ΕΚΤΑΦΗ - ΚΑΥΣΗ ΝΕΚΡΩΝ

[Νίκος]

Ευχαριστώ Νίκο.
Επομένως σύμφωνα με την Ιερά Σύνοδο μόνο όταν αποδεδειγμένα και οικειοθελώς έχει δηλώσει ο κεκοιμημένος την επιθυμία του για καύση του δεν τελείται νεκρώσιμος ακολουθία και ιερό μνημόσυνο.
Άρα αν δεν έχει δηλώσει τίποτα και δηλώνουν οι συγγενείς του να καεί, θα πρέπει να τελεστούν και τα δύο.
Λάθος καταλαβαίνω;

Προς το παρόν, απ' όσο ξέρω, δεν τελείται νεκρώσιμος ακολουθία, ανεξαρτήτως ποιος αποφάσισε την αποτέφρωση.

Εάν δε φταίει ο ίδιος, αλλά οι συγγενείς τους, παρά τη μη τέλεση Ακολουθίας, ο Θεός δεν θα τον αδικήσει.

[Anastasios68]

Κάπου είχα διαβάσει (δυστυχώς δεν θυμάμαι που) ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ιαπωνίας τελεί νεκρώσιμη ακολουθία κατ' εξαίρεση διότι στο κράτος αυτό είναι υποχρεωτική η καύση των νεκρών.

[Νίκος]

Η Μητρόπολη Ιαπωνίας ανήκει στο Πατριαρχείο Μόσχας. Δεν ξέρω τη θέση του Πατριαρχείου Μόσχας για το θέμα αυτό, ίσως να διαφοροποιείται, όπως και σε πολλά άλλα θέματα, από τις υπόλοιπες Ορθόδοξες Εκκλησίες.

[Νίκος]

Πειραιώς Σεραφείμ : ΟΧΙ σε επιμνημόσυνη δέηση, ούτε σε επικηδείου Ακολουθίας, όσοι επιλέγουν την αποτέφρωση
29/10/2019



Να μην τελούν την Εξόδιο Ακολουθία, ούτε επιμνημόσυνη δέηση, αν ακολουθηθεί καύση του νεκρού. αναφέρει σε εγκύκλιό του ο Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ, με αφορμή και τη λειτουργία του πρώτου αποτεφρωτηρίου στην Ελλάδα. Μάλιστα ο Ιεράρχης απαντά σε όσα έως τώρα έχουν διαδοθεί εις βάρος της Εκκλησίας για το επίμαχο θέμα λέγοντας χαρακτηριστικά ΄΄…..πλέον αποστομωτικήν απάντησι εις τας συκοφαντικάς σπερμολογίας ότι δήθεν η άρνησι της Εκκλησίας έχει οικονομικούς λόγους΄΄.

Η εγκύκλιος αναφέρει:

Εν Πειραιεί τη 29η Οκτωβρίου 2019
Ο Σεβ. Μητροπολίτης Πειραιώς κ. Σεραφείμ απέστειλε την κάτωθι Ποιμαντορική Εγκύκλιο να αναγνωσθή την Κυριακή 3 Νοεμβρίου ε.ε. στους Ι. Ναούς της Μητροπολιτικής Περιφερείας Πειραιώς.

ΕΚ ΤΗΣ ΙΕΡΑΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ
ΠΟΙΜΑΝΤΟΡΙΚΗ ΕΓΚΥΚΛΙΟΣ

Τέκνα μου αγαπητά,
Τυγχάνει γνωστόν ότι ένιοι εντόπιοι κύκλοι του διεθνιστικού περιπαίγματος μη κηδόμενοι της πατροπαραδότου Χριστιανικής παραδόσεως της αμωμήτου ημών πίστεως διεισδύουν εις παν μέσον επικοινωνιακής μορφής και δι’ αυτών εις τας συνειδήσεις του συγχρόνου ανθρώπου, δηλητηριάζουν αυτάς και κλονίζουν τας βάσεις της πίστεως. Ωσαύτως η αδιαφορία περί την πίστι και τας χριστιανικάς παραδόσεις, υπό την επίδρασι των ανωτέρω αποκτά οσημέραι ρίζωμα εις τας ηθικώς ατόνους και θρησκευτικώς καχεκτικάς συνειδήσεις.
Η Αγία ημών Εκκλησία, ως μήτηρ φιλόστοργος αντιλαμβανομένη τα σημεία των καιρών και την συστροφήν των πονηρευομένων κατ’ Αυτής, προς διαφύλαξι της Ορθοδόξου παραδόσεως σήμερον, που υλοποιείται πλήρως με το αποτεφρωτήριον που άρχισε η λειτουργία του, ήδη διά καταλλήλου ενημερώσεως διεφώτισε το χριστεπώνυμον πλήρωμα Αυτής προς καταρτισμόν των Αγίων και οικοδομήν του σώματος του Χριστού κατά τους θεοπνεύστους λόγους του αποστόλου Παύλου (Εφεσ. Δ 12) και ήδη ετόνισε τας πνευματικάς διαστάσεις και τας συνεπείας μιάς τοιαύτης επιλογής εις την πνευματικήν ζωήν του πιστού απορρίπτουσα την καύσι των νεκρών διά τα πιστά Της μέλη ως πράξι απάδουσαν προς την παράδοσι Αυτής, οριοθετούσα την πίστι Αυτής και τον σεβασμόν εις το ανθρώπινον πρόσωπον και κατ’ επέκτασι εις το σώμα του ανθρώπου, το οποίον αποτελεί ναόν και κατοικητήριον του Παναγίου Πνεύματος, δυνάμει Εγκυκλίων Αυτής.

