

Ο Ν.Ι.Παπαδάκης το 1933 συγκεκριμένα γράφει "Κεχαραγμένη όμοίως επί τοιχογραφίας του Ναού ,του μικρόν πρός δυσμάς απέχοντος ετέρου Μονύδρίου η του Καλού-Νερού υπάρχει η χρονολογία 1461. Αι χρονολογίαι αύται αποδεικνύουσι πρώτον μεν ότι πρός υπ αυτήν εμφαινομένου χρόνου είχον ιδρυθή τα δύο ταύτα μοναστήρια, έπειτα δε ότι κατά τον χρόνο τούτον ήσαν έρημα Μοναχών, διότι μόνον εις ναούς ερημικούς, εκτάκτως υπό προσκυνητών επισκεπτόμενους, συνηθίζετο (και συνηθίζεται) να χαραττώνονται επί του τοίχου ονόματα και χρονολογίαι".

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγια καλυβιανη Ηρακλειο Κρητης



Στην Μεσσαρά του Νομού Ηρακλείου Κρήτης, βρίσκεται η γυναικεία κοινοβιακή Μονή της Παναγίας της Καλυβιανής.
Από τα βυζαντινά χρόνια υπήρχε στον τόπο τούτο ανδρικό Μοναστήρι, απομεινάρι του οποίου είναι το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής, του 14ου αιώνα, στο οποίο κατά την παράδοση βρέθηκε η Θαυματουργός εικόνα του Ευαγγελισμού, μικρή σε μέγεθος και λαϊκής τέχνης.
Το Μοναστήρι αυτό καταστράφηκε από τους Τούρκους και οι μοναχοί έγιναν ομολογητές και μάρτυρες της πίστεως.
Ακολούθησε μια περίοδος που οι μοναχοί σκορπισμένοι από τον φόβο των Τουρκών ζούσαν σαν καλυβίτες. Ένας από αυτούς ήταν και ο Όσιος Χαράλαμπος από της Δαφνές Τεμένους. Ο τάφος του υπάρχει πίσω από το Ιερό του Καθολικού της Μονής και λίγο πιο αριστερά βρίσκεται Ναός αφιερωμένος σ΄αυτόν. Εορτάζει στα εννιάμερα της Παναγίας, στις 23 Αυγούστου.
Το Μοναστήρι αποκτά και πάλι ζωή με επίκεντρο το μικρό εκκλησάκι. Τα βιβλία της Μονής, χρονολογούνται από το έτος 1873 και δείχνουν πως επιτελείτο και τότε φιλανθρωπικό έργο προς τους πάσχοντας αδελφούς, (φυλακισμένους, άπορους, νόθα και ορφανά παιδιά, σχολεία κτλ).
Στις αρχές του 20ου αιώνα με εντολή του τότε Επισκόπου Αρκαδίας κ. Βασιλείου Μαρκάκη, κτίζεται το έτος 1927 ο Ι. Ν. της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, πού τώρα λειτουργεί ως καθολικό της Μονής.
Το έτος 1956 όταν Επίσκοπος Αρκαδίας εκλέγεται ο μετέπειτα Μακαριστός Αρχιεπίσκοπος Κρήτης Τιμόθεος Παπουτσάκης, στη Μονή υπάρχει μόνο ένας μοναχός, ο π. Ευμένιος Συγγελάκης. Ο νέος Επίσκοπος μελετά τις ανάγκες της περιοχής και αποφασίζει την δημιουργία φιλανθρωπικού έργου στο χώρο της Μονής.
Η Μονή μετατρέπεται σε γυναικεία με τη χειροθεσία των πρώτων αδελφών με σκοπό τη λατρεία του Θεού και τη φιλανθρωπία.
Ένα συγκρότημα ιδρυμάτων αναπτύσσεται γύρω από τη Μονή: Ορφανοτροφείο «Στοργή της Παναγίας», Γηροκομείο «Οι Άγιοι Δέκα», Κέντρο εφηβικής προστασίας «Η Αγία Σκέπη», Παιδική προστασία «Η Θεοτόκος», Σχολή κοπτικής ραπτικής «Ο Ευαγγελισμός».
Εδώ φιλοξενούνται ψυχές ταλαιπωρημένες και πληγωμένες από τη ζωή και τους ανθρώπους. Στόχος είναι η σωστή ψυχοσωματική ανάπτυξη των παιδιών και η ομαλή ένταξη τους στο κοινωνικό σύνολο, καθώς και η παρηγοριά και ανακούφιση κάθε πονεμένης ψυχής του Γηροκομείου.
Παράλληλα λειτουργούν εργαστήρια Ιεροραπτικής, Αγιογραφίας Υφαντικής, Μουσείο Εκκλησιαστικού και λαογραφικού τύπου, Δημοτικό σχολείο Δημόσιο και Νηπιαγωγείο, για τα παιδιά των ιδρυμάτων και της γύρω περιοχής και κατασκήνωση στον Κόκκινο Πύργο, για τις διακοπές των παιδιών των ιδρυμάτων.
Για να λειτουργήσουν όλα αυτά χρειάζεται αυταπάρνηση, θυσία, και πολύς αγώνας. Οι Αδελφές της Μονής (40-45 τον αριθμό) προσφέρουν τον εαυτόν τους, νύκτα και ημέρα, στην υπηρεσία του Θεού και των ανθρώπων υπό την καθοδήγηση πρώτα της μακαριστής γερόντισσας Νεκταρίας Βασιλάκη (09-08-1963—11-04-2004) και τώρα της Ηγουμένης Τιμοθέης Γερακάκη.
Συμπαραστάτης στο έργο της αδελφότητας είναι ο δάσκαλος και διευθυντής για 35 χρόνια του Δημοτικού Σχολείου και Πνευματικός της Μονής π. Νεκτάριος Πατεράκης.
Όλα αυτά πραγματοποιούνται κάτω από την πατρική συμβουλή και καθοδήγηση του ιδρυτή της Μονής κ. Τιμοθέου και όταν εκείνος ανεβαίνει στον Αρχιεπισκοπικό θρόνο, υπό την πατρική ευλογία του μακαριστού Μητροπολίτου Γορτύνης και Αρκαδίας, κυρού Κυρίλλου Κυπριωτάκη (24-04-2005).
Το έργο της Μονής συνεχίζεται τώρα κάτω από το στοργικό βλέμμα του νυν Μητροπολίτου Γορτύνης και Αρκαδίας κ. Μακαρίου, πνευματικού τέκνου του Μακαριστού Αρχιεπισκόπου Κρήτης κυρού Τιμοθέου.
Ἱδρύματα Ἱ. Μ. Καλυβιανῆς: Στοργῆς, Παιδικῆς Προστασίας καί Οἶκος Εὐγηρίας.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Καμαριώτισσα Χάλκη



