Τί είναι και τι περιλαμβάνει ο όρθρος της εκκλησίας μας, με

[Toula]

Τί είναι απολυτίκια, καθίσματα, ευλογητάρια, αναβαθμοί, εωθινό Ευαγγέλιο…

Πρόκειται για μια ερώτηση που πραγματικά βοηθάει πολύ στο να κατανοήσουμε τα περί του τυπικού της εκκλησίας μας. Έτσι ακόμα και με μια μόνο ανάγνωση του παρακάτω, την Κυριακή που θα εκκλησιαστούμε, θα ξέρουμε σε ποιό σημείο βρίσκεται η ακολουθία.
Όρθρος λέγεται η Ακολουθία που τελείται πριν τη Θεία Λειτουργία. Είναι δοξολογία στο Χριστό, που Εκείνος είναι το Φως του κόσμου και ο Ήλιος της Δικαιοσύνης και είναι επίσης παράκληση στον Κύριο του Σύμπαντος με την ανατολή της καινούργιας ημέρας.
Συγχρόνως είναι η καλύτερη ψυχική προετοιμασία για τη Θ.Λειτουργία (το Μυστήριο των Μυστηρίων) που θα επακολουθήσει.

1. ΕΞΑΨΑΛΜΟΣ: Κατανυκτική ανάγνωση (όλοι ιστάμεθα όρθιοι) των 6 από τους 150 ψαλμούς του Ψαλτηρίου, τους περισσότερους των οποίων έγραψε ο Δαβίδ. Είναι συγχρόνως ύμνος, δέηση και προφητεία.
• 3ος: εικονίζει τη σταθερή ελπίδα της ψυχής στο Θεό.
• 37ος: Θρήνος της ψυχής για το βάρος των αμαρτιών.
• 62ος: Απαλή παρηγορητική πρωινή προσευχή.
• 87ος: Δέηση ψυχής τσακισμένης από τις συμφορές.
• 102ος: Προσευχή ευγνωμοσύνης για τις ευεργεσίες του Θεού.
• 142ος: Θερμή παράκληση βοήθειας.

2. ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΑ: Σύντομα τροπάρια που περιγράφουν περιληπτικά την υπόθεση της εορτής. Λέγονται απολυτίκια διότι ξεκινούν ψαλλόμενα από τον Εσπερινό πριν την Απόλυση και μετά τη φράση του πρεσβύτη Συμεών που επαναλαμβάνει ο ιερεύς: «Νυν απολύεις τον δούλον σου Δέσποτα…». Συνήθως είναι τρία: Το πρώτο είναι του Ήχου της ημέρας αναφερόμενο στην Ανάσταση, το Δεύτερο στον Άγιο που εκείνη την ημέρα εορτάζει και το τρίτο στη Θεοτόκο.

3. ΚΑΘΙΣΜΑΤΑ: Σύντομα τροπάρια της Αναστάσεως στον ήχο της ημέρας. Ονομάζονται καθίσματα επειδή οι πιστοί εκάθοντο για να κατανοήσουν πιο άνετα τα βαθιά νοήματα που περιέχουν. Και αποτελούσαν ανάπαυλα σε Αναγνώσεις μακρές από το Ψαλτήριον του Δαβίδ.

4. ΕΥΛΟΓΗΤΑΡΙΑ: Ψάλλονται πάντα σε ήχο Πλάγιο του Α΄. Εκφράζουν την κατάπληξη των Αγγέλων, των Μυροφόρων και των Αποστόλων για το Θαύμα της Αναστάσεως και καταλήγουν σε υμνολογία της Αγίας Τριάδος και το ενθουσιώδες «Αλληλούια».

5. ΑΝΑΒΑΘΜΟΙ: Ψαλμοί στον Ήχο της ημέρας, που διηγούνται τα μεγαλεία της δημιουργίας και μοιάζουν με σκαλοπάτια που ανεβάζουν τη ψυχή προς τον ουράνιο Δημιουργό. Είναι εμπνευσμένα από τους Ψαλμούς των Αναβαθμών (119-133) από τους οποίους έχουν πάρει πολλές εκφράσεις.

6. ΕΩΘΙΝΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ: Αναγιγνώσκεται μέσα στο Ιερό Βήμα, όπου η Αγ.Τράπεζα συμβολίζει τον Πανάγιο Τάφο και ο ιερεύς τον Άγγελο που αναγγέλλει το χαρμόσυνο γεγονός της Αναστάσεως «καθήμενος εν τοις δεξιοις». Υπάρχουν 11 Εωθινά Ευαγγέλια. Μετά την ανάγνωση του Ευαγγελίου ο ιερεύς το περιφέρει μέσα στο Ναό για να το ασπαστούν οι πιστοί, ενώ ψάλλεται κατανυκτικά ο 50ος ψαλμός της μετανοίας συνήθως στον ήχο της ημέρας, αφού προηγουμένως είχε απαγγελθεί το «Ανάστασιν χριστού θεασάμενοι», η Διακήρυξη αυτή του Μυστηρίου της Θείας ενανθρωπήσεως και του Πάθους καθώς και του μεγάλου Θαύματος της Αναστάσεως που αποτελεί τον Θεμέλιο Λίθο της Πίστεώς μας.