Κατόπιν της λειτουργίας του αποτεφρωτηρίου στην Ριτσώνα επαγόμεθα τα κάτωθι: Το ανθρώπινον σώμα είναι ναός του Θεού και κατοικία της αθανάτου ψυχής. Η καύσις του σώματος και η σύνθλιψις των οστών εις τον «σπαστήρα» αποτελούν εικονοκλαστικήν πράξι που προσβάλλει την πίστι της Εκκλησίας εις την αιωνιότητα. Η διαδικασία της φθοράς του σώματος πρέπει να είναι φυσική και ποτέ εξαναγκασμένη. Η φύσις αναλαμβάνει την φθορά του σώματος. Η καύσις είναι πράξις βίας επί του σώματος. Η εμπειρία της Εκκλησίας προερχομένη εκ της τιμής των αγίων λειψάνων πείθει ότι τα λείψανα πνευματικώς ζούν, δι’ αυτό διά την Εκκλησίαν η ταφή αποτελεί αιωνία αξία και η καύσις δεν θεωρείται ως ατομικόν δικαίωμα διά τα πιστά μέλη της Εκκλησίας, διότι είναι μία καθαρά μηδενιστική πράξις, που σηματοδοτεί το τέλος του ανθρώπου ενώ αντιθέτως η ταφή σηματοδοτεί την ελπίδα και την προσδοκίαν της Αναστάσεως.

Η καύσις των νεκρών εις οιαδήποτε επιχειρήματα και αν θεμελιούται κείται εκτός της Ορθοδόξου αληθείας που καθορίζεται από το Αποστολικόν λόγιον: «Ούτω και η ανάστασις των νεκρών. σπείρεται εν φθορά, εγείρεται εν αφθαρσία· σπείρεται εν ατιμία, εγείρεται εν δόξη· σπείρεται εν ασθενεία, εγείρεται εν δυνάμει· σπείρεται σώμα ψυχικόν, εγείρεται σώμα πνευματικόν. έστι σώμα ψυχικόν, και έστι σώμα πνευματικόν. ούτω και γέγραπται· εγένετο ο πρώτος άνθρωπος ᾽Αδάμ εις ψυχήν ζώσαν· ο έσχατος ᾽Αδάμ εις πνεύμα ζωοποιούν». (Α΄ Κορ. IE, 42-45).

Η κοινωνία με την καύσι των νεκρών προσυπογράφει τον μηδενισμόν της. Μία κοινωνία που δεν αποδέχεται τον άνθρωπον εις την ασθένειάν του, την αδυναμίαν του και τον θάνατόν του, μία κοινωνία που αποτεφρώνει τους νεκρούς της, μία κοινωνία που καταστρέφει και την ανάμνησι της ζωής και την ενθύμισι των μελών της, μία κοινωνία που θεωρεί την αρχή του ανθρώπου τεχνητή και επιλεκτική και το τέλος του οριστικό και αμετάκλητο, μία κοινωνία που αρνείται την πνοήν του αιωνίου και εγκλωβίζεται εις την ασφυξίαν του εφημέρου τι σχέσι δύναται να έχη αυτή η κοινωνία με τη ζωήν; Ακόμη και οι άθεοι υπεγράμμιζον την ανάμνησι των επιγείων θεών τους με ταριχεύσεις των σωμάτων τους όπως εις τις περιπτώσεις του Λένιν και του Μάο Τσε Τούνγκ.
Το αποτέλεσμα του ανθρωπισμού χωρίς Θεόν, του πολιτισμού χωρίς αξίες και του μηδενισμού χωρίς σκοπόν, το αποτέλεσμα της συγχύσεως της αθείας είναι η εξαφάνισις του ανθρώπου, η καύσις και του τελευταίου υπολείμματός του. Η καύσις των νεκρών σωμάτων οδηγεί εις την καύσι της ανθρωπίνης αξιοπρεπείας.