Η Μονή Καμαριώτισσας ήταν η δεύτερη, και οπωσδήποτε ιστορικά σημαντικότερη, μονή της Χάλκης.

Η μονή ήταν κτισμένη σε ένα διάσελο ανάμεσα σε δύο πευκόφυτους λόφους. Η απόκεντρη αυτή περιοχή είχε προσελκύσει από τα πρώτα βυζαντινά χρόνια μεμονωμένους αναχωρητές που ζούσαν είτε σε σκηνές (σκηνίτες) είτε σε μικρά κελιά, ακόμα και πάνω σε δέντρα κάποιοι. Οι μοναχοί αυτοί κάποια στιγμή συγκρότησαν ένα κοινόβιο. Αυτό συνέβη μάλλον τον 11ο αιώνα, όπως προκύπτει από τη μελέτη της σωζόμενης τοιχοποιίας.

Στη θέση του κοινόβιου, το 15ο αιώνα ο αυτοκράτορας Ιωάννης Η΄ Παλαιολόγος ανέγειρε ναό και μονή του Προδρόμου. Τελικά, το συγκρότημα αυτό έμεινε γνωστό ως «Μονή της Θεοτόκου Καμαριώτισσας» από ένα μικρό ναό της Θεοτόκου, του οποίου η καμπάνα ήταν κρεμασμένη σε μια πετρόκτιστη καμάρα. Ο ναΐσκος συνδέεται με την πριγκίπισσα Μαρία Κομνηνή Παλαιολογίνα, κόρη του αυτοκράτορα της Τραπεζούντας. Οι κάτοικοι αποκαλούσαν τη μονή και «Κουμαριώτισσα», από τις πολλές κουμαριές που την περιστοίχιζαν.

Το 1672 κάηκε η στέγη του ναού του Προδρόμου. Ανακαινιστής της μονής υπήρξε ο Νικούσιος Παναγιωτάκης, μεγάλος δραγουμάνος της Υψηλής Πύλης.

Το 1796 ο Αλέξανδρος Υψηλάντης, ηγεμόνας της Βλαχίας, ανοικοδόμησε ριζικά το μοναστήρι, το οποίο είχε περιπέσει σε άθλια κατάσταση. Στην ανοικοδόμηση είχαν συνεισφέρει επίσης ο Πατριάρχης Παΐσιος Β΄ και η κεντήστρα Μαριώρα. Ο Υψηλάντης προίκισε τη μονή με πλούσια μετόχια στο Βουκουρέστι και στη νήσο Πρώτη. Όμως, σε αντάλλαγμα της ευεργεσίας πέτυχε να έχει λόγο η οικογένειά του στο διορισμό του ηγουμένου.

Στο κιόσκι της Καμαριώτισσας έγιναν πολλές συνάξεις Φιλικών, στα χρόνια της προετοιμασίας της επανάστασης του εικοσιένα, με συνέπεια η οικογένεια Υψηλάντη να στερηθεί την Καμαριώτισσα, την επιστασία της οποία ανέλαβε το Οικουμενικό Πατριαρχείο.