7. ΚΑΝΟΝΑΣ: Ψάλλεται στον ήχο της ημέρας και περιέχει τροπάρια Αναστάσιμα, Σταυρώσιμα και της Θεοτόκου. Αν εορτάζεται Άγιος υπάρχει και κανόνας του Αγίου. Μεσολαβούν τα Μεσώδια καθίσματα (συνήθως του Αγίου και του γεγονότος της ημέρας και επίκαιρο τροπάριο στην Υπεραγία Θεοτόκο, το λεγόμενο Θεοτοκίον) και ανάγνωση/απαγγελία του Αναστασίμου κοντακίου και του οίκου (όλα του ήχου της ημέρας). Αναφέρονται (κοντάκιο και οίκος) στην Ανάσταση του Κυρίου και τις συνέπειες αυτής, που είναι η Λύτρωση του ανθρώπινου γένους , αφήνοντας έτσι στους εκκλησιαζομένους ένα άρωμα χαράς ανακουφίσεως και ελπίδας. Καταλήγομε στο Συναξάριο όπου απαγγέλλεται το εορτολόγιο της ημέρας.

8. ΚΑΤΑΒΑΣΙΕΣ: Ψάλλονται μεγαλοπρεπώς συνήθως τα πρώτα τροπάρια (ειρμοί) του Ακαθίστου Ύμνου «Ανοίξω το στόμα μου...». Αν είναι περίοδος Χριστουγέννων ή Κοιμήσεως Θεοτόκου ή Τιμίου Σταυρού ή Αναστάσεως ή Υπαπαντής ψάλλονται ειδικές Καταβασίες. Έχουν πολλές φράσεις από τη Παλαιά Διαθήκη και συγκεκριμένα από τη σωτηρία των Εβραίων από τους Φαραώ (όταν πέρασαν την Ερυθρά Θάλασσα οι Ισραηλίτες με επικεφαλής την αδελφή του Μωυσή Μαριάμ τραγούδησαν με τύμπανα και χόρεψαν τη σωτηρία τους δοξάζοντας το Θεό), τη σωτηρία των τριών παίδων από την Κάμινο κ.α. Λέγονται καταβασίες διότι συνηθιζόταν οι ψάλτες να κατεβαίνουν από τα στασίδια και να ψάλουν στο μέσον του Ναού ατενίζοντας την Ωραία Πύλη.

9. Θ΄ (ενάτη) ΩΔΗ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ: Εδώ τελειώνουν οι καταβασίες με την «Τιμιωτέρα» που απευθύνεται προς την Παναγία με στίχους από τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου, ενώ ο ιερεύς θυμιατίζει την Αγ.Τράπεζα, τα Ιερά Εικονίσματα και έναν-έναν όλους τους πιστούς.

10. ΕΞΑΠΟΣΤΕΙΛΑΡΙΑ: Σε ρυθμό περιγραφικό και σύντομο ψάλλεται η διήγηση του Εωθινού Ευαγγελίου. Είναι 11, αντίστοιχα προς τα Ευαγγέλια. Πήραν το όνομά τους από τη φράση του Ψαλμού «ο εξαποστέλλων το φως και πορεύεται». Φράση σχετική με τον Όρθρο.

11. ΑΙΝΟΙ: Ψάλλονται στον ήχο της ημέρας. Ξεκινούν με το «Πάσα πνοή ...» δηλαδή καθετί που αναπνέει, όλοι μας και σε κάθε χρονική στιγμή ας δοξολογούμε τον Κύριο. Τα τροπάρια αυτά περιγράφουν λεπτομέρειες από τα γεγονότα του Πάθους και της Αναστάσεως στον ήχο της ημέρας. Αν υπάρχει και άλλη εορτή συμπληρώνονται με τροπάρια της εορτής. Οι αίνοι καταλήγουν στο Δοξαστικό. Είναι αργό τροπάριο που χρωματίζει με την ωραιότατη μελωδία της βυζαντινής μουσικής την Αναστάσιμη περιγραφή του Εωθινού Ευαγγελίου. Φυσικά έχουμε 11 Δοξαστικά. Αν είναι μεγάλη Εορτή, το Αναστάσιμο Δοξαστικό της Κυριακής αντικαθίσταται με εκείνο της Εορτής.

12. ΔΟΞΟΛΟΓΙΑ: Ψάλλεται στον ήχο του Δοξαστικού (σύμφωνα με το Τυπικό της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας), και αποτελεί την πανηγυρική κατάληξη του Όρθρου. Έτσι οι χριστιανοί πλημμυρισμένοι από τη χαρά και τη ελπίδα της Αναστάσεως προσέρχονται με κατάνυξη στο Μυστικό Δείπνο της Ζωής.

http://iliaxtida.wordpress.com