Η έννοια της αιωνιότητος απομακρύνεται από την εμπειρίαν της ζωής μας. Κάθε τι που την υπενθυμίζει και διακριτικώς την υπογραμμίζει βαθμιαίως γίνεται ανεπιθύμητον εις την αποδοχήν του και ενοχλητικόν εις την πρακτικήν του. Σύγχρονος διανοητής, υπεστήριξε εις άρθρον του αναφορικώς με το παρατηρούμενον αντιμεταφυσικόν μένος ότι όλη η δήθεν εκσυγχρονιστική νοοτροπία των τελευταίων ετών, αποτελεί «συμπλεγματικήν αντιμεταφυσικήν μονομανίαν», που εδράζεται εις μίαν «βασανιστικήν ψυχολογικήν ανασφάλειαν».
Η πρακτική και χρηστική αντίληψι έχουν επικρατήσει και έχουν ατονίσει την πνευματικήν και βιωματικήν διάστασι των γεγονότων. Το αληθές και το ωραίον έχουν υποταγεί εις την γυμνότητα και την σκληρότητα της ορθολογιστικής πρακτικής.

Η λεπτομερής αναφορά που γίνεται εις την θεόσωμον ταφήν του Κυρίου μας και υπό των τεσσάρων Ευαγγελιστών, καταδεικνύει με αδιαμφισβήτητον τρόπον την μεγίστην σημασίαν της. Το ίδιο παρουσιάζεται εις την υμνογραφίαν και υμνολογίαν η κοίμησις της Υπεραγίας Θεοτόκου, του Μ. Βασιλείου, του Οσ. Εφραίμ, των αγίων Μαρτύρων και φυσικά όλων των πιστών εις τας υπερόχους επικηδείους ακολουθίας. Αι εορταί της ανακομιδής των τιμίων λειψάνων και η παράδοσις και εμπειρία της Εκκλησίας αποδεικνύουν αδιασείστως τον σεβασμόν του ανθρωπίνου σώματος που αποτελεί το ένα στοιχείον της υποστάσεως του ανθρώπου και επομένως η καύσις αυτού του σώματος υποκρύπτει την περιφρόνησι προς αυτό, την απιστίαν εις την ανάστασι των νεκρών σωμάτων, την εξωχριστιανικήν πίστι εις την μετεμψύχωσι ή την άρνησι της υπάρξεως της ψυχής. Συνεπώς η Αγία μας Εκκλησία δεδικαιολογημένως διακηρύσσει ότι η καύσις του νεκρού σώματος αποτελεί έργω άρνησι της Αναστάσεως και προκλητικήν διακήρυξι μηδενιστικής αποχρώσεως.

Η εξόδιος Ακολουθία συνδέεται αρρήκτως με όρασι ανθρωπίνου σώματος και όχι τέφρας. Όλα τα τροπάρια κάμουν λόγον διά κεκοιμημένον και όχι αποτεφρωμένον, διά τελευταίον ασπασμόν και δι’ ενταφιασμόν του σώματος και όχι της τέφρας. Οπότε εξάγεται ευχερώς ότι δεν είναι δυνατόν να γίνη εξόδιος Ακολουθία προ της καύσεως, ούτε μετ’ αυτήν, εφ’ όσον εις την πρώτην περίπτωσι δεν θα ακολουθήση ταφή και εις την δευτέραν δεν θα υπάρχει σώμα.

Η Εκκλησία ανεπηρέαστος εκ του κοσμικού πνεύματος θα εξακολουθή να κηδεύη και να ενταφιάζη τα σώματα των πιστών μελών Της, τα οποία είναι δυνατόν να αποτελούν και λείψανα διότι η αφθαρσία και η θαυματουργία των λειψάνων αποτελούν τεκμήριον θεώσεως του ανθρώπου εφ’ όσον η χάρις του Θεού διαπορθμεύεται και εις ολόκληρον το σώμα.

Η επιλογή της αποτεφρώσεως είναι αμαρτία και αποδεικνύει την λανθασμένην σχέσι μας με την Εκκλησία. Κάθε απόκλισις από την διδασκαλία Της είναι αποξένωσις από την χάρι του ζώντος Θεού. Δι’ όσους θα επιλέξουν την καύσι του νεκρού σώματός των, μάλιστα με δημοσία δήλωσι απιστίας εις την αιώνιον ζωήν ή ασεβείας και περιφρονήσεως της Εκκλησίας ευλόγως φρονούμεν ότι δεν υπάρχει κανείς απολύτως λόγος να τελεσθή εξόδιος Ακολουθία ή επιμνημόσυνος δέησις διότι αυτό που πρέπει να σεβασθή η Εκκλησία είναι η απόρριψις της διδασκαλίας της από τον ίδιον τον μεταστάντα και όχι η ενδεχομένη επιθυμία των συγγενών, συνήθως διά κοινωνικούς λόγους, της τελέσεως επικηδείου ή επιμνημοσύνου Ακολουθίας. Αι Ακολουθίαι αυταί προϋποθέτουν την πίστι και την ελπίδα του αποθανόντος εις την μετά θάνατον ζωήν και τον σεβασμόν του εις την Εκκλησίαν. Δεν τελούνται διά κοινωνικούς λόγους αλλά αποτελούν προσευχάς και εκτενείς δεήσεις της Εκκλησίας ενώπιον του Θεού, η οποία εκφράζει την αγάπην Της εις τον αποθανόντα ως πίστι εις τον Κύριον, ελπίδα εις την σωτηρίαν, πόθον μετοχής εις την αιώνιον εξανάστασι και αίτησι συγχωρήσεως των αμαρτιών παρά του Κυρίου. Πως να ψάλωμεν «Μακαρία η οδός…» εις κάποιον που δηλώνει πίστι εις την μετά θάνατον ανυπαρξίαν του;