Από το 1831 στη μονή στεγάστηκε το Ελληνικό Φροντιστήριο, σχολή που ίδρυσαν δεκαπέντε Έλληνες έμποροι με τη συνδρομή του πατριάρχη Κωνστάντιου Α΄. Η «Ελληνεμπορική Σχολή», όπως έμεινε γνωστή, λειτούργησε ως τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Άλλωστε το 1905 είχε υποστεί ζημιές από πυρκαγιά.

Το 1916 το κτίσμα κατέλαβε ετσιθελικά το υπουργείο Ναυτικών της Τουρκίας για να στεγάσει ναυτική σχολή. Όμως, το πατριαρχείο κατάφερε να ανακτήσει τον έλεγχό της κι εγκατέστησε εκεί την «Εθνική Στέγη»: ορφανοτροφείο θηλέων προσφύγων της μικρασιατικής καταστροφής.

Τελικά, το 1942 το Υπουργείο Ναυτικών κατέλαβε και πάλι τα κτίρια, αυτή τη φορά οριστικά, δημιουργώντας εκεί ναυτική ακαδημία. Τα κειμήλια της μονής, το τέμπλο και οι εικόνες μεταφέρθηκαν είτε στη μονή Αγίας Τριάδας, είτε στο πατριαρχείο. Ο ναός της Θεοτόκου μετατράπηκε σε αποθήκη.

Στη μονή ήταν θαμμένοι πολλοί Οικουμενικοί Πατριάρχες.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Καμένη Λήμνο



Το Εκκλησάκι «Καμένη Παναγιά» (Ζωοδόχος Πηγή), που βρίσκεται πάνω στον Περιφερειακό δρόμο, κοντά στη διασταύρωση προς Πλατύ.
Με βάση το Πάσχα.
Εορτάζει 5 ημέρες μετά το Άγιο Πάσχα.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Καμμαριανή Ν. Αλικαρνασσός



Στην οδό Ηροδότου και Αναγεννήσεως, στην Νέα Αλικαρνασσό υπάρχει η η εκκλησία της Παναγίας της Καμαριανής.
Εορτάζει 15 Αυγούστου
Στην παλιά Αλικαρνασσό (Μ.Ασία) καθόταν μια γυναίκα στο σπίτι της. Αυτή είδε στον ύπνο της μια μαυροφόρα γυναίκα να της λέγει να φύγει από το σπίτι της γιατί ήταν δικό της.
Το λεει στον άνδρα της και της λεει όνειρο είναι. Αλλά το όνειρο αυτό επαναλήφθηκε τρεις φορές. Τότε της λεει ο άνδρας της όταν την ξαναδεί να τη ρωτήσει ποια γυναίκα είναι.
Πράγματι όταν την ξαναείδε την ρωτά, «Ποια είσαι και μου λες να φύγω από σπίτι μου;» τότε εκείνη της απαντά:
« Είμαι η Παναγία και σκάψετε στο τάδε μέρος να βρείτε την εικόνα μου. Θέλω να μου κτίσετε εκεί σπίτι (εκκλησία δηλαδή)
Πήγαν και έσκαψαν και βρήκαν την εικόνα σ’ ένα καμαράκι, γι’ αυτό την λένε και Καμαριανή.
Το θαύμα της Καμαριανής:
Στον Τουρκικό πόλεμο πήρανε όλους τους Χριστιανούς έξω από την πόλη μικρούς και μεγάλους. Η Μαριγίτσα Τακόρη που καθόταν απέναντι από το εκκλησάκι πήρε την εικόνα της Παναγίας μαζί της και την παρακαλούσε να βοηθήσει τον κόσμο.
Και Ω του θαύματος:
Εκεί που περίμεναν τον θάνατο ήρθε ειδοποίηση από τον Μεγάλο Τούρκο να μην σκοτώσουν τους Χριστιανούς μόνο να αφήσουν να επιστρέψουν στα σπίτια τους.
Μετά ήρθε άλλη διαταγή να φύγει ο κόσμος και να πάει στα Δωδεκάνησα που ήταν κοντά.
e2Τότε λέγει η Μαριγίτσα Τακόρη «Παναγία μου’ το σπιτάκι δεν μπορώ να το πάρω αλλά εσένα δεν θα σε αφήσω στους τούρκους (διότι αυτή περιποιόταν το εκκλησάκι της)»
Έτσι και έγινε. Πήρε την εικόνα και ήλθανε στην Κάλυμνο.
Εκεί την είχε σπίτι της από όπου την παίρνανε οι Καλύμνιες και της κάνανε ξενύχτια και λειτουργίες.
Τα παιδιά της οικογένειας Τακόρη πήγαν στην Αθήνα να εργασθούν και πήραν την εικόνα μαζί τους.
Μάθανε οι πατριώτες ότι η Καμαριανή Παναγία βρίσκεται στην Αθήνα.
Τότε φεύγει από την Νέα Αλικαρνασσό ο Αρχιμ. Τιμόθεο Καλαμπερίδη προηγούμενος της Ιστορικής Μονής Αγκαράθου, ο οποίος ταξίδευσε στην Αθήνα με την επιτροπή των Αλικαρνασσέων όπου οι συγγενείς της κ. Μαριγίτσας τους παρέδωσαν την Εικόνα την οποία μετέφεραν στον Ιερό Ναό Αγίου Νικολάου Ν. Αλικαρνασσού.
Τους είπαν: «να μας δώσετε την Παναγία την Καμαριανή γιατί θέλουν οι πατριώτες να την έχουν στην νέα πατρίδα (Ν. Αλικαρνασσό) να την προσκυνούν και να τους προστατεύει από κάθε κακό». Αυτοί την έδωσαν.
Με μεγάλη χαρά την υποδέχθηκαν, την τοποθέτησαν μέσα στον Ναό του Αγίου Νικολάου και έκτοτε πόθος των κατοίκων ήταν κτισθεί μια καινούργια εκκλησία της Παναγίας για να τιμάται το εικόνισμα της Παναγίας της Καμαριανής.
Πόθος των κατοίκων της Νέας Αλικαρνασσού ήταν να οικοδομηθεί Ναός της Υπεραγίας Θεοτόκου, ο οποίος θεμελιώθηκε το έτος 1986, αποπερατώθηκε και εγκαινιάστηκε στις 29 Ιουνίου 2003.
Το οικόπεδο το δώρισε η χήρα Διονυσία Βαρδαξή
Η Εικόνα ανήκει στον εικονογραφικό τύπο της Βρεφοκρατούσας Θεοτόκου. Είναι φορητή-σκαφωτή Εικόνα, ανυπόγραφη και προέρχεται πιθανότατα από Μοσχοβίτη Αγιογράφο. Χρονολογικά τοποθετείται ανάμεσα στα μέσα του 14ου αιώνα έως και τον 16ο αιώνα.
Κατά την παράδοση η Εορτή της Συνάξεως της Ιεράς Εικόνος τελείται την Τετάρτη της Μεσοπεντηκοστής, πιθανόν ημέρα της ευρέσεώς της.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

ΠΑΝΑΓΙΑ ΚΑΜΑΡΙΑΝΗ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ



Η Μονή ειναι νοτια της Μελβούρνης πάνω σε ενα καταπρασινο λόφο που ονομαζεται RED HILL δίπλα απο αμπελωνες και απο φάρμες γεματες κερασιες και αλλες φάρμες με τυρια και γαλακτοκομικα!

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Καμπάδενα Λέσβος



Από τη νότια νεκρόπολη της αρχαίας πόλης της Μυτιλήνης φαίνεται ότι προέρχεται η επιτύμβια επιγραφή του Ρωμαίου Πουπλίου, η οποία βρίσκεται εντοιχισμένη στην Παναγία Καμπάδενα, αριστερά από την είσοδο του ναού (φωτ. 1).
Ο μικρός αυτός ναός, στην οδό Καβέτσου 36-38 (στο ύψος του καταστήματος της τηλεφωνικής εταιρείας «Wind»), άγνωστος στους περισσότερους ντόπιους που ρώτησα, βρίσκεται πάνω από τον κεντρικό δρόμο, στο τέλος ενός μικρού, αδιέξοδου στενού.

Σύμφωνα με τα λεγόμενα του εφημέριου της ενορίας, πατέρα Ιωάννη Χατζηεμμανουήλ, στα χρόνια της Τουρκοκρατίας η περιοχή αυτή ανήκε σε κάποιον Καμπά, ο οποίος μέσα στο κτήμα του, έχτισε εκκλησάκι της Παναγίας, που πήρε τ’ όνομα «Καμπάδενα».

Το εκκλησάκι εγκαταλείφθηκε και ερειπώθηκε και στη θέση του, το 1934 άρχισε να οικοδομείται εκ νέου ο σημερινός ναός, ο οποίος ολοκληρώθηκε το 1963! Του λόγου το αληθές επιβεβαιώνει η ρωμαϊκή επιγραφή που εντοιχίστηκε στην πρώτη Καμπάδενα, αφού δημοσιεύτηκε το 1888 στο γερμανικό περιοδικό Athenische Mitteilungen και στη συνέχεια περιελήφθη στο σώμα των επιγραφών της Λέσβου, Inscriptiones graecae αρ. 387, που εκδόθηκε το 1899 στο Βερολίνο (φωτ. 2).