Συνεπώς η Αγιωτάτη ημών Εκκλησία δεν επιτρέπεται να απομειώση τον απόλυτον χαρακτήρα αυτής της διδασκαλίας Της, διότι μία ενδεχομένη σχετική πράξις θα αποδυναμώση την σχέσι αυτής με την Αλήθειαν. Κατά ταύτα εν τη καθ’ ημάς θεοσώστω Μητροπόλει σεβόμενοι απολύτως την ελευθερίαν επιλογής των ελευθέρων ανθρώπων αλλά και τα θέσφατα και δόγματα της Αγιωτάτης ημών Εκκλησίας, γνωρίζομεν εις πάντας, ότι δεν θα επιτρέψωμεν την τέλεσι επικηδείου ή επιμνημοσύνου Ακολουθίας εις οιονδήποτε θα επιλέξη συνειδητώς την αποτέφρωσι του νεκρού σώματός του, αρνούμενος έργω την εκ νεκρών Ανάστασι και αυτό αποτελεί και την πλέον αποστομωτικήν απάντησι εις τας συκοφαντικάς σπερμολογίας ότι δήθεν η άρνησι της Εκκλησίας έχει οικονομικούς λόγους.

Μετά πατρικών ευχών
Ο ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗΣ
+ ο Πειραιώς ΣΕΡΑΦΕΙΜ

Πηγή: ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

[NikolaosArvanitidis]

Η Μητρόπολη Ιαπωνίας ανήκει στο Πατριαρχείο Μόσχας. Δεν ξέρω τη θέση του Πατριαρχείου Μόσχας για το θέμα αυτό, ίσως να διαφοροποιείται, όπως και σε πολλά άλλα θέματα, από τις υπόλοιπες Ορθόδοξες Εκκλησίες.

Αυτό ακριβώς όμως Νίκο είναι ένα επιχείρημα των υποστηρικτών της αποτέφρωσης.Λένε πως η Ορθοδοξία σαν δόγμα δεν απαγορεύει την αποτέφρωση και γι αυτό η Ορθόδοξη εκκλησία της Βουλγαρίας, της Ιαπωνίας και άλλες Ορθόδοξες εκκλησίες τελούν κηδεία ορθόδοξη σε όποιον επιλέξει την αποτέφρωση.Εμένα γνώμη μου είναι πως ένας συνηδειτος Ορθόδοξος δεν μπορεί να επιλέξει οικειοθελώς την καύση και πως όλες οι Ορθόδοξες εκκλησίες θα πρέπει να βρούνε κοινή στάση σε αυτό το κρίσιμο θέμα και όχι άλλη να είναι η στάση της μίας και άλλη η στάση της άλλης.
Υ.Γ: νομίζω πέρσι που έγινε η κηδεία του γιου της οικογένειας Βακακη(ιδιοκτήτη των Jumbo) τελέστηκε Ορθόδοξη κηδεία κανονικά όπως επιθυμούσαν αφού είναι χριστιανοί αλλά μετά την κηδεία πήγε η σορός στη Βουλγαρία για αποτέφρωση. Ενας χριστιανός(χλιαρός) συγγενής μου μάλιστα τότε είχε κατηγορήσει την εκκλησία πως κάνει τα στραβά μάτια όταν ο νεκρός είναι πλούσιος και με είχε φέρει σε δύσκολη θέση.

[NikolaosArvanitidis]

Κάπου είχα διαβάσει (δυστυχώς δεν θυμάμαι που) ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ιαπωνίας τελεί νεκρώσιμη ακολουθία κατ' εξαίρεση διότι στο κράτος αυτό είναι υποχρεωτική η καύση των νεκρών.