Ο εκδότης δίνοντας την περιγραφή της επιγραφής αναφέρει ότι έχει το σχήμα του ναΐσκου και στηρίζεται εκατέρωθεν σε δύο κίονες: «in lapide, qui in aediculam formam duabus columnis sustentatae sculptus est». Όπως όμως μπορεί να δει κανείς στην φωτ. 2, το αρχικό σχήμα της έχει αλλοιωθεί, προφανώς με την νέα χρήση της επιγραφής στον ανακαινισμένο ναό και μάλιστα έχει τονιστεί το περίγραμμα της επιγραφής με χρώμα!



Η επιτύμβια επιγραφή του Παριανού Πουπλίου Εππίου Ποστούμου. 2ος/1ος αι. π.Χ.



Το κείμενό της είναι το εξής:



Πούπλι-

ε Ἔππι Πό-

στομε Π-

αριανέ, χρ-

ηστὲ

χαῖρε.



Όπως προκύπτει από το κείμενο της επιγραφής, ο θανών Πόπλιος Ἔππις Πόστομος, ήταν όχι μόνο Ρωμαίος πολίτης, αλλά και Ρωμαίος στην καταγωγή, αφού το τρίτο όνομά του, το cognomen Πόστομος (=ύστατος, τελευταίος) είναι ρωμαϊκό, ενώ αν ήταν Έλληνας στην καταγωγή, θα ήταν ελληνικό, π.χ. Κεφαλίων, Εὔδοξος κλπ..

Στην Μυτιλήνη ήταν ξένος, ήρθε εδώ από το νησί της Πάρου και έζησε εδώ μέχρι το τέλος της ζωής του (είναι εντυπωσιακό το εθνικό Παριανός, που επιβιώνει μέχρι σήμερα αυτούσιο!). Το ιστορικό ενδιαφέρον της επιγραφής αυτής -και ταυτόχρονα η μεγαλοσύνη των επιγραφών- είναι ότι αποτυπώνει με τέσσερις λέξεις την δυνατότητα της μετακίνησης και της αναζήτησης καλύτερης τύχης των ανθρώπων μέσα στα διευρυμένα όρια του κόσμου, που δημιούργησε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία.

Στην ίδια εκκλησία της παλιάς Καμπάδενας βρισκόταν και η επιτύμβια επιγραφή του Βίαντος από την Νικομήδεια (IG XII 2, 386), χαραγμένη με πρόχειρα γράμματα σε κιονίσκο, ο οποίος στήριζε τον άβακα βωμού. Το γεγονός ότι βρέθηκε το ταφικό μνημείο ενός ακόμα ξένου στην ίδια περιοχή υποδηλώνει ότι στην περιοχή υπήρχε νεκροταφείο και ότι οι «ξένοι» θάπτονταν σε συγκεκριμένο χώρο, οπωσδήποτε χώρια από τους ντόπιους.

H τεκμηρίωση της άποψης αυτής χρειάζεται αναδίφηση των παλαιών ανασκαφών και ανασκαφικών ευρημάτων της περιοχής, κάτι που θα με απασχολήσει μετά το καλοκαίρι.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία του Κάμπου



Δυτικά του χωριού και σε απόσταση 500 μέτρων από το κέντρο του χωριού βρίσκεται το ξωκλήσι της Παναγίας του Κάμπου, το οποίο αναγέρθηκε το 1800. Δυστυχώς, όμως, στις 25 Νοεμβρίου 1973 καταστράφηκε από πυρκαγιά και, σύμφωνα με τον Ιωάννη Δημητρίου, ανακατασκευάστηκε στις 15 Αυγούστου του 1974.

Πολλά θαύματα συνδέονται με αυτό το εκκλησάκι της Παναγίας. Το πιο πρόσφατο θαύμα είναι αυτό που βίωσε η κ. Παναγιώτα από την Ευρύχου. Η κ. Παναγιώτα δεν μπορούσε να περπατήσει γιατί είχαν παραλύσει τα πόδια της. Ένα βράδυ εμφανίστηκε στον ύπνο της η Παναγία και της είπε να επισκεφθεί το εκκλησάκι της Παναγίας του Κάμπου στην Ακαπνού. Η κ. Παναγιώτα τότε ρώτησε και έμαθε που βρίσκεται το εκκλησάκι αυτό. Όταν την έφεραν στο χωριό με το αυτοκίνητο, όχι μόνο κατάφερε να βρει μόνη της το εκκλησάκι αλλά κατάφερε να περπατήσει προς αυτό χωρίς τη βοήθεια κανενός.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Κανταριώτισσα



Στα δυτικά του φρουρίου της Καντάρας στην επαρχία της Κερύνειας, βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας της Κανταριώτισσας, το οποίο κτίστηκε τον 12 ο αιώνα και ανακαινίστηκε από τον αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρύσανθο το 1777. Το 1783 χρυσώθηκε το εικονοστάσι του Ναού του μοναστηριού και στολίστηκε με εικόνες.