Δεν ήξερα πως υπάρχει χώρα με υποχρεωτική αποτέφρωση.Πάντως θα ήθελα να ξέρω ποιά στάση έχουν στο θέμα της αποτέφρωσης το Οικουμενικό Πατριαρχείο και οι αρχιεπισκοπες που υπάγονται σε αυτό (Αρχιεπισκοπή Αμερικής,Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας,Αρχιεπισκοπές Δυτικής Ευρώπης, Αρχιεπισκοπή Αλβανίας, Εκκλησία της Πολωνίας κτλ).Ξέρω πως τα Πατριαρχεία Αλεξανδρείας,Ιεροσολύμων και Αντιόχειας είναι κατά της αποτέφρωσης συνολικά χωρίς εξαιρέσεις και αστερισκους.
Υ.Γ: το έψαξα το θέμα για την Ιαπωνία. Η καύση δεν είναι υποχρεωτική σε όλη την χώρα αλλά το 99%+ όσων πεθαίνουν αποτεφρώνονται.Σε κάποιες μεγάλες πόλεις της χώρας μόνο (π.χ Τόκυο και κάποιες άλλες μεγαλουπόλεις της Ιαπωνίας) είναι αναγκαστική η αποτέφρωση λόγω έλλειψης χώρου για ταφή.Ετσι οι μόνοι που πλέον επιλέγουν την ταφή είναι οι μουσουλμάνοι της Ιαπωνίας και τα μέλη της αυτοκρατορικής οικογένειας. Ολοι οι άλλοι (και η μεγάλη πλειοψηφία των χριστιανών της Ιαπωνίας και φυσικά και των Ορθοδόξων) αποτεφρώνονται. Πάντως η καύση δεν είναι υποχρεωτική με εθνικό νόμο. Αν ήταν τότε οι μουσουλμάνοι δεν θα επιτρεπόταν να θάβουν τους νεκρούς τους.
https://www.japantimes.co.jp/news/2012/ ... brOrFPQAex , https://www.wikiwand.com/en/Cremation_in_Japan .

[Νίκος]

νομίζω πέρσι που έγινε η κηδεία του γιου της οικογένειας Βακακη(ιδιοκτήτη των Jumbo) τελέστηκε Ορθόδοξη κηδεία κανονικά όπως επιθυμούσαν αφού είναι χριστιανοί αλλά μετά την κηδεία πήγε η σορός στη Βουλγαρία για αποτέφρωση.

Είναι μια ειδική περίπτωση. Ο Βακάκης ήταν αποτεφρωμένος από το ατύχημα και πριν την αποτέφρωσή του. Μακάβριο που το λέω, αλλά έτσι είναι. Εξ άλλου, δε νομίζω ότι ο πατέρας του έχει καμιά σχέση με την Εκκλησία.

[Νίκος]

Για το θέμα αυτό η ΔΙΣ στη συνεδρίαση της 6/11/2019 αποφάσισε την σύνταξη και την αποστολή φυλλαδίου ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΛΑΟ προς ενημέρωση όλων περί της καύσεως και της αποτεφρώσεως των νεκρών, επί του θέματος δε αυτού εμμένει ως οφείλει στην δογματική διδασκαλία της Αγίας Γραφής και της Ιεράς Παραδόσεως της Αγίας μας Εκκλησίας που τελεί υπό το φως της Αναστάσεως του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού.

Πηγή: ΒΗΜΑ ΟΡΘΟΔΟΞΙΑΣ

[Σακης]

Δεν υπάρχει στην Βίβλο ή στις διδασκαλίες κανενός Αγίου της Ορθοδοξίας κάποια καταδίκη της αποτέφρωσης.Το θέμα δεν είναι δογματικό.Ο συνηδειτος Χριστιανός Ορθόδοξος έχει σαν πρότυπο της ζωής του τον Ιησού και την ζωή των Αγίων.Ολοι αυτοί (όπως και οι προφήτες στην Π.Δ) θάφτηκαν όταν πέθαναν και κανένας δεν κάηκε.Η Ορθόδοξη εκκλησία της Ελλάδας πρέπει κατά την γνώμη μου να μην αρνείται την νεκρώσιμη ακολουθία (δεν την αρνούνται όλοι οι ιερείς) σε όσους επιλέγουν να αποτεφρωθουν αλλά να συνιστά στους πιστούς να προτιμούνε την ταφή.Διαφορετικη θέση δείχνει ρήγμα και θεολογική διαφωνία με άλλες αυτοκεφαλες εκκλησίες που δεν αρνούνται την νεκρώσιμη ακολουθία σε όσους επιλέγουν την καύση.Αν ήταν όμως δογματικό το θέμα δεν θα είχαμε αυτοκέφαλες εκκλησίες που επιτρέπουν την καύση.

[Νίκος]

Η ΚΑΥΣΗ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ ΣΤΗΝ ΟΡΘΟΔΟΞΗ ΕΚΚΛΗΣΙΑ



ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ Κ. ΔΟΥΝΔΟΥΛΑΚΗ, ΜΑΣΤΕΡ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ Α.Π.Θ.

I. Η καύση των νεκρών στην Αγία Γραφή

Χωρία της Αγίας Γραφής που καταδικάζουν την καύση των νεκρών δεν υπάρχουν. Στις περιπτώσεις όμως της Π.Δ. όπου γίνεται αναφορά σε καύση, διαπιστώνεται ο αρνητι­κός χαρακτήρας της ως αποτρόπαιος ενέργειας και ποινής-συνέπεια ανόσιας και εγκληματικής πράξης. Ενδεικτικό παράδειγμα αποτελεί η περίπτωση του Λευϊτικού όπου «θυγάτηρ (αρραβωνιασμένη ή στεφανωμένη) άνθρωπου Ιερέως εάν βεβηλωθή του εκπορνεύσαι, το όνομα του πα­τρός αυτής βέβηλοι- επί πυρός κατακαυθήσεται». Βέβαια και σε άλλες περιπτώσεις διαπιστώνεται ο αρνητικός και «κολάσιμος» χαρακτήρας του φαινομένου. Χρήση της καύσης στην Π.Δ., διαπιστώνουμε, επίσης, σε περιπτώσεις έχθρων που ήθελαν οι αντίπαλοι τους να τους εξαφανί­σουν πλήρως. Ενδεικτική είναι η περίπτωση στο Αμώς 2,1. Σύμφωνα με το συγκεκριμένο χωρίο, οι Μωαβίτες κατέκαυσαν τα οστά του βασιλιά της Εδώμ, μετά την εκταφή τους, παρασκευάζοντας με αυτά σκόνη για άσβέστωμα.

Δεν πρέπει πάντως να διαφύγει της προσοχής μας ότι οι περισσότερες των παραπάνω περιπτώσεων αναφέρονται σε καύσεις ζώντων, με εξαίρεση εκείνη στο βιβλίο του Αμώς.

Μία μόνο περίπτωση «καύσης», εκείνη που αναφέρεται στην αποτέφρωση των σωμάτων του Σαούλ και του υιού του -από τους κατοίκους Ιαμβίς του Γαλαάδ- πριν ενταφια­στούν παρουσιάζει ερμηνευτικές δυσκολίες: «και έλαβον το σώμα Σαούλ και το σώμα Ιωνάθαν του υιού αυτού... και κατακαίονσιν αυτούς εκεί και λαμβάνουσιν τα οστά αυτών και θάπτουσιν». Κάποιοι σχολιάζοντας την πρά­ξη αυτή, τη θεωρούν απλά ως ένα μεμονωμένο-σχετικό με το θέμα περιστατικό κάποιοι άλλοι τη θεωρούν ως στοι­χείο εκδίκησης. Εικασίες, επίσης, για χρήση της καύσης με σκοπό την ασφάλεια των σωμάτων από άλλες προσβο­λές των Φιλισταίων και την εύκολη απόκρυψη των οστών τους δεν εκλείπουν. Άλλοι, τέλος, σχολιάζοντας το περι­στατικό αυτό, βλέπουν την καύση στα σώματα του Σαούλ και υιού του ως καύση αρωμάτων και μυρωδικών (θυμιάμα­τος) -σύνηθες φαινόμενο για βασιλιάδες- κοντά στα σώμα­τα των νεκρών.

Ο Φ. Κουκούλες αναφερόμενος στο ζήτημα της καύσης των νεκρών σε σχέση με την Κ.Δ., σημειώνει: «ουδαμού της Καινής Διαθήκης απαγορεύεται η καύσις των νεκρών, ουδαμού όμως και επιτρέπεται».

Άπαξ λεγόμενο στην Κ.Δ. αποτελεί ο όρος «καύση» στο Εβρ. 6,8 όπου σε συνάρτηση με άλλα χωρία, εκτιμάται ότι έχει εσχατολογική χροιά.

II. Η καύση των νεκρών στην Ιερά Παράδοση

1. Η καύση των νεκρών σε Πατέρες και Εκκλησιαστι­κούς Συγγραφείς

Οι εκκλησιαστικοί συγγραφείς, όσοι κάνουν νύξη στο φαινόμενο της καύσης, εκφράζουν την αντίθεση τους προς αυτό. Ο Τατιανός τοποθετήθηκε κριτικά προς την καύση και ο Τερτυλλιανός (2° αι.), χαρακτήρισε την αποτέφρωση ως απάνθρωπη πράξη που απάδει στο χριστιανό, θέση που επαναλήφθηκε και από τον Ιερό Χρυσόστομο. Ενδει­κτικό στοιχείο κριτικής θεώρησης της καύσης από τους Πατέρες παρουσιάζεται και στον Ευστάθιο Θεσσαλονίκης (12ο αι.). Χαρακτηριστικά ο Πατήρ αυτός συσχετίζει την αποτέφρωση με τον ειδωλολατρικό κόσμο: «εθος ην Έλλησι καίειν τους νεκρούς ο δη και εισέτι παραμένει τισι των βαρβάρων, εποίουν δε τούτο εκείνοι... ότι το μεν νεκρόν ου καθαρόν εδόκει, αγνισμός δε τις ην η δια πυρός δαπάνη του νεκρωθέντος, ότι και το πυρ αγνιστικόν διο και οι κα­θαρμοί δια πυρός εγίνοντο... δήλον δε ότι ου πάσιν ήρεσκεν η των νεκρών καύσις». Ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης σημειώνει, τέλος, ότι όσοι προβαίνουν σε αποτέφρωση νε­κρού, πρέπει να «κανονίζονται» ως φονιάδες.

2. Καύση και ανάσταση των νεκρών

Επιχειρώντας, κατά καιρούς, ορισμένοι εκκλησιαστικοί φορείς να ερμηνεύσουν τη μέχρι σήμερα αρνητική τοποθέ­τηση της Ορθόδοξης Εκκλησίας προς το ζήτημα της απο­τέφρωσης, εντάσσουν μεταξύ των επιχειρημάτων τους το αδύνατο της ανάστασης των νεκρών που αποτεφρώθη­καν. Κάποιοι άλλοι σχολιάζοντας, άστοχα, το Μθ. 3,9 ανεξάρτητα από τη συνάφεια του, ισχυροποιούν τη δυνα­τότητα ανάστασης στις περιπτώσεις αυτές.