Στις αρχές του 13 ου αιώνα εγκαταστάθηκε στο μοναστήρι μια ομάδα από 13 Μοναχούς του Αγίου 'Ορους και αναβίωσαν την ασκητική ζωή και την Ορθόδοξη Παράδοση στο νησί, κάτι που εξαγρίωσε τους Φράγκους κατακτητές της Κύπρου, και ιδιαίτερα την Λατινική Εκκλησία. Επί Φραγκοκρατίας η Λατινική Εκκλησία, δια των εκπροσώπων της στην Κύπρο, είχε προβεί σε μεγάλους διωγμούς των Ορθοδόξων. Η Ορθόδοξη Εκκλησία της Κύπρου κατόρθωσε να επιβιώσει μόνο με συνεχή αγώνα, με αδιάκοπη αντίσταση και με πολλές και μεγάλες θυσίες. Το συγκλονιστικότερο γεγονός αντίστασης των Ορθοδόξων ενάντια στους Λατίνους, είναι το μαρτύριο των 13 μοναχών του μοναστηριού της Παναγίας στην Καντάρα. Ο θάνατός τους, ύστερα από φρικτά βασανιστήρια, τοποθετείται στις 19 Μάη του 1231 και ακριβώς η 19η του Μάη είναι η μέρα κατά την οποία τιμά τη μνήμη τους η Εκκλησία, που τους ανακήρυξε αγίους.
Οι δεκατρείς μοναχοί - άγιοι ήταν:
01. Ιωάννης (ηγούμενος) 02. Κόνωνας 03. Ιερεμίας 04. Μάρκος 05. Κύριλλος 06. Θεόκτιστος 07. Βαρνάβας 08. Μάξιμος 09. Θεόγνωστος 10. Ιωσήφ 11. Γεννάδιος 12. Γεράσιμος 13. Γερμανός
Ως άγιοι, είναι άγνωστοι στους Κυπρίους χρονογράφους. Λεπτομέρειες, ωστόσο, για τους ίδιους και το μαρτύριό τους απαντώνται σε σχετικό κείμενο που φέρει τίτλο "Διήγησις των αγίων τριών και δέκα οσίων πατέρων των δια πυρός τελειωθέντων παρά των Λατίνων εν τη νήσω Κύπρω εν τω αψλθ' έτει".
Η Διήγησις σώθηκε σε δύο χειρόγραφα, του 14ου αιώνα το ένα (βρίσκεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού) και του 1426 το δεύτερο (αρ. 575 της Μαρκιανής Βιβλιοθήκης της Βενετίας. Το δεύτερο αυτό χειρόγραφο δημοσιεύτηκε αρχικά από τον Κ. Σάθα [Μεσαιωνική Βιβλιοθήκη, τόμος Β', Βενετία,1873, σσ.20-39]).
Από τα χειρόγραφα αυτά αντλούμε και τις ακόλουθες πληροφορίες: Η πρώτη σύγκρουση με τους Λατίνους κληρικούς της Κύπρου θα πρέπει να έγινε το 1228. Ήταν μια εποχή κατά την οποία οι διωγμοί των Ορθοδόξων από τους Λατίνους στην Κύπρο βρίσκονταν σε έξαρση. Η Λατινική Εκκλησία του νησιού, που πληροφορήθηκε για τη μεγάλη φήμη των μοναχών της Καντάρας, απέστειλε στο μοναστήρι ένα εκπρόσωπό της - τον Ανδρέα - για να ερευνήσει σχετικά με τους μοναχούς που βρίσκονταν εκεί. Οι τελευταίοι τον υποδέχτηκαν και τον φιλοξένησαν, αρχικά δε η όλη συνομιλία τους είχε τόνο φιλικό, μέχρι να γίνει λόγος για το ζήτημα της χρήσης αζύμων, ζήτημα που είχε προκαλέσει μεγάλη διαμάχη μεταξύ της Ορθόδοξης Ανατολικής και της Δυτικής Εκκλησίας. Οι μοναχοί της Καντάρας ομολόγησαν ότι στις ιεροτελεστίες χρησιμοποιούσαν ένζυμον άρτον, όπως με επιχειρήματα απέδειχνε η Ορθόδοξη Εκκλησία ότι ήταν το ορθό. (Η διένεξη για τη χρήση, στο μυστήριο της Θείας Ευχαριστίας, αζύμου ή ενζύμου άρτου είχε προκύψει επειδή οι Λατίνοι θεωρούσαν ότι ο Μυστικός Δείπνος είχε συμβεί κατά την ημέρα των αζύμων, όπως μαρτυρεί ο ευαγγελιστής Λουκάς. Οι Ορθόδοξοι αντίθετα ισχυρίζονταν ότι οι Εβραίοι αποκαλούσαν "ημέρα των αζύμων" το χρονικό διάστημα από τη δύση του ήλιου κατά τη Μεγάλη Πέμπτη μέχρι τη δύση του ήλιου κατά τη Μεγάλη Παρασκευή. Και λεγόταν έτσι, όχι επειδή κατά το διάστημα αυτό έτρωγαν άζυμα, αλλά επειδή τα ετοίμαζαν. Αφού λοιπόν ο Μυστικός Δείπνος πραγματοποιήθηκε το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης, Ο Χριστός θα πρέπει να χρησιμοποίησε ένζυμον άρτον, και όχι ψωμί χωρίς προζύμι, αφού το τελευταίο δεν είχε ακόμη παρασκευαστεί και αφού χρήση του γινόταν την Μεγάλη Παρασκευή).
Η μεγάλη διαφορά, λοιπόν, μεταξύ Ορθοδόξων και Λατίνων τονίστηκε με οξύ τρόπο και στη συζήτηση μεταξύ του Λατίνου Ανδρέα και των μοναχών της Καντάρας, ο δε πρώτος αναχώρησε οργισμένος από το μοναστήρι.