Πως όμως η Ο.Ε. τοποθετείται στον προβληματισμό αυ­τό, δια στόματος των εκκλησιαστικών συγγραφέων;

Ενδεικτική, χαρακτηριστική περίπτωση έμμεσης θεώ­ρησης -από μέρους των διωκτών- ότι η καύση λειτουργεί ανασταλτικά προς την ανάσταση των νεκρών, είναι εκείνη του Ευσεβίου Καισαρείας.

Ήδη το 2ο μ.Χ. αιώνα στο κείμενο του Μινούκιου Φήλικος «Οκτάβιος» -στο οποίο παρουσιάζεται η διαλογική επικοινωνία του εθνικού Καικίλιου με το χριστιανό Οκτάβιο- σημειώνεται ότι οι χριστιανοί δεν αποφεύγουν την καύση εξαιτίας της πίστης τους στην ανάσταση, αλλά εξ­αιτίας της παράδοσης του ενταφιασμού.

Άστοχη πρέπει να θεωρηθεί κάθε προσπάθεια «περιο­ρισμού» της ανάστασης σε ορισμένες μόνο κατηγορίες κεκοιμημένων, διότι: «το μέν... αναστήναι της του θεού δυνά­μεως έργον εστί» και αποτελεί «δωρεά» Εκείνου προς το κτίσμα για την ανάκτηση του αρχαίου κάλλους69. Η ανά­σταση με τις «καθολικές» της διαστάσεις70 αποτελεί φυσι­κή συνέχεια της μεταθανάτιας κατάστασης του άνθρωπου και αν απουσιάσει, «ουκ αν η των ανθρώπων ως ανθρώ­πων διαμένοι φύσις».

Η σύνδεση της καύσης των νεκρών με την ασέβεια, απι­στία, και η θεώρηση ότι οι ασεβείς δε θα αναστηθούν, δεν είναι σύμφωνη με την παράδοση της Εκκλησίας. Ο Ωριγένης σημειώνει σχετικά: «Εντεύθεν οι απλούστεροι των πεπιστευκότων ορμώμενοι νομίζονσι τους ασεβείς της ανα­στάσεως μη τεύξεσθαι, τι νοούντες την ανάστασιν, και ποταπήν την κρίσιν φανταζόμενοι, ου πάνυ σαφηνίζοντες».

Ο Οικουμένιος θα σημειώσει επίσης για την «καθολικό­τητα» της ανάστασης: «Τι ουν, είποι τις, ...μερική έσται η ανάστασις, ως των απίστων μη ανισταμένων; Ου τούτο, άλλ' ότι πάντες μεν ανίστανται, ου πάντες δε αχθήσονται».

Συμπερασματικά κάποιος θα μπορούσε να διατυπώσει ότι η ανάσταση αποτελεί «αναφαίρετη δωρεά», προίκα του Θεού προς τον άνθρωπο εφόσον ο τελευταίος «αναστάσει τετίμηται». Άρα συμμετέχουν σε αυτήν και όσοι αποτεφρώθηκαν. Η αντίθετη περίπτωση θα αποτελούσε στοιχείο «κολόβωσης» της αγαπητικής αυτής έκφρασης της θεότητας προς τον άνθρωπο. Γίνεται, πάντως, αντιληπτό ότι ανάσταση σε εκείνους που εκούσια αποτεφρώθησαν δε συνεπάγεται δικαίωση της ενέργειας αυτής.

ΙΙΙ. Λόγοι αρνητικής τοποθέτησης της Ορθόδοξης Εκκλησίας για την καύση των νεκρών

Μολονότι η Ορθόδοξη Καθολική Εκκλησία δεν επιχεί­ρησε να συστηματοποιήσει τους λόγους που την ωθούν σε αρνητική τοποθέτηση προς την καύση, οι κατά καιρούς με­λετητές του φαινομένου επιχείρησαν την καταγραφή τους.

Η επίκληση της πίστης στην ανάσταση του σώματος και ευρύτερα των νεκρών προς άρνηση της καύσης, κα­τέστη σαφές ότι δεν έχει «λογικά», πατερικά ερείσματα. Αλλά και η σύνδεση της αποτέφρωσης με ειδωλολατρικά έθιμα, μπορεί κατά τους πρώτους χριστιανικούς αιώνες να εξέφραζε την πραγματικότητα και να αποτελούσε επι­χείρημα κατά της καύσης, όμως σήμερα δε θα μπορούσε να λειτουργήσει ανάλογα.

i) Η παράδοση του ενταφιασμού στους κόλπους της Ο.Ε. σε συνάρτηση με την ενσώματο ταφή του Χριστού -αν και από κάποιους θεωρούνται άστοχα «επιχειρήματα» προτάσσονται ως οι κυριότεροι λόγοι που ωθούν την Εκκλησία να τοποθετείται αρνητικά στην αποτέφρωση και να αποδέχεται τον ενταφιασμό των σωμάτων.

ii) Η αγιοπνευματική θεώρηση του ανθρωπίνου σώμα­τος αλλά και ο καθαγιασμός του με το βάπτισμα, τη Θ. Ευχαριστία και τα λοιπά μυστήρια της Εκκλησίας, είναι ένας επίσης, παράγοντας που συνηγορεί υπέρ του σεβα­σμού του σώματος και συνεπώς με την πράξη του ενταφια­σμού και όχι με την καύση.

iii) Την τελευταία πενταετία, μεταξύ των επιχειρημά­των που προβάλλονται κατά της καύσης των νεκρών, κατα­γράφεται και ο σεβασμός του ανθρωπίνου προσώπου, ως ψυχοσωματικής ενότητας που επεκτείνεται και στο σεβα­σμό του ανθρωπίνου σώματος.

iv) Στη συνάφεια αυτή εντάσσονται και τα άφθαρτα σώματα των αγίων, μαρτύρων και τα ιερά αυτών λείψα­να με τα όποια καθιερώνονται οι ναοί. Ενδεικτικός είναι ο λόγος του Συμεών του Νέου Θεολόγου για τα σώματα των αγίων: «όταν έλθη το τέλος και χωρίσει η ψυχή από το σώμα, τότε η χάρις του αγίου πνεύματος, οικειοποιείται και αγιάζει καθολικώς όλο το κορμί., και δια τούτο τότε οστέα γυμνά και λείψανα των αγίων εκβλύζουσιν ιάματα και θεραπεύουν κάθε ασθένεια»

ν) Ο θάνατος αποτελεί «προαγωγή» ύπνο και κοίμηση για την Ορθόδοξη Εκκλησία. Ο Ιερός Χρυσόστομος σημει­ώνει σχετικά ότι: «επειδή... ήλθεν Χριστός, και υπέρ ζωής του κόσμου απέθανεν, ουκέτι θάνατος καλείται ο θάνατος, αλλά ύπνος και κοίμησις» και συνεχίζει: «δια τούτο και αυτός ο τόπος (εννοεί το νεκροταφείο) κοιμητήριον ωνόμασται, ίνα μάθης ότι οι τετελευτηκότες και ενταύθα κείμε­νοι, ου τεθνήκασιν, αλλά κοιμώνται και καθεύδουσιν». Η θεώρηση αυτή του θανάτου, αποτελεί -κατά την κρίση μας- ένα επίσης λόγο που ωθεί την Ο.Ε. στην αποδοχή του ενταφιασμού και στην «απόκρουση» της καύσης.

νi) Ο «παιδαγωγικός ρόλος» που ασκείται -κατά την Πατερική παράδοση- στους πιστούς από τη θέα των κεκοιμημένων και των κοιμητηρίων και ευρύτερα από τη «μνήμη θανάτου»· το «λογικό» αντίθετο της δυτικής κοινωνίας με τη «νευρωτική φοβία» για την επιθανάτια κατάσταση με τις μεταθανάτιες διαστάσεις της, δε θα μπορούσε να θεω­ρηθεί ανεξάρτητος από την αρνητική τοποθέτηση της Ο.Ε. για την καύση των νεκρών. Ειδικότερα, η εμμονή των δυ­τικών κοινωνιών να απωθήσουν έστω έμμεσα το θάνατο και τις ορατές αυτού ενδείξεις, τις ώθησε στην αποσιώπη­ση του θανάτου, στην προσπάθεια ωραιοποίησής του, ή -και στην ύστατη προσπάθεια- απώθησης του δια της αποτέφρωσης. Ας μη λησμονούμε ότι κατά την Ο.Ε. η θέα των κεκοιμημένων και των κοιμητηρίων, συντελεί θετι­κά στην αυτοθεώρηση, αναθεώρηση και επανατοποθέτηση των πιστών στο «μυστήριο της ζωής».

vii) Ουσιαστική θεωρείται, επίσης, η συμβολή του εντα­φιασμού στην καλλιέργεια της τέχνης (αρχιτεκτονικής, αγιογραφίας κ.α.), σε αντίθεση με την αποτέφρωση που λειτουργεί ανασταλτικά προς κάθε ανάλογη μορφή πολιτι­στικής προαγωγής.

viii) Τέλος, η επιφύλαξη που εκφράζεται από τους ια­τροδικαστικούς κύκλους αναφορικά με την αποτέφρωση, ως μέσο συγκάλυψης δολοφονικών ενεργειών, είναι δυ­νατόν να αξιοποιηθεί από την Εκκλησία κατά της καύσης των νεκρών.

Πηγή: Ι. Μ. ΠΑΝΤΟΚΡΑΤΟΡΟΣ ΜΕΛΙΣΣΟΧΩΡΙΟΥ