Όπως αναφέρει η Διήγησις, οι μοναχοί της Καντάρας πρότειναν μάλιστα και μια διαδικασία για να αποδειχθεί ποια ήταν η ορθή άποψη για τα άζυμα. Αφού τελέσουν τη λειτουργία και αυτοί (με χρήση ενζύμων) και οι Λατίνοι (με χρήση αζύμων), στη συνέχεια ένας εκπρόσωπος του κάθε δόγματος να πέσει στη φωτιά για να αποδειχθεί ότι το ορθό πρεσβεύει εκείνος από τους δύο που δε θα καεί! Η εισήγηση αυτή δεν έγινε αποδεκτή, και οι μοναχοί διατάχθηκαν να παρουσιαστούν ενώπιον του Λατίνου αρχιεπισκόπου Λευκωσίας για να λογοδοτήσουν.
Αφού τέλεσαν αγρυπνία και ολονύκτια λειτουργία στο μοναστήρι τους, οι δεκατρείς μοναχοί ξεκίνησαν την επόμενη μέρα για τη Λευκωσία. Στο μοναστήρι του Αγίου Γεωργίου των Μαγγάνων (ή του Αγίου Γεωργίου του Λάμποντος) στη Λευκωσία, όπου έφτασαν, πλήθη Ορθοδόξων συνέρρεαν για να δουν τους μοναχούς της Καντάρας.
Στη συνέχεια οι μοναχοί παρουσιάστηκαν ενώπιον του Λατίνου αρχιεπισκόπου Ευστοργίου, ο οποίος περιστοιχιζόταν από μεγάλο αριθμό Λατίνων κληρικών. Ο Ευστόργιος τους ανέκρινε, οι δε μοναχοί με παρρησία υποστήριξαν και ενώπιόν του την άποψη των Ορθοδόξων για τη χρήση ενζύμου άρτου. Τότε ο Λατίνος αρχιεπίσκοπος τους φυλάκισε, αφού πιο πριν τους εξευτέλισε με βασανιστήρια.
Στη φυλακή, οι μοναχοί παρέμειναν, σύμφωνα πάντοτε με τη Διήγησιν, τρία χρόνια, πάσαν κάκωσιν υπομένοντες... τη δυσωδία τη ταλαιπωρήσει και τη ετέρα, θλίψει ευχαριστούντες θεω ως ενιαυτόν ένα, άρτου και ύδατος μεταλαβόντες... Στη φυλακή, καταβεβλημένος από τις κακουχίες, πέθανε ο ένας από αυτούς ο Θεόγνωστος (Θεοδώρητος). Το σώμα του κάηκε από τους Λατίνους (5 Απρίλη του 1231).
Κατά το διάστημα της φυλάκισής τους, οι μοναχοί ανακρίθηκαν και βασανίστηκαν ξανά και ξανά, χωρίς όμως να ενδώσουν και να αποκηρύξουν τη σχετική με τη χρήση ενζύμων άποψή τους. Τελικά, με εντολή του πάπα, οι μοναχοί αντιμετωπίστηκαν ως αιρετικοί, πράγμα που σήμαινε γι' αυτούς βασανιστήρια και εκτέλεση. Μεταξύ των βασανιστηρίων που υπέστησαν, αναφέρεται στη Διήγησιν ότι δέθηκαν πίσω από άλογα που τους έσερναν σε όλο το μήκος της κοίτης του ποταμού Πηδιά που τότε περνούσε μέσα από τη Λευκωσία (περίπου από την πύλη Πάφου μέχρι την πύλη Αμμοχώστου). Τελικά, μισοπεθαμένοι οι μοναχοί, ρίχτηκαν στην πυρά και κάηκαν (19 Μάη του 1231).
Το φοβερό αυτό έγκλημα των Λατίνων προκάλεσε μεγάλη αντίδραση τόσο στην ίδια την Κύπρο όσο και έξω από αυτή, ο δε πατριάρχης Κωνσταντινούπολης Γερμανός απευθύνθηκε στον πάπα Γρηγόριο Θ' και με επιστολή του, μεταξύ άλλων, ρωτούσε: "Καλά 'γε ταύτα, αγιώτατε και του αποστόλου Πέτρου διάδοχε. Ταύτα παραγγέλλει ο του πράου και ταπεινού τη καρδία Χριστού μαθητής;" Επίσης, ο Γερμανός έγραψε στο Γρηγόριο ότι το μαρτύριο και ο θάνατος των μοναχών της Καντάρας ήταν το τελευταίο γεγονός που χρειαζόταν για να ολοκληρώσει την κατάρα του πολέμου ανάμεσα στις δύο Εκκλησίες.
Στο έγκλημα είχε αναμειχθεί και ο βασιλιάς της Κύπρου Ερρίκος Α', ο οποίος είχε αναγκαστεί από τους Λατίνους ιερωμένους να διατάξει το βασανισμό και το θάνατο των μοναχών. Και τούτο, γιατί οι Λατίνοι εκκλησιαστικοί θεώρησαν ότι οι ίδιοι, ως ιερωμένοι, δεν μπορούσαν να δώσουν τέτοια εντολή! Το μοναστήρι της Παναγίας της Καντάρας συνέχισε τη ζωή του και μετά το δράμα των δεκατριών Μοναχών, και η οριστική του διάλυση έγινε στα τέλη του 19 ου, αρχές 20 ου αιώνα. Σήμερα διασώζεται μονάχα ο Ναός της Μονής ο οποίος είναι σε πολύ προχωρημένο στάδιο φθοράς λόγο της λεηλασίας που έχει υποστεί από τους Τούρκους εισβολείς μετά το 1974, και από τη μη συντήρησή του.

[ΜΑΝΩΛΗΣ]

Παναγία Καπνικαραία Αθήνα



Σύναξη της Παναγιάς της Καπνικαρέας στην Αθήνα

Ημερομηνία εορτής: 21/11/2017 Σύναξη της Παναγιάς της Καπνικαρέας στην Αθήνα
Τύπος εορτής: Σταθερή.
Εορτάζει στις 21 Νοεμβρίου εκάστου έτους.
Άγιοι που εορτάζουν: Συναξη Της Παναγιας Της Καπνικαρεας Στην Αθηνα
Βιογραφία
Καπνικαρέα ή Εκκλησία της Παναγίας Καπνικαρέας ονομάζεται μικρή, βυζαντινή εκκλησία που χρονολογείται από τον 11ο μ.Χ. αιώνα και η οποία βρίσκεται στο κέντρο της Αθήνας, στην οδό Ερμού, τον εμπορικότερο δρόμο του ιστορικού κέντρου της πόλης. Η εκκλησία είναι αφιερωμένη στα Εισόδια της Θεοτόκου και ανήκει στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, έτσι λοιπόν ονομάζεται «Ιερός Πανεπιστημιακός Ναός».

Ο αρχιτεκτονικός της ρυθμός είναι Βυζαντινός, σταυροειδής με τρούλο. Αναφέρεται ότι έχει κτιστεί στη θέση παλαιότερης εκκλησίας την οποία είχε αναγείρει η Ευδοκία, Αθηναία σύζυγος του αυτοκράτορα Θεοδόσιου του Μικρού. Η αρχική εκκλησία είχε χτιστεί με τη σειρά της (όπως συνηθιζόταν) πάνω στα θεμέλια αρχαίου ελληνικού ναού, αφιερωμένου σε γυναικεία θεότητα, πιθανότατα την Αθηνά ή την Δήμητρα. Στο ναό βρίσκονται ενσωματωμένα οικοδομικά στοιχεία όπως κίονες με ρωμαϊκά κιονόκρανα και εντοιχισμένα γλυπτά και επιγραφές. Στη βόρεια πλευρά του ναού έχει προστεθεί παρεκλήσσι με τρούλο στη μνήμη της Αγίας Βαρβάρας.

Το όνομα της εκκλησίας θεωρείται ότι προέρχεται από αυτόν που την έκτισε, ο οποίος εισέπραττε ένα φόρο οικοδομών στα χρόνια του Βυζαντίου, τον καπνικό φόρο. Πιο παλιά είχε το όνομα Καμουχαρέα, από το όνομα των χρυσοΰφαντων υφασμάτων (καμουχάς) τα οποία πιθανότατα έφτιαχναν σε εργαστήρια στην περιοχή.

Κατά την Τουρκοκρατία ονομαζόταν εκκλησία της Βασιλοπούλας και του Πρέντζα. Το 1834 μ.Χ. υπήρξε σχέδιο κατεδάφισης του ναού το οποίο δεν εκτελέσθηκε με παρέμβαση του Λουδοβίκου της Βαυαρίας, του πατέρα του Όθωνα και του Μητροπολίτη Αθηνών Μισαήλ Α΄.

Ο Φώτης Κόντογλου έχει αγιογραφήσει την εικόνα της Πλατυτέρας στο Ιερό του Ναού.